التفسیر المبین (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۲ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۵: | سطر ۵: | ||
|تصویر= [[پرونده:التفسیر المبین.jpg|240px|وسط]] | |تصویر= [[پرونده:التفسیر المبین.jpg|240px|وسط]] | ||
| − | |نویسنده= محمدجواد | + | |نویسنده= محمدجواد مغنیه |
|موضوع= تفاسیر شیعه | |موضوع= تفاسیر شیعه | ||
| سطر ۱۱: | سطر ۱۱: | ||
|زبان= عربی | |زبان= عربی | ||
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد=۱ |
|عنوان افزوده1= | |عنوان افزوده1= | ||
| سطر ۲۴: | سطر ۲۴: | ||
}} | }} | ||
| − | + | '''«التفسیر المُبین»''' اثر [[شیخ محمدجواد مغنیه|محمدجواد مُغنیه]] (م، ۱۴۰۰ ق) مفسر [[شیعه]] لبنانی است. «المُبین»، [[تفسیر|تفسیرى]] بر [[قرآن|قرآن کریم]] با قلمى روان و مستند و در عین حال به طور مختصر و مورد پسند نسل جوان است، که مؤلف آن را پس از «[[التفسیر الکاشف (کتاب)|التفسیر الکاشف]]» خود به نگارش درآورد. این تفسیر در حاشیه قرآن چاپ شده است. | |
| − | + | ==مؤلف== | |
| + | [[شیخ محمدجواد مغنیه]] (۱۴۰۰-۱۳۲۴ ق) از علمای برجسته [[شیعه]] و مبارز [[لبنان]] و از شاگردان [[آیت الله سید ابوالقاسم خویی|سید ابوالقاسم خوئی]] بود. | ||
| − | ==روش | + | وی نقش مهمى در تقریب مذاهب اسلامى، و دعوت مردم به وحدت و بیدارى اسلامى ایفا کرد. از دیدگاه مغنیه، انقلاب اسلامی [[ایران]] نظامی است که پا جای پای نظام اسلامی [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] (صلی الله علیه وآله) گذاشته است. |
| + | |||
| + | برخی دیگر از آثار مهم او عبارتند از: [[تفسیر کاشف (کتاب)|التفسیر الکاشف]]، [[فی ظلال نهج البلاغه (کتاب)|فی ظلال نهج البلاغه]]، الله و العقل، الشیعه والتشیع، فلسفه المبدأ و المعاد، هذا هی الوهابیّه. | ||
| + | ==روش تفسیر== | ||
| − | از | + | از ویژگى‌هاى تفسیر «المُبین»، اختصار و حذف زواید تفسیرى و مطالب غیر ضرورى است که مفسّر در این باب کوشیده است که غالبا مطالب را در قالب عبارات موجز و کوتاه و با نثر عربى روان و رسا، به دور از غموض ادبى و فنّى به خوبى بیان نماید. بدین جهت نثر این تفسیر براى هر محققى که تا اندازه‌اى با [[ادبیات عرب]] آشنا باشد قابل استفاده است. |
| + | |||
| + | وى ابتدا با استناد به آیه «ان هو الاّ ذکر و قرآن مبین» ([[سوره یس (یاسین)|یس]]، ۳۶ / ۶۹) تفسیر خود را به نام «التفسیر المبین» نام گذارى کرده است. این تفسیر در یک مجلد و ۸۲۷ صفحه در بیروت بارها به چاپ رسیده است. | ||
| − | + | مفسّر در این تفسیر ابتدا در صدر هر [[سوره]] به بحث [[سوره های مکی و مدنی|مکى و مدنى]] بودن آن پرداخته و بدین وسیله توجه محقق را در آغاز، به سبک و روش و اسلوب [[آیه|آیات]] که در [[مکه]] نازل شده یا در [[مدینه]]، معطوف مى‌دارد، و تعداد آیات هر سوره را بیان مى‌کند. | |
