روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) جز (مهدی موسوی صفحهٔ روح المعانى فى تفسير القرآن العظيم (کتاب) را به روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم (کتاب) که تغییرمسیر بود منتقل کرد) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
||
| سطر ۵: | سطر ۵: | ||
|تصویر= [[پرونده:روح المعاني في تفسير القرآن العظيم .jpg|240px|وسط]] | |تصویر= [[پرونده:روح المعاني في تفسير القرآن العظيم .jpg|240px|وسط]] | ||
| − | |نویسنده= محمود | + | |نویسنده= محمود آلوسی |
|موضوع= تفسیر اهل سنت | |موضوع= تفسیر اهل سنت | ||
| سطر ۱۱: | سطر ۱۱: | ||
|زبان= عربی | |زبان= عربی | ||
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد= ۱۶ |
|عنوان افزوده1= | |عنوان افزوده1= | ||
| سطر ۲۵: | سطر ۲۵: | ||
}} | }} | ||
| − | + | '''«روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی»''' اثر [[محمود آلوسی|محمود بن عبدالله آلوسى]] (۱۲۷۰-۱۲۱۷ ق) از [[تفسیر قرآن|تفاسیر]] طولانى و مفصل [[اهل سنت]] به زبان عربى است. «روح المعانى» تفسیرى است عقلى و اجتهادى که روش بلاغى، بیانى و ادبى را پیش مى‌گیرد. آلوسى نگاه تعصب‌آلودی به [[شیعه]] دارد و در تفسیر خود، تهمتهایى ناروا به شیعه بسته است. | |
==مؤلف== | ==مؤلف== | ||
| − | ابوالثناء | + | ابوالثناء [[محمود آلوسی|سیدمحمود شهاب‌الدین آلوسی]]، فرزند صلاح‌الدین ملقب به شهاب آلوسى، [[فقیه|فقیه]]، مفسر، ادیب و مفتى [[بغداد]] در سدهٔ سیزدهم هجری است. وی متولد سال ۱۲۱۷ ق/۱۸۰۲میلادى بود. |
| − | + | او قبل از ۲۰ سالگى به دفع اشکالات و شبهاتى پرداخت که بر ظاهر [[قرآن]] وارد کرده بودند و حاصل آن «دقائق التفسیر» شد. | |
| − | + | شهرت علمى آلوسى بیشتر به سبب [[تفسیر قرآن|تفسیر]] معروف «روح المعانى» است، اما وى عموماً به حوادث تاریخى علاقه نشان داده است و این امر از نامه‌ها و کتاب‌هاى تراجمى که از وى بر جاى مانده، به خوبى پیداست. در زمینۀ لغت نیز آثارى دارد که گویا از دوران جوانى اوست. شرح العینیة فی مدح سیدنا على(ع) و رساله‌اى در امامت در رد [[شیعه|شیعه]] نیز از دیگر آثار وی می باشد. وی در سال ۱۲۷۰ ق/۱۸۵۴م. و در بغداد درگذشت. | |
| − | |||
| − | آلوسى | ||
| − | وى | ||
| − | |||
| − | وى | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | == | + | ==معرفى تفسیر و روش آن== |
| − | + | «روح المعانى» گسترده‌ترین [[تفسیر قرآن|تفسیر]] و جامع‌ترین آن در نوع خود، میان [[اهل سنت]] مى‌باشد. جامع آراء گذشتگان از روایت و درایت بوده، اقوال آنان را با کمال امانت و عنایت، بیان داشته، خلاصه‌اى از تفاسیر پیش از خود محسوب مى‌گردد، از تفسیر ابن عطیه گرفته تا تفسیر ابو حیان، [[الکشاف عن حقائق غوامض التنزئل (کتاب)|کشاف]]، ابو السعود، [[انوار التنزیل و اسرار التأویل (کتاب)|بیضاوى]]، [[التفسیر الکبیر (کتاب)|تفسیر فخر رازى]] و دیگران را، استفاده فراوان نموده است. ضمن نقل آنها نظر به نقادى نیز داشته است. بیش از همه از فخر رازى بهره برده و احیانا بخشهایى از منقولات رازى را نقد کرده است، بویژه در مسائل [[فقه|فقهیه]] که آلوسى [[حنفی|حنفى]] مذهب بوده است. | |
