مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

کوه ثور: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(افزودن و تکمیل محتوا به کمک منبع جدید)
 
(۱۷ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
«کوه ثور» کوهی مشهور<ref> همچنین ثور كوه كوچك دیگری است در پشت [[كوه احد]]، از سمت شمال. </ref> و بزرگ‌تر از «کوه حراء» در جنوب شرقی «مسجدالحرام». این کوه در جنوب [[مكه]] واقع است و از تنعیم(محل محرم شدن مكیان براى عمره)، دیده مى شود. غار معروف ثور در شمال این كوه قرار دارد.
+
{{خوب}}
−
<ref>ازرقی، عبدالله؛ اخبار مکه، بیروت، چاپ رشدی، ج2، ص‌294.</ref> و در فاصله‌ی دورتر نسبت به شهر [[مکه]] واقع شده است.<ref>ابن جبیر، محمد بن احمد؛ سفرنامه ابن جبیر، ترجمه پرویز اتابکی، تصحیح رابت ویلیام، [[مشهد]]، آستان قدس رضوی، مؤسسه چاپ و انتشارات، 1370، ص‌93.</ref>
+
{{شناسنامه مکان
 +
|تصویر=[[پرونده:Muntain-jabul.JPG|300px]]
 +
|کشور=عربستان
 +
|شهر=مکه
 +
|نقشه=[[پرونده:مکه غارثور در نقشه.PNG|300px]]
 +
|طول="57.9'50°39
 +
|عرض="44.9'22°21
 +
|گوگل مپ=https://www.google.com/maps/place/%D8%BA%D8%A7%D8%B1+%D8%AB%D9%88%D8%B1%E2%80%AD/@21.3730621,39.8647928,15z/data=!4m13!1m7!3m6!1s0x15c2050b9eef4211:0xa508c2e08ae5fe35!2sThowr+Mountain!3b1!8m2!3d21.3725329!4d39.8553399!3m4!1s0x0:0xbec86f5dbf7954bd!8m2!3d21.377189!4d39.8497564?hl=fa
 +
}}
 +
'''کوه ثور''' کوهی در جنوب [[مکه]] است. شهرت این کوه به سبب غاری است که [[پیامبر اسلام|پیامبر]] صلی الله علیه و آله در آغاز هجرتش از مکه به [[مدینه]] برای رهایی از دست مشرکان به آن پناه برد و سه شبانه در آن اقامت گزید. پس از اقامت پیامبر صلی الله علیه و آله به فرمان خداوند عنکبوت بر در غار تار تنیده و کبوتران وحشی بر دهانه‌ی غار لانه ساختند و این موجب شد که مشرکان مکه با اینکه تا دهانه غار رد پای پیامبر و همراهش [[ابوبکر]] را دنبال نموده بودند. ورود پیامبر به غار را با مشاهده این وضعیت محال دانسته، بازگردند.
  
−
شهرت این کوه به سبب غاری است که پیامبر صلی الله علیه و آله در آغاز هجرتش از مکه به [[مدینه]] در «لیله‌المبیت»<ref>لیله المبیت همان شبی است که حضرت [[امام علی]] علیه السلام در بستر پیامبر صلی الله علیه و آله به اذن الهی خوابیدند.</ref>برای رهایی از دست مشرکان به آن پناه برد و سه شبانه روز در [[غار ثور]]، معجزه آسا اقامت گزید.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دارالاحیاء التراث، 1417، ج1، ص‌220، ابن کثیر، معجزات النبی، تصحیح، مجدی بن محمد شهاوی، بیروت و عالم الکتب، ج2، ص‌239.</ref> در [[سوره‌ توبه]] آیه‌ 40 از این غار نام برده شده است.
+
==موقعیت جغرافیایی و مشخصات کوه ثور==
 +
«کوه ثور» در جنوب [[مكه]] واقع است و از [[تنعیم]] (محل [[احرام|محرم]] شدن مكیان براى [[عمره]])، دیده مى شود. غار معروف ثور در شمال این كوه قرار دارد<ref>ازرقی، عبدالله؛ اخبار مکه، بیروت، چاپ رشدی، ج2، ص‌294.</ref> و در فاصله‌ی دورتر نسبت به شهر [[مکه]] واقع شده است.<ref>ابن جبیر، محمد بن احمد؛ سفرنامه ابن جبیر، ترجمه پرویز اتابکی، تصحیح رابت ویلیام، [[مشهد]]، آستان قدس رضوی، مؤسسه چاپ و انتشارات، 1370، ص‌93.</ref>
  