| − | + | سپس در استنباط، کشف و تبیین مفاهیم تفسیرى آیات، از انواع [[روشهای تفسیری قرآن|روشهاى تفسیرى]] سود برده است. گاهى از روش «[[تفسیر قرآن به قرآن]]» و استخراج معانى آیات به کمک آیات مشابه که [[سیاق آیات|سیاق]] آنها یکسان یا نزدیک به هم است استفاده کرده و یا آیات را به هم ارجاع مى‌دهد. | |
| − | + | گاهى نیز در تفسیر، با اعتماد به تدبّر و عقل توأم با تقید به روایات تفسیرى مروى از [[معصوم|معصومین]] علیهم السّلام، به [[تفسیر اجتهادی|تفسیر اجتهادى]] آیات مى‌پردازد. | |
| − | + | همچنین از آنجا که [[تفسیر مأثور|تفسیر نقلى]] را مى‌توان به عنوان اصیل‌ترین شکل تفسیر و ریشه‌دارترین طریق درک معانى و معارف آیات قرآن در میان دانشمندان اوّلیه [[علوم اسلامى]] به شمار آورد، مرحوم مغنیه در بعضى از مواقع براى تفسیر آیات به سلسله [[احادیث]] و روایات تفسیرى که از [[پیامبر اسلام|پیامبر]] صلّى اللّه علیه و آله و [[ائمه اطهار]] علیهم السّلام درباره تفسیر قرآن وارد شده استناد کرده است و کم‌تر صفحه‌اى را مى‌توان یافت که به گونه‌اى استشهاد به روایت و استناد به منبع روایى در آن دیده نشود، که نمونه آن در تفسیر آیه «و لقد علمنا المستقدمین منکم و لقد علمنا المستأخرین» ([[سوره حجر|حجر]]، ۱۵ / ۲۴) مى‌توان دید که مفسّر به بیان على علیه السّلام در [[نهج البلاغه]] استناد کرده و مى‌نویسد: تفسیر این آیه را در نهج البلاغه یافتم؛ آنجا که مى‌فرماید:« علمه تعالى بالاموات الماضین کعلمه بالأحیاء الباقین و علمه بما فى السموات العلى کعلمه بما فى الارضین السفلى». | |
| − | « | ||
| − | + | بنابراین مرحوم مغنیه در تفسیر المبین از روشهاى مختلف تفسیر قرآن استفاده کرده و از بکارگیرى یک روش خوددارى کرده است، لذا این تفسیر داراى مزایاى مختلف تفسیرى قرآن مى‌باشد. | |
| − | |||
| − | ==منابع | + | ==منابع التفسیر المبین== |
| − | + | استاد [[شیخ محمدجواد مغنیه|محمد جواد مغنیه]] در [[تفسیر قرآن]] از منابع و متون معتبر بهره‌هاى فراوان برده و گاه در مقام تأیید آراى تفسیرى خود، بدانها استناد کرده و گاه در مقام نقد و بررسى، در بعضى مواقع به ردّ آنها پرداخته است. بنابراین آشنایى اجمالى با منابع مورد استفاده، خود گویاى روش و آراى تفسیرى مفسّر در« المبین» مى‌باشد، که به اختصار به بیان آن منابع مى‌پردازیم. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | '''الف) منابع تفسیرى:''' | |
| − | + | مرحوم مغنیه در تفسیر خود به منابع مهم تفسیرى متقدمان و متأخران أعم از منابع [[شیعه|خاصه]] و [[عامه]] استناد کرده، در تفسیر بعضى از آیات به تجزیه و تحلیل آراى یک مفسّر پرداخته و در تفسیر بعضى دیگر، در بیان معانى آیات، از آنها کمک گرفته است. نکته جالب توجه این است که مفسر، از منابع تفسیرى عامّه بیش از منابع تفسیرى [[امامیه]] استفاده کرده است که این امر نشانه وسعت دید و دور بودن او از [[تعصب]] و بیانگر تفکر روشن او است. بنابراین در این بخش از کلام ابتدا به ذکر نمونه‌هایى از مهم‌ترین تفاسیر امامیه، سپس به بیان تفاسیر