| − | |||
| − | |||
| + | آلوسى در تفسیر درباره مسائل اصول و فروع، نسبت به مذهب سلف [[تعصب]] ورزیده و آشکارا آن را بیان مى‌دارد، به همین علت در بسیارى از موارد، ادب نویسندگى را رعایت ننموده است، به [[معتزله]] و [[شیعه|شیعه]] بسیار مى‌تازد، از جمله ذیل [[آیه 15 سوره بقره|آیه ۱۵ سوره بقره]] (ج ۱ ص ۱۴۸) که به [[جارالله زمخشری|زمخشرى]] مى‌تازد. | ||
| − | + | وى شیوه بدبینى به شیعه و تهمت‌هاى نارواى سلف خویش را دنبال کرده، در هر مناسبت، تهمتهایى بیان نموده که در کلام گذشتگان نبوده است. مانند، [[سوره]] ساختگى «الولایة» که نویسنده زردشتى «دبستان المذاهب» بى جهت آن را به شیعه نسبت داده و در هیچیک از منابع شیعه یافت نشده است، آلوسى با کمال جسارت آن را به «[[ابن شهر آشوب]]» نسبت مى‌دهد و مى‌گوید: «آن را در کتاب «[[مثالب النواصب (کتاب)|مثالب]]» آورده است». | |
| − | + | وى مسائل فقهى را هم به طور گسترده بیان مى‌کند و آراى فقها و مناقشات و مجادلات آنان را یادآور مى‌شود، چنانکه از تفسیر به کتاب فقه تبدیل مى‌شود مانند [[آیه 236 سوره بقره|آیه ۲۳۶ سوره بقره]]. در مسائل [[علم کلام|کلامى]] هم سخن را به درازا مى‌کشاند و [[تعصب]] خود را نیز ابراز مى‌دارد. | |
| − | + | در تفسیر آیاتى که متعلق به طبیعت و آسمانها و زمین مى‌باشد، با نقل کلام اهل حکمت و هیئت چنان کلام را بسط مى‌دهد که از مدار تفسیر خارج مى‌شود و نظر خود را به اثبات مى‌رساند، مانند آیات ۳۸- ۳۹ و ۴۰ از [[سوره یس|سوره یس]]، و [[آیه 12 سوره طلاق|آیه ۱۲ سوره طلاق]]. | |
| − | + | [[اسرائیلیات|اسرائیلیات]] و روایات دروغ و [[حدیث جعلی|جعلى]]، یکى از مشکلات برخى تفاسیر پیشینیان بوده است، آلوسى در این باب ضمن نقل آنها، به نقد و بحث مى‌پردازد و دروغ بودن آنها را آشکار مى‌سازد، مانند [[آیه 12 سوره مائده|آیه ۱۲ سوره مائده]] و روایاتى که بغوى در این مورد نقل مى‌کند. | |
| − | + | آلوسى متعرض قراءات نیز مى‌گردد، امّا مقید به [[خبر متواتر|متواتر]] بودن آنها نیست. همچنانکه مناسبات بین [[سوره|سور]] و [[آیه|آیات]] را نیز بیان مى‌دارد. در روح المعانى، [[اسباب نزول|اسباب النزول]] آیات، مورد توجه قرار مى‌گیرد. در بحثهاى [[علم نحو|نحوى]] نیز آلوسى سخن را به دراز مى‌کشاند و جاى جاى تفسیر آشکار است. | |
| − | + | ||
| − | + | وى از تفسیر رمزى و [[عرفان|عرفانى]] نیز چشم نمى‌پوشد و پس از تفسیر ظاهرى آیات، در حدّ توان به آن مى‌پردازد، در این مورد از تفاسیر نیشابورى، قشیرى، [[محیی الدین ابن عربی|ابن عربى]] و مانند آن، بهره مى‌گیرد و گاهى نیز در وادى خیال و وهم سرگردان مى‌ماند. | |