−
{{متن قرآن|«إِلَّا تَنصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّـهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِينَ كَفَرُوا ثَانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُمَا فِي الْغَارِ إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَأَنزَلَ اللَّـهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ وَأَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَّمْ تَرَوْهَا وَجَعَلَ كَلِمَةَ الَّذِينَ كَفَرُوا السُّفْلَىٰ وَكَلِمَةُ اللَّـهِ هِيَ الْعُلْيَا وَاللَّـهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ»}}؛ اگر او را یاری نکنید، خداوند او را یاری کرد؛ (و در مشکل‌ترین ساعات، او را تنها نگذاشت؛) آن هنگام که کافران او را از [[مکه]] بیرون کردند، در حالی که دومین نفر بود و یک نفر بیشتر همراه نداشت، در آن هنگام که آن دو در غار بودند و او به همراه خود می‌گفت: «غم مخور، خدا با ماست» در این هنگام، خداوند سکینه و آرامش برای او فرستاد و با لشکرهایی که مشاهده نمی‌کردید، او را تقویت نمود و گفتار (و هدف) [[کافران]] را پایین قرار داد، (و آنها را با شکست مواجه ساخت؛) و سخن خدا (و آیین او)، بالا (و پیروز) است و خداوند عزیز و حکیم است.
+
کوه ثور از سه کوه متصل به هم‌، شکل یافته است که در سومین آنها غار ثور واقع شده است و در منابع آمده است که نام این کوه «اطحل» بوده است، آورده‌اند که "ثور بن عبدالمناه" از اشراف [[قریش]] در آنجا زاده شده است.<ref>ابن حزم اندلسی، علی بن احمد، الفصل فی الملل والاهواء والنحل، بیروت، دارالندوه الجدیه، ص‌201.</ref> و به خاطر همین عده‌ای نام این کوه را برگرفته از نام "ثور بن عبدالمناه" می‌دانند. در جایی دیگر آمده است که بلندی این کوه مانند شاخ‌های گاو است به این علت کوه را «ثور» یعنی «گاو» می‌خوانند.<ref>یاقوت حموی، شهاب الدین؛ معجم البلدان، ترجمه علی‌نقی منزوی، ویراستاری محمد جوزی و نادر کریبیان، تهران، سازمان میراث فرهنگی و پژوهشگاه، 1380، ص‌283.</ref>
  
−
==موقعیت جغرافیایی کوه ثور==
+
در قدیم‌ الایام از دو راه کوهستانی به کوه ثور می‌رفتند؛ یک راه کوتاه و دشوار بود و از میان کوه‌های «خندقه» و «ابوقیس» می‌گذشت.<ref>رفعت پاشا، ابراهیم؛ مرأتی الحرمین، بیروت، دارالعرفه، ج1، ص‌63.</ref> و دیگری آسان بود؛ ولی طولانی‌تر بود و از راه «مسفله» عبور می‌کرد.<ref>همان، ص‌63.</ref> این غار دو ورودی یا شکاف دارد، یکی غربی که بسیار تنگ است و تقریباً به کف غار چسبیده است و عبور از آن خیلی دشوار است و راه ورودی شرقی که تا حدودی پهن است و گویند پس از ورود پیامبر صلی الله علیه و آله به غار این شکاف به [[معجزه]] الهی ایجاد شد.<ref>ابن جبیر، محمد ابن احمد، سفرنامه ابن جبیر، ترجمه پرویز اتابکی، تصحیح رابرت ویلیام، مشهد، آستان قدس رضوی، مؤسسه چاپ و انتشارات، 1370، ص‌94 و 139 و 140.</ref>
−
 
 
−
کوه ثور از سه کوه متصل به هم‌، شکل یافته است که در سومین آنها غار ثور واقع شده است و در منابع آمده است که نام این کوه «اطحل» بوده است، آورده‌اند که "ثور بن عبدالمناه" از اشراف قریش در آنجا زاده شده است.<ref>ابن حزم اندلسی، علی بن احمد، الفصل فی الملل والاهواء والنحل، بیروت، دارالندوه الجدیه، ص‌201.</ref> و به خاطر همین عده‌ای نام این کوه را برگرفته از نام "ثور بن عبدالمناه" می‌دانند. در جایی دیگر آمده است که<ref>یاقوت حموی، شهاب الدین؛ معجم البلدان، ترجمه علی‌نقی منزوی، ویراستاری محمد جوزی و نادر کریبیان، تهران، سازمان میراث فرهنگی و پژوهشگاه، 1380، ص‌283.</ref> بلندی این کوه مانند شاخ‌های گاو است به این علت کوه را «ثور» یعنی «گاو» می‌خوانند.<ref>همان، ص‌284.</ref>
 
−
 
 
−
در قدیم‌ الایام از دو راه کوهستانی به کوه ثور می‌رفتند؛ یک راه کوتاه و دشوار بود و از میان کوه‌های «خندقه» و «ابوقیس» می‌گذشت.<ref>رفعت پاشا، ابراهیم؛ مرأتی الحرمین، بیروت، دارالعرفه، ج1، ص‌63.</ref> و دیگری آسان بود؛ ولی طولانی‌تر بود و از راه «مسفله» عبور می‌کرد.<ref>همان، ص‌63.</ref> این غار دو ورودی یا شکاف دارد، یکی غربی که بسیار تنگ است و تقریباً به کف غار چسبیده است و عبور از آن خیلی دشوار است و راه ورودی شرقی که تا حدودی پهن است و گویند پس از ورود پیامبر صلی الله علیه و آله به غار این شکاف به معجزه الهی ایجاد شد.<ref>ابن جبیر، محمد ابن احمد، سفرنامه ابن جبیر، ترجمه پرویز اتابکی، تصحیح رابرت ویلیام، مشهد، آستان قدس رضوی، مؤسسه چاپ و انتشارات، 1370، ص‌94 و 139 و 140.</ref>
 
  
 
به گفته‌ی "ابن جبیر"، دهانه‌ی غربی غار که پیامبر صلی الله علیه و آله از آنجا وارد شد، دو تا سه وجب و ارتفاع طول آن یک ذراع بود، در حالی که ارتفاع دهانه‌ی شرقی آن را پنج وجب گفته‌اند که مردم به راحتی از آن رفت و آمد می‌کنند.<ref>همان، ص‌124 و 125.</ref>
 
به گفته‌ی "ابن جبیر"، دهانه‌ی غربی غار که پیامبر صلی الله علیه و آله از آنجا وارد شد، دو تا سه وجب و ارتفاع طول آن یک ذراع بود، در حالی که ارتفاع دهانه‌ی شرقی آن را پنج وجب گفته‌اند که مردم به راحتی از آن رفت و آمد می‌کنند.<ref>همان، ص‌124 و 125.</ref>
  