مهم عامّه که از آنها در« المبین» استفاده شده است خواهیم پرداخت. از جمله منابع تفسیرى او عبارتند از: «[[جوامع الجامع (کتاب)|جوامع الجامع]]» و «[[مجمع البیان (کتاب)|مجمع البیان]]» [[شیخ طبرسی|شیخ طبرسى]]، «[[تفسیر طبری (کتاب)|جامع البیان فى تفسیر القرآن]]» [[محمد بن جریر طبری|محمد طبرى]]، «[[الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور (کتاب)|الدّر المنثور فى التفسیر بالمأثور]]» [[سیوطى]]، «[[التفسیر الکبیر (کتاب)|مفاتیح الغیب]]» [[فخر رازى]]، «[[انوار التنزیل و اسرار التأویل (کتاب)|انوار التنزیل و اسرار التأویل]]» بیضاوى، «[[البحر المحیط فی التفسیر (کتاب)|البحر المحیط]]» [[ابوحیان اندلسی|ابوحیان اندلسى]]، «[[آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن (کتاب)|آلاء الرحمن]]» [[محمدجواد بلاغی|محمد جواد بلاغى]]، «[[الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل (کتاب)|الکشّاف]]» [[جارالله زمخشری|زمخشرى]]، «[[الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز (کتاب)|الوجیز فى تفسیر القرآن العزیز]]» على بن حسین عاملى. | |
| − | + | '''ب) منابع روایى و حدیثى:''' | |
| − | + | مفسر در مباحث روایى خود، روایات بسیارى را از [[پیامبر اکرم]] صلّى اللّه علیه و آله و [[ائمه]] علیهم السّلام به ویژه [[امام علی علیه السلام|امام على]] علیه السّلام و [[امام صادق]] علیه السّلام و نیز [[صحابه]] و [[تابعان]] نقل کرده است و بر کتب حدیثى فریقین استناد کرده است که در اینجا تنها به ذکر آن منابع اکتفا مى‌کنیم: [[نهج البلاغه]]، [[صحیفه سجادیه]]، [[اصول کافی|اصول کافى]]، [[سنن ترمذى|جامع ترمذى]]، [[سنن ابی داوود (کتاب)|سنن ابى داود]]، [[سنن نسائی (کتاب)|سنن نسایى]]، [[سنن ابن ماجه (کتاب)|سنن ابن ماجه]]، [[صحیح بخاری (کتاب)|صحیح بخارى]]، [[صحیح مسلم]]، [[فضائل الخمسه من الصحاح السته (کتاب)|فضائل الخمسه من الصحاح الستة]]، [[مسند احمد بن حنبل (کتاب)|مسند احمد بن حنبل]]. | |
| − | + | '''ج) منابع لغوى:''' | |
| − | + | از دیگر ویژگى‌هاى این تفسیر مى‌توان به شرح و توضیح قواعد، قرائت، لغت، [[اعراب قرآن|اعراب]] و غیره اشاره کرد. مرحوم مغنیه هر چند به اعراب تمام آیات و شرح مفردات آن نپرداخته است، امّا از آغاز تا انجام تفسیر، به اعراب و شرح مفردات به طور پراکنده پرداخته است که در اینجا به مهم‌ترین منابع لغوى آن اشاره مى‌شود: «[[مجمع البیان (کتاب)|مجمع البیان]]»، «[[مجمع البحرین (کتاب)|مجمع البحرین]]»، «[[المفردات فی غریب القرآن (کتاب)|المفردات فى غریب القرآن]]»، «[[قاموس المحیط (کتاب)|قاموس المحیط]]». | |
| − | + | '''د) کتب عهدین:''' | |
| − | + | مفسّر در پاره‌اى از موارد از متون کتب مقدّسه اعم از کتب عهد قدیم و عهد جدید به خاطر مقارن بودن با نصوص قرآنى بهره برده است و در برخى موارد هم در مقام نقد و بررسى بر آمده، به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته است. لازم به یادآورى است که مفسّر از روایات [[اسرائیلیات|اسرائیلى]] شدیدا پرهیز داشته و در تفسیر خود هیچ استفاده‌اى از آنها نکرده است. | |
