نمونه بینات در شأن نزول آیات (کتاب)
 | |
| نویسنده | محمدباقر محقق |
| موضوع | شأن نزول آیات قرآن |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
|
| |
«نمونۀ بیّنات در شأن نزول آیات؛ از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین عامه و خاصه» تألیف محمدباقر محقق، مشتمل بر آراء و عقايد دانشمندان متأخر و متقدم اهل سنت و شيعه، به‌ویژه شیخ طوسی، در موضوع شأن نزول آیات و سور قرآن کریم می‌باشد.
محتویات
معرفی کتاب
کتاب «نمونه بينات» در اصل براى كنگره هزاره شیخ طوسی در دانشگاه فردوسى مشهد و بیشتر با بهره‌گیری از تفسیر تبیان شیخ طوسی تهيه شده است و در عین حال مشتمل بر آراء و عقايد دانشمندان متأخر و متقدم اهل سنت و شيعه است كه توسط مؤلف، تحقيق و جمع آورى شده است و براى اين كار تفاسير فراوان و كتب اسباب نزول را كاويده است.
اين كتاب يكى از كتب جامع درباره اسباب نزول آيات قرآن به زبان فارسى است و خلاء اين موضوع با اين اثر تا حدى برطرف گرديد.
محتوای کتاب
مؤلف ضمن مقدمه اى، از سبب تأليف كتاب ذكرى به ميان آورده است. شرح مختصرى از حالات شیخ طوسی و شناختن شأن نزول نيز، عنوان‌هاى ديگر مطالب مقدمه كتاب مى باشد.
ايشان در بيان كلى از روش خود در مقدمه مى نويسد: «ما اينك تمامى آيات و سورى كه داراى شأن نزول است، خواه از نظر مفسرين و علماى عامه و خواه از نظر مفسرين و علماء خاصه و خواه از نظر هر دو فرقه كه ممكن است درباره شأن نزولى داراى عقيده واحد باشند (چنان كه در بيشتر آيات يك چنين عقيده واحدى به چشم مى خورد) ذكر نموده و آيات و سورى را كه شيخ بزرگوار ما، بدان اشارت نموده اند با علامت مخصوص «طوسى» در جنب هر آيه ذكر كرده و اگر ديگران از علماء و مفسرين عامه و خاصه داراى عقيده اى باشند، خواه موافق و خواه مخالف، در پاورقى به ذكر آن پرداخته ايم. و شأن نزول آياتى كه داراى چنين علامت مخصوص نباشد، از ساير مفسرين خاصه يا عامه است كه مستند آن نيز در پاورقى مذكور گرديده است و اگر احياناً در اين گونه آيات، شيخ ما داراى عقيده و آرائى باشند و يا اين كه مطالبى كه ديگران به عنوان شأن نزول در آيات ذكر نموده، شيخ هم آن را متذكر گرديده ولى به عنوان شأن نزول نياورده، بدان هم اشارت نموده و ذكر كرده ايم».
ناگفته نماند كه در پاره اى از مراتب، توضيحات و تذكراتى كه به بعضى از مفسران عامه يا خاصه كه كوشيده اند، تعصبات مذهبى را درباره بعضى از شأن نزول آيات بر ذكر حقايق ترجيح دهند، داده شده و سعى گرديده كه با ذكر دلائل و براهين، مورد شأن نزول مزبور، خارج از تعصب مذهبى بررسى و روشن گردد.
مؤلف، ترتيب شأن نزول استخراجى شيخ طوسی كه طبق ترتيب سور و آيات است را حفظ نموده، و در هر مورد شأن نزول را با ذكر آيه يا فراز مورد بحث آغاز مى كند و تتمه آيه و ترجمه اى از آيه را در پاورقى ارائه مى دهد.
مؤلف، در مورد تعداد آياتى كه شأن نزول آن‌ها ذكر شده است مى نويسد: «توجه به اين نكته قابل اهميت است كه تمامى شأن نزول مذكور در اين كتاب، در هيچ يك از تفاسير هر دو فرقه (خاصه و عامه) چه از متقدمين و چه از متأخرين به تمام و كمال يافت نخواهد شد، چه آن كه از 1240 آيه كه داراى شأن نزول بوده و در اين مجموعه به ذكر آن پرداخته ايم، در تفسير تبيان شیخ طوسی، فقط ذكر شأن نزول 436 آيه آمده است و بقيه يادآورى نشده و اين عدم يادآورى، يا به خاطر آن بوده كه شيخ معتقد به شأن نزول آن آيات نبوده و يا ممكن است برخى از آياتى كه داراى شأن نزول بوده، شيخ از قلم انداخته و يا اين كه موضوعى كه ديگران به عنوان شأن نزول ذكر نموده اند، شيخ هم متذكر شده، ولى به عنوان شأن نزول نياورده است، چنان كه در ساير تفاسير فريقين اين موضوعات نيز به چشم مى خورد.
منابع كتاب
دکتر محمدباقر محقق براى نوشتن كتاب «نمونه بينات»، به حدود 200 كتاب مراجعه كرده است. عمده این منابع عبارتند از:
- لُباب النقول سيوطى
- اسباب النزول (کتاب) واحدى
- تفسير مجمع البيان
- تفسیر طبری
- تفسير ثعلبى
- کشف الاسرار و عدة الابرار
- تفسير قمى
- روض الجنان و روح الجنان ابوالفتوح رازی
- جلاءالاذهان و جلاءالاحزان (تفسير گازُر)
- تفسير عبدالرزاق
- تفسير ابن مردویه اصفهانی
- تفسير ابن منذر
- تفسير عياشى
- تفسير ثعالبى
- تفسير قاضى عبدالجبار معتزلى
- تفسير البرهان
- تفسير ابن ابى‌حاتم
- تفسير ابن مسعود
- تفسیر ابن عساكر
- الاختصاص شیخ مفید
- الفرائض ابن حبان
- کتب صحاح سته اهل سنت
- دلائل النبوة بيهقى
- مسند ابويعلى
- فضائل امیرالمؤمنین موفق بن احمد از علماى عامه
- مستدرک حاکم نیشابوری
- المناقب ابن مغازلى شافعى
- الطبقات ابن سعد
- تاریخ بغداد خطیب بغدادی
- تفسير طبرانى
- نهج البيان شيبانى
- المصنّف از عبدالرزاق
- تفسير اسحاق بن راهوية
- دلائل النبوه ابونعیم اصفهانی
- فتح البارى ابن حجر عسقلانی
- رجال كشى
- أمالى شیخ طوسی
- أمالى شیخ مفید
- شعب الايمان بيهقى
- النبوة شیخ صدوق
- مناقب ابن شهر آشوب
- تفسير ابوحمزه ثمالى
- مقاتل الطالبیين ابوالفرج اصفهانی
- كامل الزيارات جعفر بن محمد بن قولویه
- مجالس شيخ طوسى
- تفسير قشيرى
منابع
- نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، محمدباقر محقق.
- نرم افزار جامع تفاسیر نور، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|