−
این کوه از زمان اقامت سه روزه‌ی پیامبر صلی الله علیه و آله به هنگام هجرت در آن، نزد مسلمان مبارک شمرده می‌شود و همواره مورد زیارت حاجیان بوده است.<ref>همان، ص‌93.</ref>
+
== اهمیت کوه ثور ==
 +
این کوه از زمان اقامت سه روزه‌ی پیامبر صلی الله علیه و آله، نزد مسلمان مبارک شمرده می‌شود و همواره مورد زیارت حاجیان بوده است.<ref>همان، ص‌93.</ref>
  
−
==اقامت پیامبر صلی الله علیه و آله در غار ثور==
+
شهرت این کوه به سبب غاری است که [[پیامبر اسلام|پیامبر]] صلی الله علیه و آله در آغاز هجرتش از مکه به [[مدینه]] در «[[لیلة المبیت]]»<ref>لیله المبیت همان شبی است که حضرت [[امام علی]] علیه السلام در بستر پیامبر صلی الله علیه و آله به اذن الهی خوابیدند.</ref> برای رهایی از دست مشرکان به آن پناه برد و سه شبانه روز در غار ثور، معجزه آسا اقامت گزید.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دارالاحیاء التراث، 1417، ج1، ص‌220، ابن کثیر، معجزات النبی، تصحیح، مجدی بن محمد شهاوی، بیروت و عالم الکتب، ج2، ص‌239.</ref> در [[سوره‌ توبه]] آیه‌ 40 از این غار نام برده شده است: {{متن قرآن|«إِلَّا تَنصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّـهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِينَ كَفَرُوا ثَانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُمَا فِي الْغَارِ إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَأَنزَلَ اللَّـهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ وَأَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَّمْ تَرَوْهَا وَجَعَلَ كَلِمَةَ الَّذِينَ كَفَرُوا السُّفْلَىٰ وَكَلِمَةُ اللَّـهِ هِيَ الْعُلْيَا وَاللَّـهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ»}}؛ اگر او را یاری نکنید، خداوند او را یاری کرد؛ (و در مشکل‌ترین ساعات، او را تنها نگذاشت؛) آن هنگام که کافران او را از مکه بیرون کردند، در حالی که دومین نفر بود و یک نفر بیشتر همراه نداشت، در آن هنگام که آن دو در غار بودند و او به همراه خود می‌گفت: «غم مخور، خدا با ماست» در این هنگام، خداوند سکینه و آرامش برای او فرستاد و با لشکرهایی که مشاهده نمی‌کردید، او را تقویت نمود و گفتار (و هدف) کافران را پایین قرار داد، (و آنها را با شکست مواجه ساخت؛) و سخن خدا (و آیین او)، بالا (و پیروز) است و خداوند عزیز و حکیم است.
  
−
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در شب پنج شنبه، در اول ماه [[ربیع‌ الاول]] سال 13 بعثت از [[مکه]] به [[مدینه]] هجرت کردند، <ref>آیتی، محمدابراهیم؛ چکیده تاریخ پیامبر اسلام به کوشش ابوالقاسم گرجی، تلخیص و ترجمه جعفر شریعت مدار (مشهد و تهران)، انتشارات بنیاد، چاپ اول، 1378، ص‌67.</ref> رسول‌ اکرم صلی الله علیه و آله از طریق [[وحی]] از توطئه مشرکان آگاه شد؛ چنان‌ که این واقعه در [[سوره‌ انفال]] آیه‌ی 30 آمده است:  
+
==اقامت پیامبر اکرم در غار ثور==
 +
[[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] صلی الله علیه و آله در شب پنج شنبه، در اول ماه [[ربیع‌ الاول]] سال 13 بعثت از [[مکه]] به [[مدینه]] هجرت کردند.<ref>آیتی، محمدابراهیم؛ چکیده تاریخ پیامبر اسلام به کوشش ابوالقاسم گرجی، تلخیص و ترجمه جعفر شریعت مدار (مشهد و تهران)، انتشارات بنیاد، چاپ اول، 1378، ص‌67.</ref> رسول‌ اکرم از طریق [[وحی]] از توطئه مشرکان آگاه شد؛ چنان‌ که این واقعه در [[سوره‌ انفال]] آیه‌ی 30 آمده است: {{متن قرآن|«وَإِذْ يَمْكُرُ بِكَ الَّذِينَ كَفَرُواْ لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ أَوْ يُخْرِجُوكَ وَيَمْكُرُونَ وَيَمْكُرُ اللّهُ وَاللّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ»}}؛ به یاد آور هنگامی که کافران نقشه می‌کشیدند که تو را به زندان بیفکنند یا به قتل برسانند و یا از مکه خارج سازند، آنها نقشه می‌کشیدند و خداوند هم تدبیر می‌کرد و خداوند بهترین تدبیر کنندگان است.
  