| − | + | '''ه) مجلات و نشریات:''' | |
| − | + | صاحب «المبین» از مجلات و نشریات مختلف مطالبى را که جنبه علمى و اسلامى دارند نقل کرده و در تطبیق تفسیر آیات با مسایل متنوع عصر حاضر به آنها استناد کرده است که برخى از مطالب آن بسیار جالب به نظر مى‌رسد. | |
| − | + | '''و) کتب متفرقه:''' | |
| − | + | مفسّر ارجمند، علاوه بر منابعى که ذکر شد از کتب مختلفى که مطالب مفیدى جهت استفاده تفسیرى در دسترس داشته استفاده کرده است که به ذکر عنوان برخی از آن کتب اکتفا مى‌کنیم: «تاریخ بنى اسرائیل» محمد عزة دروزه، «الرحلة المدرسیة» [[محمدجواد بلاغی|محمدجواد بلاغى]]، «[[سیره ابن هشام (کتاب)|سیره ابن هشام]]»، «[[فتوحات مکیه (کتاب)|الفتوحات]]» [[محیی الدین ابن عربی|ابن عربى]]، «[[فی ظلال نهج البلاغه (کتاب)|فى ظلال نهج البلاغه]]» [[شیخ محمدجواد مغنیه|محمدجواد مغنیه]]، «مرآة الاسلام» طه حسین، «الهیئة و الاسلام» [[سید هبة الدین شهرستانی|سید هبةالدین شهرستانی]]. | |
| − | |||
| − | == | + | ==منابع== |
| − | |||
| − | {{ تفسیر قرآن}} | + | *[[نرم افزار جامع تفاسیر نور|نرم افزار جامع التفاسیر نور]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |
| − | [[رده: تفاسیر]] | + | {{تفسیر قرآن}} |
| + | [[رده: تفاسیر]][[رده:تفسیرهای شیعه]][[رده:تفاسیر اجتهادی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۳۱
 | |
| نویسنده | محمدجواد مغنیه |
| موضوع | تفاسیر شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
«التفسیر المُبین» اثر محمدجواد مُغنیه (م، ۱۴۰۰ ق) مفسر شیعه لبنانی است. «المُبین»، تفسیرى بر قرآن کریم با قلمى روان و مستند و در عین حال به طور مختصر و مورد پسند نسل جوان است، که مؤلف آن را پس از «التفسیر الکاشف» خود به نگارش درآورد. این تفسیر در حاشیه قرآن چاپ شده است.
مؤلف
شیخ محمدجواد مغنیه (۱۴۰۰-۱۳۲۴ ق) از علمای برجسته شیعه و مبارز لبنان و از شاگردان سید ابوالقاسم خوئی بود.
وی نقش مهمى در تقریب مذاهب اسلامى، و دعوت مردم به وحدت و بیدارى اسلامى ایفا کرد. از دیدگاه مغنیه، انقلاب اسلامی ایران نظامی است که پا جای پای نظام اسلامی پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) گذاشته است.
برخی دیگر از آثار مهم او عبارتند از: التفسیر الکاشف، فی ظلال نهج البلاغه، الله و العقل، الشیعه والتشیع، فلسفه المبدأ و المعاد، هذا هی الوهابیّه.
روش تفسیر
از ویژگى‌هاى تفسیر «المُبین»، اختصار و حذف زواید تفسیرى و مطالب غیر ضرورى است که مفسّر در این باب کوشیده است که غالبا مطالب را در قالب عبارات موجز و کوتاه و با نثر عربى روان و رسا، به دور از غموض ادبى و فنّى به خوبى بیان نماید. بدین جهت نثر این تفسیر براى هر محققى که تا اندازه‌اى با ادبیات عرب آشنا باشد قابل استفاده است.