| − | + | ||
| − | + | خلاصه اینکه، روح المعانى، دایرة المعارف تفسیرى طولانى و مفصل است که تقریبا از حجم و حدود تفسیرى خارج شده است. مى توان گفت: تفسیر آلوسى، گسترده‌ترین تفسیرى است که پس از [[فخر رازى]] به شیوه کهن ظهور یافته است، بلکه نسخه دوم تفسیر رازى است ولى با اندکى تغییر. | |
| − | + | ||
| + | روش کلى وى در ورود به [[تفسیر قرآن|تفسیر]] بدینگونه است که: ابتدا به نام سوره، [[سوره های مکی و مدنی|مکى و مدنى]] بودن و اقوال موجود در این قسمت مى‌پردازد، سپس به ذکر فضل سوره و خواص آن همت مى‌گمارد، بعد از آن تفسیر سوره را آیه به آیه و کلمه به کلمه، بیان مى‌دارد، که در آن به لغت، ادبیات، قرائت، مناسبت بین آیات و سور و [[اسباب نزول]]، مى‌پردازد و در مباحث لغوى و ادبى به اشعار عرب استشهاد فراوان دارد. | ||
| + | |||
| + | ==نسخه شناسى== | ||
| + | |||
| + | تفسیر «روح المعانى» بارها به چاپ رسیده است برخى چاپها در سالهاى ۱۳۰۱ و ۱۳۱۰ قمرى معادل ۱۸۸۳ و ۱۸۹۳ بوده است. | ||
| + | این نسخه در ۱۶ جلد شامل یک جلد فهارس و ۱۵ جلد در بردارنده ۳۰ جزء قرآن در قطع وزیرى با تحقیق على عبد البارى عطیه به عنوان چاپ اول به سال ۱۴۱۵ هجرى و ۱۹۹۴ م از طرف دار الکتب العلمیه بیروت به بازار عرضه شده است. فهرستى از مطالب هر جلد بر اساس آیات نیز در آخر آن راهنماى محققین خواهد بود. این نسخه فاقد پاورقى مى‌باشد. | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | + | ||
| + | #دایرة المعارف بزرگ اسلامى زیر نظر کاظم موسوى بجنوردى ج ۲ ص ۱۸۰ | ||
| + | #تفسیر و مفسران آیت الله معرفت ج ۲ ص ۳۰۱ | ||
| + | #المفسرون حیاتهم و منهجهم سید محمد على ایازى ص ۴۸۰ | ||
| + | #التفسیر و المفسرون دکتر محمد حسین ذهبى ج ۱ ص ۳۵۲ | ||
| + | #الامام الآلوسى محمد على قطب انتشارات دار الفکر العربى | ||
| + | #دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى به کوشش بهاء الدین خرمشاهى ج ۱ ص ۷۰۳ | ||
[[رده:تفاسیر]] | [[رده:تفاسیر]] | ||
{{تفسیر قرآن}} | {{تفسیر قرآن}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۵ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۲۵
 | |
| نویسنده | محمود آلوسی |
| موضوع | تفسیر اهل سنت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱۶ |
|
| |
«روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی» اثر محمود بن عبدالله آلوسى (۱۲۷۰-۱۲۱۷ ق) از تفاسیر طولانى و مفصل اهل سنت به زبان عربى است. «روح المعانى» تفسیرى است عقلى و اجتهادى که روش بلاغى، بیانى و ادبى را پیش مى‌گیرد. آلوسى نگاه تعصب‌آلودی به شیعه دارد و در تفسیر خود، تهمتهایى ناروا به شیعه بسته است.