−
{{متن قرآن|«وَإِذْ يَمْكُرُ بِكَ الَّذِينَ كَفَرُواْ لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ أَوْ يُخْرِجُوكَ وَيَمْكُرُونَ وَيَمْكُرُ اللّهُ وَاللّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ»}}؛ به یاد آور هنگامی که کافران نقشه می‌کشیدند که تو را به زندان بیفکنند یا به قتل برسانند و یا از [[مکه]] خارج سازند، آنها نقشه می‌کشیدند و خداوند هم تدبیر می‌کرد و خداوند بهترین تدبیر کنندگان است.
+
[[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله در همان شب اول ربیع‌ الاول رهسپار غار ثور شد و "[[ابوبکر|ابوبکر بن ابی قهافه]]" با وی همراه گشت و پس از سه روز که در غار ثور ماندند، در شب چهارم ربیع‌ الاول راه مدینه را در پیش گرفتند. [[قریش]] در جستجوی وی سخت در تکاپو افتادند و شخصی از میان قریش که ملقب به «ابوکرز» از قبیله‌ی خزائه بود<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص‌398؛ الطبقات الکبری، ج1، ص‌210.</ref> و در شناختن رد پای افراد مهارتی بسزا داشت، اثر قدم‌های پیامبر صلی الله علیه و آله را از درب خانه تا غار پیدا کرد و تا دهانه‌ی غار ثور پیش رفتند.<ref>یعقوبی، ابن واضح؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص‌398.</ref> در اولین شب اقامت پیامبر صلی الله علیه و آله در غار خداوند فرمان داد عنکبوت بر در غار تار تنیده و موجب استتار بیشری شود<ref>کاتب واقدی، محمد بن سعد؛ طبقات، ترجمه دکتر محمود مهدوی، تهران، انتشارات فرهنگ و اندیشه، ج1، صص214-215.</ref> و کبوتران وحشی بر دهانه‌ی غار لانه ساختند و نشستند.<ref>یعقوبی، احمد بن اسحاق؛ معجم البلدان، ترجمه محمدابراهیم آیتی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تاریخ یعقوبی، ج2، ص397 و 398.</ref>
  
−
[[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله در همان شب اول [[ربیع‌ الاول]] رهسپار غار ثور شد و "ابوبکر بن ابی قهافه" با وی همراه گشت و پس از سه روز که در غار ثور ماندند، در شب چهارم ربیع‌ الاول راه [[مدینه]] را در پیش گرفتند. قریش در جستجوی وی سخت در تکاپو افتادند و شخصی از میان قریش که ملقب به «ابوکرز» از قبیله‌ی خزائه بود.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص‌398؛ الطبقات الکبری، ج1، ص‌210.</ref> و در شناختن رد پای افراد مهارتی بسزا داشت، اثر قدم‌های پیامبر صلی الله علیه و آله را از درب خانه تا غار پیدا کرد و تا دهانه‌ی غار ثور پیش رفتند.<ref>یعقوبی، ابن واضح؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص‌398.</ref>
+
در این هنگام جوانان قریش که از هر خانواده یک نفر آمده بودند با شمشیر و تبر از همه جلوتر به دهانه‌ی غار رسیدند و دو کبوتر وحشی را بر دهانه‌ی غار دیدند و برگشتند، دیگران گفتند: چرا به دهانه‌ی غار نزدیک نشدید؟ گفتند: دو کبوتر وحشی دیدیم و فهمیدیم که در غار هیچ کس نیست.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج1، ص‌215 و ‌228.</ref> پیامبر صلی الله علیه و آله که این سخن را شنید، متوجه شد که خداوند به واسطه‌ی وجود آن دو کبوتر بلا را از ایشان دفع فرموده است. چون مشرکین دوباره در بیابان پراکنده شدند و در حوالی غار به جستجوی پیامبر صلی الله علیه و آله و ابوبکر پرداختند، ابوبکر ترسید و مضطرب شد، چنانچه خداوند در [[سوره‌ توبه]] آیه‌ی 39 فرموده است: {{متن قرآن|«لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا...»}}؛ غم مخور خدا با ماست.<ref> این آیه با ترجمه کامل در صفحات قبل تکرار شده است.</ref>  
  
−
در اولین شب اقامت پیامبر صلی الله علیه و آله در غار خداوند فرمان داد تا درختی در غار روییده شود که پیامبر صلی الله علیه و آله را از نظرها پوشیده می‌داشت و دستور فرمود: عنکبوت بر در غار تار تنیده و موجب استتار بیشری شود.<ref>کاتب واقدی، محمد بن سعد؛ طبقات، ترجمه دکتر محمود مهدوی، تهران، انتشارات فرهنگ و اندیشه، ج1، صص214-215.</ref> و کبوتران وحشی بر دهانه‌ی غار لانه ساختند و نشستند.<ref>یعقوبی، احمد بن اسحاق؛ معجم البلدان، ترجمه محمدابراهیم آیتی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تاریخ یعقوبی، ج2، ص397 و 398.</ref>
+
[[رسول‌ خدا]] صلی الله علیه و آله سه روز همچنان در غار ماندند و در این مدت چند نفر بودند که از محل اختفای رسول‌ خدا صلی الله علیه و آله مطلع بودند و برای آن حضرت و ابوبکر غذا می‌آوردند و اخبار [[مکه]] را به اطلاع آن حضرت می‌رساندند، یکی [[امام علی علیه السلام|امام علی]] علیه السلام بود که هر روزه به آنجا می‌رفت و دیگری "عبدالله بن ابی‌بکر" که شب‌ها را نزد آنها می‌رفت<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج1، ص‌231.</ref> و دیگری غلام ابوبکر، "عامر بن فهیره" بود که گوسفندان ابوبکر را برای برای چرا بر در غار می‌برد و هنگام شب نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و ابوبکر می‌رفت تا از شیر آنها بخورند.<ref>همان.</ref> پیامبر صلی الله علیه و آله در شب چهارم ربیع‌الاول از غار ثور خارج شدند و علی علیه السلام مقدمات سفر را فراهم ‌کرد. پس شتر را خریداری نمود و "عبدالله بن اریقط" را اجیر کرد تا به عنوان راهنما پیامبر صلی الله علیه و آله و همراهانش را در مسیر راه [[مدینه]] راهنمایی کند.<ref>سیره ابن هشام، ج2، ص‌131.</ref>
  