وى ابتدا با استناد به آیه «ان هو الاّ ذکر و قرآن مبین» (یس، ۳۶ / ۶۹) تفسیر خود را به نام «التفسیر المبین» نام گذارى کرده است. این تفسیر در یک مجلد و ۸۲۷ صفحه در بیروت بارها به چاپ رسیده است.
مفسّر در این تفسیر ابتدا در صدر هر سوره به بحث مکى و مدنى بودن آن پرداخته و بدین وسیله توجه محقق را در آغاز، به سبک و روش و اسلوب آیات که در مکه نازل شده یا در مدینه، معطوف مى‌دارد، و تعداد آیات هر سوره را بیان مى‌کند.
سپس در استنباط، کشف و تبیین مفاهیم تفسیرى آیات، از انواع روشهاى تفسیرى سود برده است. گاهى از روش «تفسیر قرآن به قرآن» و استخراج معانى آیات به کمک آیات مشابه که سیاق آنها یکسان یا نزدیک به هم است استفاده کرده و یا آیات را به هم ارجاع مى‌دهد.
گاهى نیز در تفسیر، با اعتماد به تدبّر و عقل توأم با تقید به روایات تفسیرى مروى از معصومین علیهم السّلام، به تفسیر اجتهادى آیات مى‌پردازد.
همچنین از آنجا که تفسیر نقلى را مى‌توان به عنوان اصیل‌ترین شکل تفسیر و ریشه‌دارترین طریق درک معانى و معارف آیات قرآن در میان دانشمندان اوّلیه علوم اسلامى به شمار آورد، مرحوم مغنیه در بعضى از مواقع براى تفسیر آیات به سلسله احادیث و روایات تفسیرى که از پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السّلام درباره تفسیر قرآن وارد شده استناد کرده است و کم‌تر صفحه‌اى را مى‌توان یافت که به گونه‌اى استشهاد به روایت و استناد به منبع روایى در آن دیده نشود، که نمونه آن در تفسیر آیه «و لقد علمنا المستقدمین منکم و لقد علمنا المستأخرین» (حجر، ۱۵ / ۲۴) مى‌توان دید که مفسّر به بیان على علیه السّلام در نهج البلاغه استناد کرده و مى‌نویسد: تفسیر این آیه را در نهج البلاغه یافتم؛ آنجا که مى‌فرماید:« علمه تعالى بالاموات الماضین کعلمه بالأحیاء الباقین و علمه بما فى السموات العلى کعلمه بما فى الارضین السفلى».
بنابراین مرحوم مغنیه در تفسیر المبین از روشهاى مختلف تفسیر قرآن استفاده کرده و از بکارگیرى یک روش خوددارى کرده است، لذا این تفسیر داراى مزایاى مختلف تفسیرى قرآن مى‌باشد.
منابع التفسیر المبین
استاد محمد جواد مغنیه در تفسیر قرآن از منابع و متون معتبر بهره‌هاى فراوان برده و گاه در مقام تأیید آراى تفسیرى خود، بدانها استناد کرده و گاه در مقام نقد و بررسى، در بعضى مواقع به ردّ آنها پرداخته است. بنابراین آشنایى اجمالى با منابع مورد استفاده، خود گویاى روش و آراى تفسیرى مفسّر در« المبین» مى‌باشد، که به اختصار به بیان آن منابع مى‌پردازیم.
