مائة منقبة من مناقب أمیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (کتاب)
 | |
| نویسنده | ابن شاذان قمی |
| موضوع | فضایل ائمه اطهار |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
کتاب «مائة منقبة من مناقب أمیرالمؤمنین علی بن ابیطالب و الأئمة من ولده علیهم‌السلام من طریق العامّة» تألیف محمد بن شاذان قمی از علمای شیعه در قرن ۵ قمری است. این کتاب شامل روایات منابع اهل سنت در فضائل ائمه اطهار علیهم‌السلام به‌ویژه امام علی علیه‌السلام می‌باشد.
محتویات
مؤلف
«محمد بن احمد بن علی بن شاذان قمی»، متکلم، فقیه و محدث بزرگ شیعه در قرن ۵ قمری است که مورد وثوق همه علمای رجال می‌باشد.
او از شاگردان اساتید بزرگی چون جعفر بن محمد بن قولویه، هارون بن موسی تلعکبری، شیخ صدوق و ابوغالب زراری بود و علمای نامداری مانند محمد بن علی کراجکی، احمد بن علی نجاشی و شیخ طوسی، از او بهره بردند.
ابن شاذان در حوزه شناخت مقام و شأن امامان معصوم علیهم‌السلام آثار گرانقدری تألیف کرد که مهمترین آنها عبارتند از: مأة منقبة من مناقب أمیرالمؤمنین، ردّ الشّمس علی امیرالمؤمنین، ایضاح دفائن النواصب، بستان الکرام.
معرفی کتاب
کتاب «مأة منقبه» که نام کامل آن «مائة منقبة من مناقب أمیرالمؤمنین علی بن ابیطالب و الأئمة من ولده علیهم‌السلام من طریق العامة» معروف به «فضائل ابن شاذان» است.
برخى این کتاب را همان «إیضاح دفائن النواصب فی مأة منقبة من مناقب علی بن أبی‌طالب» دانسته‌اند. اما شیخ آقا بزرگ «مأة منقبة» را کتابى در فضائل اهل بیت علیهم‌السلام و «إیضاح دفائن النواصب» را کتابى دیگر از ابن شاذان و در ردّ مخالفین اهل بیت و شیعه مى‌داند. نسخه این کتاب تا قرن ۱۴ ق. در کتابخانه حاج میرزا یحیى اصفهانى موجود بوده اما هم اکنون اثرى از آن یافت نمى‌شود.
از مقدمه ای که مؤلف بزرگوار بر کتابش نوشته است، چنین بدست می آید که گویا یکی از دوستداران حضرت امیر علیه السلام از او درخواست کردند کتابی در فضائل و مناقب حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام بنویسد؛ لذا ابن شاذان در پاسخ او می نویسد: «ای برادر! از من درخواست کردی کتابی در مقام و شأن و فضائل امیرمؤمنان علیه السلام به رشته تحریر درآورم، من به این نیاز شما پاسخ می دهم و این کتاب را که شامل صد فضیلت از دریای بی پایان فضائل علی علیه السلام است، با استناد به دانشمندان اهل سنت روایت می کنم. به این کتاب چنگ بزن و آن را حفظ کن. خداوند ما را به راه صواب و سداد رهنمون شود».
اهمیت کتاب
کتاب حاضر از منابع مهم روایى شیعه است که بزرگانى چون سید بن طاووس، سید هاشم بحرانى و علامه امینى، احادیثی در کتب خود از آن نقل کرده‌اند. شاگرد ابن شاذان، ابوالفتح کراجکی در کنز الفوائد می نویسد: «من این کتاب را از استادم در سال ۴۱۲ ق. در مسجدالحرام روایت می کنم و او برای من کتابش را قرائت کرد». همچنین این کتاب یکی از مدارک «بحارالانوار» است که علامه مجلسی در مورد آن می گوید: «روایت می کنم از کتاب مناقب، تألیف دانشمند بزرگ ابن شاذان قمی». صاحب وسائل الشیعه نیز، هنگامی که نام این اثر را می برد، می نویسد: «این کتاب صد منقبت از مناقب و فضائل حضرت امیرمؤمنان علیه السلام را دربردارد و هم اینک نزد من موجود است».
مؤلف از میان اخبار متعدد، یکصد روایت را گلچین کرده و این امر باعث شده روایاتى بسیار زیبا و بشارت دهنده به شیعیان جمع‌آورى گردد. مهم‌تر از آن، مقبولیت کتاب نزد مخالفان است. چنانکه بزرگانى از اهل تسنن به آن اعتماد کرده و مطالب و روایات آن را در کتاب‌هایشان آورده‌اند، مانند خوارزمى در دو اثرش المناقب و مقتل الحسین علیه‌السلام، گنجی شافعى در کفایة الطالب، حموى در فرائد السِمطین.
روش تألیف
ابن شاذان قمی بر آن بوده که تنها از روایات اهل سنت در فضائل اهل بیت علیهم‌السلام استفاده نماید و چنین کرده است.
مؤلف نظم خاصى براى ذکر احادیث قرار نداده و تنها ترتیب مشخص براى کتاب، همان عنوان روایات صدگانه است.
محقق کتاب با افزودن مطالبى مفصل، حجم آن را از اصل متن بیشتر کرده است. در این تحقیق تمام نسخه‌بدل‌هاى چند نسخه خطی مطابقت داده شده و هر یک از روایات به نقل از چندین منبع روایى آدرس‌دهى شده است. همچنین روایاتى که از طرق دیگر، غیر از سلسله سند این کتاب، آمده هم در تمام موارد آدرس‌دهى شده تا مخاطب به راحتى به تمام موارد دسترسى پیدا کند. از جمله در منقبت ۵۷ که حدیث منزلت آمده، محقق کتاب، فهرست روات این حدیث را آورده که نزدیک به یکصد نفر مى‌باشند و پس از ذکر نام هر یک، سلسله سندهایى که به آن رسیده را با ذکر نام مأخذ و آدرس دقیق روایت آورده است. این روات شامل ۶ نفر از اهل بیت علیهم‌السلام است و بقیه از صحابه و تابعین مى‌باشند.
منابع
- ستارگان حرم، ابوالحسن ربانی صالح‌آبادی، جلد 8.
- نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