−
در این هنگام جوانان قریش که از هر خانواده یک نفر آمده بودند با شمشیر و تبر از همه جلوتر به دهانه‌ی غار رسیدند و دو کبوتر وحشی را بر دهانه‌ی غار دیدند و برگشتند، دیگران گفتند: چرا به دهانه‌ی غار نزدیک نشدید؟ گفتند: دو کبوتر وحشی دیدیم و فهمیدیم که در غار هیچ کس نیست.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج1، ص‌215 و ‌228.</ref> پیامبر صلی الله علیه و آله که این سخن را شنید، متوجه شد که خداوند به واسطه‌ی وجود آن دو کبوتر بلا را از ایشان دفع فرمود است.
+
==پانویس==
 +
{{پانویس}}
  
−
رسول‌ خدا و ابوبکر در غار آرمیده و از شکافی که وارد شده بودند، بیابان و صحرا را می‌نگریستند، خدای تعالی برای گم شدن رد پای رسول‌ خدا صلی الله علیه و آله آن عنکبوت و کبوتران را مأمور حفاظت ار رسول‌ خدا کرد تا به هر ترتیبی که شد، مشرکین از یافتن محمد صلی الله علیه و آله ناامید شدند، "ابوجهل" هم تا دهانه‌ی غار رفت و دید که ردپاها قطع شده است، از این‌رو همانجا ایستاد و گفت: محمد و رفیقش از اینجا نگذشته و داخل غار هم نشده‌اند؛ زیرا اگر به درون آن غار رفته بودند، این تارها پاره می‌شد و این تخم کبوترها می‌شکست، دیگر نمی‌دانم در اینجا یا به زمین فرو رفته‌اند و یا به آسمان صعود کرده‌اند.<ref>همان، ص‌227 و 228.</ref>
+
==منابع==
  
−
==اضطراب ابوبکر==
+
*طلعت ده پهلوانی، کوه ثور، [http://www.pajoohe.ir  دانشنامه پژوهه]، تاریخ بازیابی: 17 فروردین 1392.
−
 
+
*محمد محمدحسن شرّاب، ''فرهنگ اعلام جغرافیایى، تاریخى در حدیث و سیره نبوى''، ترجمه حمیدرضا شیخی.
−
چون مشرکین دوباره در بیابان پراکنده شدند و در حوالی غار به جستجوی پیامبر صلی الله علیه و آله و ابوبکر پرداختند، ابوبکر ترسید و مضطرب شد، چنانچه خداوند در [[سوره‌ توبه]] آیه‌ی 39 فرموده است: {{متن قرآن|«لاتحزن إن الله معنا...»}}؛ غم مخور خدا با ماست.<ref> این آیه با ترجمه کامل در صفحات قبل تکرار شده است.</ref>
 
  
−
در پاره‌ای از روایات آمده است که باز با این حال مطمئن نشد، پیامبر صلی الله علیه و آله به ابوبکر فرمود: بنگر و از طریق اعجاز، دریا و کشتی را به او نشان داد که در یک سوی غار بود و به او فرمود، اگر این ها داخل غار شدند، ما سوار بر کشتی شده و خواهیم رفت.<ref>ابن کثیر، البدایه والنهایه، بیروت، دار المعرفة، 1377، ج3، ص‌222.</ref>
+
<br />{{شناختنامه رسول خدا (ص)}}
  
−
در همین زمان مردی از مشرکین روبروی غار نشست تا بول کند. پیغمبر به ابوبکر فرمود: «اگر اینها ما را می‌دیدند، این مرد این گونه برابر غار برای بول کردن نمی‌نشست».<ref>همان.</ref>
+
==آرشیو عکس و تصویر==
  
−
==حرکت به سمت مدینه==
+
<gallery mode="packed" heights="170">
 +
پرونده:ثور.jpg|غار ثور
  
−
[[رسول‌ خدا]] صلی الله علیه و آله سه روز همچنان در غار ماندند و در این مدت چند نفر بودند که از محل اختفای رسول‌ خدا صلی الله علیه و آله مطلع بودند و برای آن حضرت و ابوبکر غذا می‌آوردند و اخبار [[مکه]] را به اطلاع آن حضرت می‌رساندند، یکی علی لیه السلام بود که هر روزه به آنجا می‌رفت و دیگری "عبدالله بن ابی‌بکر" که شب‌ها را نزد آنها می‌رفت.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج1، ص‌231.</ref> و دیگری غلام ابوبکر، "عامر بن فهیره" بود که گوسفندان ابوبکر را برای برای چرا بر در غار می‌برد و هنگام شب نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و ابوبکر می‌رفت تا از شیر آنها بخورند.<ref>همان.</ref>
+
</gallery>
  
−
عبدالله بن ابی‌بکر هم روزها را نزد قریش می‌بود و از تصمیمات آنان آگاه می‌شد و شبانه پیامبر صلی الله علیه و آله و ابوبکر را از آنچه که شنیده بود، آگاه می‌کرد. چون روز می‌شد، عبدالله بن ابی‌بکر و عامر بن فهیره بازمی‌گشتند، تا کسی نداند که پیامبر صلی الله علیه و آله کجاست.<ref>سیره ابن هشام، ج2، ص‌131.</ref>
 
−
 
−
پیامبر صلی الله علیه و آله در شب چهارم [[ربیع‌الاول]] از غار ثور خارج شدند و علی علیه السلام مقدمات سفر را فراهم ‌کرد. پس شتر را خریداری نمود و "عبدالله بن اریقط" را اجیر کرد تا به عنوان راهنما پیامبر صلی الله علیه و آله و همراهانش را در مسیر راه [[مدینه]] راهنمایی کند. هنگام رفتن با ابوبکر بهترین شتر را به رسول‌ خدا داد و گفت: فدای شما سوار شوید و پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «شتری که مال من نیست، هرگز سوار نمی‌شوم». ابوبکر گفت: این شتر از آن شماست.
 