الف) منابع تفسیرى:
مرحوم مغنیه در تفسیر خود به منابع مهم تفسیرى متقدمان و متأخران أعم از منابع خاصه و عامه استناد کرده، در تفسیر بعضى از آیات به تجزیه و تحلیل آراى یک مفسّر پرداخته و در تفسیر بعضى دیگر، در بیان معانى آیات، از آنها کمک گرفته است. نکته جالب توجه این است که مفسر، از منابع تفسیرى عامّه بیش از منابع تفسیرى امامیه استفاده کرده است که این امر نشانه وسعت دید و دور بودن او از تعصب و بیانگر تفکر روشن او است. بنابراین در این بخش از کلام ابتدا به ذکر نمونه‌هایى از مهم‌ترین تفاسیر امامیه، سپس به بیان تفاسیر مهم عامّه که از آنها در« المبین» استفاده شده است خواهیم پرداخت. از جمله منابع تفسیرى او عبارتند از: «جوامع الجامع» و «مجمع البیان» شیخ طبرسى، «جامع البیان فى تفسیر القرآن» محمد طبرى، «الدّر المنثور فى التفسیر بالمأثور» سیوطى، «مفاتیح الغیب» فخر رازى، «انوار التنزیل و اسرار التأویل» بیضاوى، «البحر المحیط» ابوحیان اندلسى، «آلاء الرحمن» محمد جواد بلاغى، «الکشّاف» زمخشرى، «الوجیز فى تفسیر القرآن العزیز» على بن حسین عاملى.
ب) منابع روایى و حدیثى:
مفسر در مباحث روایى خود، روایات بسیارى را از پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله و ائمه علیهم السّلام به ویژه امام على علیه السّلام و امام صادق علیه السّلام و نیز صحابه و تابعان نقل کرده است و بر کتب حدیثى فریقین استناد کرده است که در اینجا تنها به ذکر آن منابع اکتفا مى‌کنیم: نهج البلاغه، صحیفه سجادیه، اصول کافى، جامع ترمذى، سنن ابى داود، سنن نسایى، سنن ابن ماجه، صحیح بخارى، صحیح مسلم، فضائل الخمسه من الصحاح الستة، مسند احمد بن حنبل.
ج) منابع لغوى:
از دیگر ویژگى‌هاى این تفسیر مى‌توان به شرح و توضیح قواعد، قرائت، لغت، اعراب و غیره اشاره کرد. مرحوم مغنیه هر چند به اعراب تمام آیات و شرح مفردات آن نپرداخته است، امّا از آغاز تا انجام تفسیر، به اعراب و شرح مفردات به طور پراکنده پرداخته است که در اینجا به مهم‌ترین منابع لغوى آن اشاره مى‌شود: «مجمع البیان»، «مجمع البحرین»، «المفردات فى غریب القرآن»، «قاموس المحیط».
د) کتب عهدین:
مفسّر در پاره‌اى از موارد از متون کتب مقدّسه اعم از کتب عهد قدیم و عهد جدید به خاطر مقارن بودن با نصوص قرآنى بهره برده است و در برخى موارد هم در مقام نقد و بررسى بر آمده، به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته است. لازم به یادآورى است که مفسّر از روایات اسرائیلى شدیدا پرهیز داشته و در تفسیر خود هیچ استفاده‌اى از آنها نکرده است.
ه) مجلات و نشریات:
صاحب «المبین» از مجلات و نشریات مختلف مطالبى را که جنبه علمى و اسلامى دارند نقل کرده و در تطبیق تفسیر آیات با مسایل متنوع عصر حاضر به آنها استناد کرده است که برخى از مطالب آن بسیار جالب به نظر مى‌رسد.
و) کتب متفرقه:
مفسّر ارجمند، علاوه بر منابعى که ذکر شد از کتب مختلفى که مطالب مفیدى جهت استفاده تفسیرى در دسترس داشته استفاده کرده است که به ذکر عنوان برخی از آن کتب اکتفا مى‌کنیم: «تاریخ بنى اسرائیل» محمد عزة دروزه، «الرحلة المدرسیة» محمدجواد بلاغى، «سیره ابن هشام»، «الفتوحات» ابن عربى، «فى ظلال نهج البلاغه» محمدجواد مغنیه، «مرآة الاسلام» طه حسین، «الهیئة و الاسلام» سید هبةالدین شهرستانی.
منابع
- نرم افزار جامع التفاسیر نور، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|