مؤلف
ابوالثناء سیدمحمود شهاب‌الدین آلوسی، فرزند صلاح‌الدین ملقب به شهاب آلوسى، فقیه، مفسر، ادیب و مفتى بغداد در سدهٔ سیزدهم هجری است. وی متولد سال ۱۲۱۷ ق/۱۸۰۲میلادى بود.
او قبل از ۲۰ سالگى به دفع اشکالات و شبهاتى پرداخت که بر ظاهر قرآن وارد کرده بودند و حاصل آن «دقائق التفسیر» شد.
شهرت علمى آلوسى بیشتر به سبب تفسیر معروف «روح المعانى» است، اما وى عموماً به حوادث تاریخى علاقه نشان داده است و این امر از نامه‌ها و کتاب‌هاى تراجمى که از وى بر جاى مانده، به خوبى پیداست. در زمینۀ لغت نیز آثارى دارد که گویا از دوران جوانى اوست. شرح العینیة فی مدح سیدنا على(ع) و رساله‌اى در امامت در رد شیعه نیز از دیگر آثار وی می باشد. وی در سال ۱۲۷۰ ق/۱۸۵۴م. و در بغداد درگذشت.
معرفى تفسیر و روش آن
«روح المعانى» گسترده‌ترین تفسیر و جامع‌ترین آن در نوع خود، میان اهل سنت مى‌باشد. جامع آراء گذشتگان از روایت و درایت بوده، اقوال آنان را با کمال امانت و عنایت، بیان داشته، خلاصه‌اى از تفاسیر پیش از خود محسوب مى‌گردد، از تفسیر ابن عطیه گرفته تا تفسیر ابو حیان، کشاف، ابو السعود، بیضاوى، تفسیر فخر رازى و دیگران را، استفاده فراوان نموده است. ضمن نقل آنها نظر به نقادى نیز داشته است. بیش از همه از فخر رازى بهره برده و احیانا بخشهایى از منقولات رازى را نقد کرده است، بویژه در مسائل فقهیه که آلوسى حنفى مذهب بوده است.
آلوسى در تفسیر درباره مسائل اصول و فروع، نسبت به مذهب سلف تعصب ورزیده و آشکارا آن را بیان مى‌دارد، به همین علت در بسیارى از موارد، ادب نویسندگى را رعایت ننموده است، به معتزله و شیعه بسیار مى‌تازد، از جمله ذیل آیه ۱۵ سوره بقره (ج ۱ ص ۱۴۸) که به زمخشرى مى‌تازد.
وى شیوه بدبینى به شیعه و تهمت‌هاى نارواى سلف خویش را دنبال کرده، در هر مناسبت، تهمتهایى بیان نموده که در کلام گذشتگان نبوده است. مانند، سوره ساختگى «الولایة» که نویسنده زردشتى «دبستان المذاهب» بى جهت آن را به شیعه نسبت داده و در هیچیک از منابع شیعه یافت نشده است، آلوسى با کمال جسارت آن را به «ابن شهر آشوب» نسبت مى‌دهد و مى‌گوید: «آن را در کتاب «مثالب» آورده است».
وى مسائل فقهى را هم به طور گسترده بیان مى‌کند و آراى فقها و مناقشات و مجادلات آنان را یادآور مى‌شود، چنانکه از تفسیر به کتاب فقه تبدیل مى‌شود مانند آیه ۲۳۶ سوره بقره. در مسائل کلامى هم سخن را به درازا مى‌کشاند و تعصب خود را نیز ابراز مى‌دارد. در تفسیر آیاتى که متعلق به طبیعت و آسمانها و زمین مى‌باشد، با نقل کلام اهل حکمت و هیئت چنان کلام را بسط مى‌دهد که از مدار تفسیر خارج مى‌شود و نظر خود را به اثبات مى‌رساند، مانند آیات ۳۸- ۳۹ و ۴۰ از سوره یس، و آیه ۱۲ سوره طلاق.