−
 
−
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «به چه قیمتی آن را خریده‌ای». او قیمت را گفت، رسول‌ خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «من به همان قیمت آن را برداشتم»، سپس سوار شدند و حرکت کردند و پیامبر صلی الله علیه و آله عامر بن فهیره را به دنبال خود، سوار کرد تا در بین راه به آنان خدمت کند.<ref>سیره ابن هشام، ج2، ص‌131.</ref>
 
−
 
−
==پانویس==
 
−
{{پانویس}}
 
−
 
−
==منابع==
 
−
* [http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=35533 کوه ثور، طلعت ده پهلوانی، سایت پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام بخش فرهنگ علوم انسانی و اسلامی]، تاریخ بازیابی: 17 فروردین 1392.
 
−
*محمد محمدحسن شرّاب، ''فرهنگ اعلام جغرافیایى، تاریخى در حدیث و سیره نبوى''، ترجمه حمیدرضا شیخی.
 
 
[[رده:اماکن مربوط به تاریخ پیامبر اسلام]]
 
[[رده:اماکن مربوط به تاریخ پیامبر اسلام]]
 
[[رده:اماکن مکه]]
 
[[رده:اماکن مکه]]
−
[[رده:اماکن مدینه]]
+
[[رده: مقاله های مهم]]
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= خوب
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده= دارد
 +
}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۵۲

Confirm3.jpg

Muntain-jabul.JPG

کشور

عربستان

شهر

مکه

  • طول:"57.9'50°39 شرقی
  • عرض:"44.9'22°21 شمالی
مکه غارثور در نقشه.PNG
مشاهده در نقشه

کوه ثور کوهی در جنوب مکه است. شهرت این کوه به سبب غاری است که پیامبر صلی الله علیه و آله در آغاز هجرتش از مکه به مدینه برای رهایی از دست مشرکان به آن پناه برد و سه شبانه در آن اقامت گزید. پس از اقامت پیامبر صلی الله علیه و آله به فرمان خداوند عنکبوت بر در غار تار تنیده و کبوتران وحشی بر دهانه‌ی غار لانه ساختند و این موجب شد که مشرکان مکه با اینکه تا دهانه غار رد پای پیامبر و همراهش ابوبکر را دنبال نموده بودند. ورود پیامبر به غار را با مشاهده این وضعیت محال دانسته، بازگردند.

موقعیت جغرافیایی و مشخصات کوه ثور

«کوه ثور» در جنوب مكه واقع است و از تنعیم (محل محرم شدن مكیان براى عمره)، دیده مى شود. غار معروف ثور در شمال این كوه قرار دارد[۱] و در فاصله‌ی دورتر نسبت به شهر مکه واقع شده است.[۲]

کوه ثور از سه کوه متصل به هم‌، شکل یافته است که در سومین آنها غار ثور واقع شده است و در منابع آمده است که نام این کوه «اطحل» بوده است، آورده‌اند که "ثور بن عبدالمناه" از اشراف قریش در آنجا زاده شده است.[۳] و به خاطر همین عده‌ای نام این کوه را برگرفته از نام "ثور بن عبدالمناه" می‌دانند. در جایی دیگر آمده است که بلندی این کوه مانند شاخ‌های گاو است به این علت کوه را «ثور» یعنی «گاو» می‌خوانند.[۴]

در قدیم‌ الایام از دو راه کوهستانی به کوه ثور می‌رفتند؛ یک راه کوتاه و دشوار بود و از میان کوه‌های «خندقه» و «ابوقیس» می‌گذشت.[۵] و دیگری آسان بود؛ ولی طولانی‌تر بود و از راه «مسفله» عبور می‌کرد.[۶] این غار دو ورودی یا شکاف دارد، یکی غربی که بسیار تنگ است و تقریباً به کف غار چسبیده است و عبور از آن خیلی دشوار است و راه ورودی شرقی که تا حدودی پهن است و گویند پس از ورود پیامبر صلی الله علیه و آله به غار این شکاف به معجزه الهی ایجاد شد.[۷]

به گفته‌ی "ابن جبیر"، دهانه‌ی غربی غار که پیامبر صلی الله علیه و آله از آنجا وارد شد، دو تا سه وجب و ارتفاع طول آن یک ذراع بود، در حالی که ارتفاع دهانه‌ی شرقی آن را پنج وجب گفته‌اند که مردم به راحتی از آن رفت و آمد می‌کنند.[۸]

اهمیت کوه ثور

این کوه از زمان اقامت سه روزه‌ی پیامبر صلی الله علیه و آله، نزد مسلمان مبارک شمرده می‌شود و همواره مورد زیارت حاجیان بوده است.[۹]

