ینابیع المعاجز و أصول الدلائل (کتاب)
 | |
| نویسنده | سید هاشم بحرانی |
| موضوع | فضایل و معجزات چهارده معصوم |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| تحقیق | فارس حسون کریم |
|
| |
«ينابيع المَعاجز و أصول الدلائل» تألیف سید هاشم بحرانی، کتابی است کلامی به زبان عربی در بیان معجزات و مناقب اهل بیت علیهم‌السلام. نویسنده در این کتاب، فضائل زیادی از امامان دوازده‌گانه را از منابع مهم شیعه ذکر کرده است.
مؤلف
سید هاشم حسینى بحرانى (م، ۱۱۰۷ ق)، از محدثان بزرگ شیعه در قرن یازده هجری و از شاگردان فخرالدین طریحی بود. او مرجعیت دینی و اجتماعی اهالی بحرین را برعهده داشت. شیخ حر عاملی صاحب «وسائل الشیعه»، از شاگردان اوست.
محققان اسلامى، شخصیت او را ستوده اند و از وى با عناوین محدث، فقیه، مفسر، رجالى، ادیب، عابد و زاهد یاد کرده اند. مدرس تبریزى در «ریحانة الادب» در مورد او مى نویسد: «سید هاشم بن سلیمان... عالم فاضل مدقق، فقیه، عارف، مفسر، رجالی، محدث، متتبع و امامى است که در کثرت تتبع تالى مجلسی مى شمارندش و هر یک از تألیفات وى حاکى از مراتب اطلاعاتش مى باشد».
بیشتر تألیفات او گردآورى اخبار و احادیث در زمینه هاى مختلف است. برخی از آثار او عبارتند از: البرهان فی تفسیر القرآن، مدینة المعاجز، ینابیع المعاجز و اصول الدلائل، حلیة الابرار فی احوال محمد و آله الاطهار، الحجة فیما نزل فی القائم الحجة.
محتوای کتاب
در ابتدای کتاب، دو مقدمه از محقق و نویسنده نوشته شده است. فارس حسون کریم در مقدمه تحقیق به زندگی‌نامه نویسنده، معرفی اجمالی کتاب، آثاری که خود بر آن‌ها جهت تحقیق کتاب اعتماد کرده است و روش تحقیقش اختصاص داده است.
نویسنده در مقدمه می‌گوید: پس از نگارش «مدینة معاجز الأئمة الإثنی عشر» به ذهنم آمد که کتاب دیگری درباره اصول معجزات و کرامات پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) بنویسم؛ لذا این اثر بیست‌ویک فصلی را از منابع و نویسندگان مورد اعتماد و روایات مسند گرد‌آوری نموده و به دوستان دینی هدیه کردم.
مطالب کتاب، در ضمن 21 باب آمده و در انتهای هر یک از آن باب‌ها، معجزه‌ای از امامان(ع) ذکر شده است.
- باب اول کتاب درباره تبیان همه چیز بودن قرآن است. نویسنده در این باب به یازده روایت تمسک می‌کند و در پایان فصل می‌نویسد: این قرآن که "تبیان کل شیء" است بر پیامبر(ص) نازل شده پس "علم ما کان و علم ما یکون" نزد پیامبر(ص) است و مرجع تمامی معجزات، "علم ما کان و ما یکون" است.
- باب دوم در بیان این است که منظور از «وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتاب» (سوره رعد، 43)، ائمه(ع) هستند. در این باب بیست‌ویک روایت و در پایان هر روایت کرامت و معجزه‌ای ذکر می‌شود.
- نویسنده در باب سوم به توضیح مصداق خزائن علم الهی که همان ائمه(ع) هستند پرداخته است. او در این باب، به دوازده روایت استناد کرده است و در نهایت، معجزه‌ای مبنی بر قضاوت امام علی(ع) در مشاجره ملائکه از کتاب «الإختصاص» شیخ مفید بیان کرده است.
- در باب چهارم روایاتی نقل می‌شود که ائمه(ع) دارای اسم اعظم الهی هستند. مؤلف برای اثبات این مطلب، به نُه روایت استناد می‌کند و در پایان این بخش، به بیان معجزه‌ای از امیرالمؤمنین(ع) به نقل از کتاب «الخصائص» سید رضی پرداخته است.
- علامه بحرانی در باب پنجم، در پی اثبات این نکته است که علم آسمان و زمین و ماکان و ما یکون و علم انبیاء بلکه چیزی بیش از آن، نزد معصومین(ع) هست. او برای نشان دادن این امر به دوازده روایت استشهاد می‌کند و در پایان باب، معجزه‌ای از امام صادق(ع) را به نقل از ابوعمرو کشی، بیان می‌کند.
- باب ششم کتاب، در توضیح این مطلب است که امامان(ع) می‌توانند هر وقت خواستند چیزی را بدانند و این‌که هرگاه خدا چیزی را خواست، امامان(ع) هم آن را خواهند خواست، زیرا قلب آنان محل اراده خدا است. در پایان باب، معجزه‌ای از حضرت مهدی(عج) ذکر شده است.
- باب هفتم درباره محدِّث بودن ائمه(ع)، و ذکر معجزه‌ای از امیرالمؤمنین علی(ع) است.
- باب هشتم درباره این است که علم در قلوب آنان خانه دارد و در پایان آن معجزه‌ای از حضرت صادق(ع) نقل شده است.
ادامه مباحث کتاب درباره، تأیید ائمه(ع) به روح‌القدس، متوسّم (زیرک) بودن آنان، علم آنان به حالات درونی و ایمان و نفاق اشخاص، عَرضه کارهای بندگان به آنان، علم آنان به منایا و بلایا، آگاهی آنان از اسامی پادشاهان و وجود مصحف فاطمه(س) نزد آنان، وجود اسامی شیعه نزد آنان در یک دیوان، این‌که آنان موضع سرّ الهی هستند، نزول ملائکه و روح بر آنان در شب قدر، ابواب علمی که پیامبر(ص) برای امیرالمؤمنین(ع) گشود، معرفی امام و چیزهایی که خداوند به او داده و... است.
منابع
- "ينابيع المعاجز و أصول الدلائل"، ویکی نور.
- الذريعة إلی تصانيف الشيعة، آقا بزرگ تهرانی، ج24، ص290.