اسرائیلیات و روایات دروغ و جعلى، یکى از مشکلات برخى تفاسیر پیشینیان بوده است، آلوسى در این باب ضمن نقل آنها، به نقد و بحث مى‌پردازد و دروغ بودن آنها را آشکار مى‌سازد، مانند آیه ۱۲ سوره مائده و روایاتى که بغوى در این مورد نقل مى‌کند.
آلوسى متعرض قراءات نیز مى‌گردد، امّا مقید به متواتر بودن آنها نیست. همچنانکه مناسبات بین سور و آیات را نیز بیان مى‌دارد. در روح المعانى، اسباب النزول آیات، مورد توجه قرار مى‌گیرد. در بحثهاى نحوى نیز آلوسى سخن را به دراز مى‌کشاند و جاى جاى تفسیر آشکار است.
وى از تفسیر رمزى و عرفانى نیز چشم نمى‌پوشد و پس از تفسیر ظاهرى آیات، در حدّ توان به آن مى‌پردازد، در این مورد از تفاسیر نیشابورى، قشیرى، ابن عربى و مانند آن، بهره مى‌گیرد و گاهى نیز در وادى خیال و وهم سرگردان مى‌ماند.
خلاصه اینکه، روح المعانى، دایرة المعارف تفسیرى طولانى و مفصل است که تقریبا از حجم و حدود تفسیرى خارج شده است. مى توان گفت: تفسیر آلوسى، گسترده‌ترین تفسیرى است که پس از فخر رازى به شیوه کهن ظهور یافته است، بلکه نسخه دوم تفسیر رازى است ولى با اندکى تغییر.
روش کلى وى در ورود به تفسیر بدینگونه است که: ابتدا به نام سوره، مکى و مدنى بودن و اقوال موجود در این قسمت مى‌پردازد، سپس به ذکر فضل سوره و خواص آن همت مى‌گمارد، بعد از آن تفسیر سوره را آیه به آیه و کلمه به کلمه، بیان مى‌دارد، که در آن به لغت، ادبیات، قرائت، مناسبت بین آیات و سور و اسباب نزول، مى‌پردازد و در مباحث لغوى و ادبى به اشعار عرب استشهاد فراوان دارد.
نسخه شناسى
تفسیر «روح المعانى» بارها به چاپ رسیده است برخى چاپها در سالهاى ۱۳۰۱ و ۱۳۱۰ قمرى معادل ۱۸۸۳ و ۱۸۹۳ بوده است. این نسخه در ۱۶ جلد شامل یک جلد فهارس و ۱۵ جلد در بردارنده ۳۰ جزء قرآن در قطع وزیرى با تحقیق على عبد البارى عطیه به عنوان چاپ اول به سال ۱۴۱۵ هجرى و ۱۹۹۴ م از طرف دار الکتب العلمیه بیروت به بازار عرضه شده است. فهرستى از مطالب هر جلد بر اساس آیات نیز در آخر آن راهنماى محققین خواهد بود. این نسخه فاقد پاورقى مى‌باشد.
منابع
- دایرة المعارف بزرگ اسلامى زیر نظر کاظم موسوى بجنوردى ج ۲ ص ۱۸۰
- تفسیر و مفسران آیت الله معرفت ج ۲ ص ۳۰۱
- المفسرون حیاتهم و منهجهم سید محمد على ایازى ص ۴۸۰
- التفسیر و المفسرون دکتر محمد حسین ذهبى ج ۱ ص ۳۵۲
- الامام الآلوسى محمد على قطب انتشارات دار الفکر العربى
- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى به کوشش بهاء الدین خرمشاهى ج ۱ ص ۷۰۳
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|