شهرت این کوه به سبب غاری است که پیامبر صلی الله علیه و آله در آغاز هجرتش از مکه به مدینه در «لیلة المبیت»[۱۰] برای رهایی از دست مشرکان به آن پناه برد و سه شبانه روز در غار ثور، معجزه آسا اقامت گزید.[۱۱] در سوره‌ توبه آیه‌ 40 از این غار نام برده شده است: «إِلَّا تَنصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّـهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِينَ كَفَرُوا ثَانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُمَا فِي الْغَارِ إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَأَنزَلَ اللَّـهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ وَأَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَّمْ تَرَوْهَا وَجَعَلَ كَلِمَةَ الَّذِينَ كَفَرُوا السُّفْلَىٰ وَكَلِمَةُ اللَّـهِ هِيَ الْعُلْيَا وَاللَّـهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ»؛ اگر او را یاری نکنید، خداوند او را یاری کرد؛ (و در مشکل‌ترین ساعات، او را تنها نگذاشت؛) آن هنگام که کافران او را از مکه بیرون کردند، در حالی که دومین نفر بود و یک نفر بیشتر همراه نداشت، در آن هنگام که آن دو در غار بودند و او به همراه خود می‌گفت: «غم مخور، خدا با ماست» در این هنگام، خداوند سکینه و آرامش برای او فرستاد و با لشکرهایی که مشاهده نمی‌کردید، او را تقویت نمود و گفتار (و هدف) کافران را پایین قرار داد، (و آنها را با شکست مواجه ساخت؛) و سخن خدا (و آیین او)، بالا (و پیروز) است و خداوند عزیز و حکیم است.

اقامت پیامبر اکرم در غار ثور

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در شب پنج شنبه، در اول ماه ربیع‌ الاول سال 13 بعثت از مکه به مدینه هجرت کردند.[۱۲] رسول‌ اکرم از طریق وحی از توطئه مشرکان آگاه شد؛ چنان‌ که این واقعه در سوره‌ انفال آیه‌ی 30 آمده است: «وَإِذْ يَمْكُرُ بِكَ الَّذِينَ كَفَرُواْ لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ أَوْ يُخْرِجُوكَ وَيَمْكُرُونَ وَيَمْكُرُ اللّهُ وَاللّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ»؛ به یاد آور هنگامی که کافران نقشه می‌کشیدند که تو را به زندان بیفکنند یا به قتل برسانند و یا از مکه خارج سازند، آنها نقشه می‌کشیدند و خداوند هم تدبیر می‌کرد و خداوند بهترین تدبیر کنندگان است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله در همان شب اول ربیع‌ الاول رهسپار غار ثور شد و "ابوبکر بن ابی قهافه" با وی همراه گشت و پس از سه روز که در غار ثور ماندند، در شب چهارم ربیع‌ الاول راه مدینه را در پیش گرفتند. قریش در جستجوی وی سخت در تکاپو افتادند و شخصی از میان قریش که ملقب به «ابوکرز» از قبیله‌ی خزائه بود[۱۳] و در شناختن رد پای افراد مهارتی بسزا داشت، اثر قدم‌های پیامبر صلی الله علیه و آله را از درب خانه تا غار پیدا کرد و تا دهانه‌ی غار ثور پیش رفتند.[۱۴] در اولین شب اقامت پیامبر صلی الله علیه و آله در غار خداوند فرمان داد عنکبوت بر در غار تار تنیده و موجب استتار بیشری شود[۱۵] و کبوتران وحشی بر دهانه‌ی غار لانه ساختند و نشستند.[۱۶]

در این هنگام جوانان قریش که از هر خانواده یک نفر آمده بودند با شمشیر و تبر از همه جلوتر به دهانه‌ی غار رسیدند و دو کبوتر وحشی را بر دهانه‌ی غار دیدند و برگشتند، دیگران گفتند: چرا به دهانه‌ی غار نزدیک نشدید؟ گفتند: دو کبوتر وحشی دیدیم و فهمیدیم که در غار هیچ کس نیست.[۱۷] پیامبر صلی الله علیه و آله که این سخن را شنید، متوجه شد که خداوند به واسطه‌ی وجود آن دو کبوتر بلا را از ایشان دفع فرموده است. چون مشرکین دوباره در بیابان پراکنده شدند و در حوالی غار به جستجوی پیامبر صلی الله علیه و آله و ابوبکر پرداختند، ابوبکر ترسید و مضطرب شد، چنانچه خداوند در سوره‌ توبه آیه‌ی 39 فرموده است: «لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا...»؛ غم مخور خدا با ماست.[۱۸]

رسول‌ خدا صلی الله علیه و آله سه روز همچنان در غار ماندند و در این مدت چند نفر بودند که از محل اختفای رسول‌ خدا صلی الله علیه و آله مطلع بودند و برای آن حضرت و ابوبکر غذا می‌آوردند و اخبار مکه را به اطلاع آن حضرت می‌رساندند، یکی امام علی علیه السلام بود که هر روزه به آنجا می‌رفت و دیگری "عبدالله بن ابی‌بکر" که شب‌ها را نزد آنها می‌رفت[۱۹] و دیگری غلام ابوبکر، "عامر بن فهیره" بود که گوسفندان ابوبکر را برای برای چرا بر در غار می‌برد و هنگام شب نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و ابوبکر می‌رفت تا از شیر آنها بخورند.[۲۰] پیامبر صلی الله علیه و آله در شب چهارم ربیع‌الاول از غار ثور خارج شدند و علی علیه السلام مقدمات سفر را فراهم ‌کرد. پس شتر را خریداری نمود و "عبدالله بن اریقط" را اجیر کرد تا به عنوان راهنما پیامبر صلی الله علیه و آله و همراهانش را در مسیر راه مدینه راهنمایی کند.[۲۱]

پانویس

  1. ↑ ازرقی، عبدالله؛ اخبار مکه، بیروت، چاپ رشدی، ج2، ص‌294.
  2. ↑ ابن جبیر، محمد بن احمد؛ سفرنامه ابن جبیر، ترجمه پرویز اتابکی، تصحیح رابت ویلیام، مشهد، آستان قدس رضوی، مؤسسه چاپ و انتشارات، 1370، ص‌93.
  3. ↑ ابن حزم اندلسی، علی بن احمد، الفصل فی الملل والاهواء والنحل، بیروت، دارالندوه الجدیه، ص‌201.
  4. ↑ یاقوت حموی، شهاب الدین؛ معجم البلدان، ترجمه علی‌نقی منزوی، ویراستاری محمد جوزی و نادر کریبیان، تهران، سازمان میراث فرهنگی و پژوهشگاه، 1380، ص‌283.
  5. ↑ رفعت پاشا، ابراهیم؛ مرأتی الحرمین، بیروت، دارالعرفه، ج1، ص‌63.
  6. ↑ همان، ص‌63.
  7. ↑ ابن جبیر، محمد ابن احمد، سفرنامه ابن جبیر، ترجمه پرویز اتابکی، تصحیح رابرت ویلیام، مشهد، آستان قدس رضوی، مؤسسه چاپ و انتشارات، 1370، ص‌94 و 139 و 140.
  8. ↑ همان، ص‌124 و 125.
  9. ↑ همان، ص‌93.
  10. ↑ لیله المبیت همان شبی است که حضرت امام علی علیه السلام در بستر پیامبر صلی الله علیه و آله به اذن الهی خوابیدند.
  11. ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دارالاحیاء التراث، 1417، ج1، ص‌220، ابن کثیر، معجزات النبی، تصحیح، مجدی بن محمد شهاوی، بیروت و عالم الکتب، ج2، ص‌239.
  12. ↑ آیتی، محمدابراهیم؛ چکیده تاریخ پیامبر اسلام به کوشش ابوالقاسم گرجی، تلخیص و ترجمه جعفر شریعت مدار (مشهد و تهران)، انتشارات بنیاد، چاپ اول، 1378، ص‌67.
  13. ↑ تاریخ یعقوبی، ج2، ص‌398؛ الطبقات الکبری، ج1، ص‌210.
  14. ↑ یعقوبی، ابن واضح؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص‌398.
  15. ↑ کاتب واقدی، محمد بن سعد؛ طبقات، ترجمه دکتر محمود مهدوی، تهران، انتشارات فرهنگ و اندیشه، ج1، صص214-215.
  16. ↑ یعقوبی، احمد بن اسحاق؛ معجم البلدان، ترجمه محمدابراهیم آیتی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تاریخ یعقوبی، ج2، ص397 و 398.
  17. ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج1، ص‌215 و ‌228.
  18. ↑ این آیه با ترجمه کامل در صفحات قبل تکرار شده است.
  19. ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج1، ص‌231.
  20. ↑ همان.
  21. ↑ سیره ابن هشام، ج2، ص‌131.


منابع

  • طلعت ده پهلوانی، کوه ثور، دانشنامه پژوهه، تاریخ بازیابی: 17 فروردین 1392.
  • محمد محمدحسن شرّاب، فرهنگ اعلام جغرافیایى، تاریخى در حدیث و سیره نبوى، ترجمه حمیدرضا شیخی.


حضرت محمد (صلی الله علیه و آله)
رحمة للعالمین.jpg
رویدادهای مهم زندگی
حمله اصحاب فیل به مکه • سفر پیامبر اکرم به شام • ازدواج با حضرت خدیجه کبری (س) • گذاشتن سنگ حجرالاسود در جای خویش • مبعث • معراج • ولادت حضرت فاطمه سلام الله علیها • رفتن به شعب ابی طالب • عام الحزن•سفر به طائف • هجرت به مدینه • ازدواج حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) • غزوه بدر • غزوه احد • غزوه احزاب • صلح حدیبیه • غزوه خیبر • سریه ذات السلاسل • فتح مکه • غزوه حنین • غزوه تبوک • غدیر خم
بستگان
امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (ع) •عبدالله بن عبدالمطلب(س) • عبدالمطلب • ابوطالب(ع) • حمزه بن عبدالمطلب(ع) • عباس بن عبدالمطلب • ابولهب • جعفر طیار • آمنه(س) • فاطمه بنت اسد(س) • خدیجه کبری(س) • حضرت زهرا(س) • امام حسن(ع) • امام حسین(ع) • حضرت زینب(س)
اصحاب
سلمان فارسی • عمار بن یاسر • ابوذر • مقداد • ابوسلمه مخزومی • زيد بن حارثه • عثمان بن مظعون • مصعب بن عمیر • ابوبکر • طلحه • زبیر • عثمان بن عفان • عمر بن خطاب • سعد بن ابی وقاص • عبدالله بن مسعود • اسعد بن زراره • سعد بن معاذ • سعد بن عباده • عثمان بن حنیف • سهل بن حنیف • ابو ایوب انصاری • حذیفة بن یمان• خالد بن سعيد • خزیمة بن ثابت • عبدالله بن رواحه • اویس قرنی • عبدالله بن مسعود • بلال حبشی
مکان های مرتبط
مکه • مدینه • غار حرا • کعبه • شعب ابوطالب • غدیر خم • فدک • بقیع • غار ثور • مسجد قبا • مسجد النبی • مسجد الحرام


آرشیو عکس و تصویر

  • غار ثور

برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=کوه_ثور&oldid=124067»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا