محمد بن علی کراجکی
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
ابوالفتح محمد بن علی کراجکی (م، ۴۴۹ ق)، فقیه و محدث بزرگ شیعه در قرن پنجم هجری و از شاگردان شیخ مفید است. به دلیل تلاش کراجکی در فراگیری دانش های مختلف، تاریخ نگاران او را به اوصافی چون: نحوی، لغوی، منجم، طبیب، متکلم، محدث، فقیه و متفنن توصیف نموده اند. «کنز الفوائد» از مهمترین آثار اوست.
| نام کامل | محمد بن علی کراجکی |
| زادروز | ۳۷۴ قمری |
| زادگاه | کراجک، عراق |
| وفات | ۴۴۹ قمری |
| مدفن | صور، لبنان |
|
| |
| اساتید |
شیخ مفید، سید مرتضى، حمزة بن عبد العزیز سلار، شیخ طوسى، ابن شاذان قمى،... |
| شاگردان |
عبدالرحمن بن احمد خزاعى، ریحان بن عبدالله حبشى، ظفر بن داعى علوى، حسین بن هبة الله طرابلسى،... |
| آثار |
کنز الفوائد، معدن الجواهر، الاصول الی مذهب آل الرسول، الاعلام بحقیقة ایمان امیرالمومنین، التعجب من اغلاط العامة فی مسألة الامامه،... |
محتویات
زندگی‌نامه
تاریخ ولادت ابوالفتح محمد بن علی بن عثمان بن علی کراجکی به طور دقیق روشن نیست و در کتاب های تراجم نیز مطلبی در این باره دیده نمی شود؛ اما به طور احتمالی ـ با توجه به این که وی در سال (۳۹۹ ه.ق)، از ابوالحسن علی بن احمد لغوی، معروف به «رکاز» روایت کرده و معمولاً این کار در سنین ۲۵ سالگی امکان پذیر است، می توان حدس زد که سال ولادت او (۳۷۴ ه.ق) بوده و حدود ۷۵ سال عمر نموده است.
در مورد علت نامگذاری او به «کراجکی» و نحوه تلفظ این اسم در بین تاریخ نگاران چند ایده وجود دارد: برخی مانند: صاحب ریاض العلماء و محدث قمی در کتاب «الکنی و الالقاب»، کراجک را ـ به فتح کاف و ضم جیم ـ روستایی واقع در دروازه واسط، در مرکز شرقی عراق، سر راه بغداد ـ بصره دانسته اند. ابن حجر عسقلانی، کراجک را برگرفته از کلمه «کراجک» ـ به فتح کاف و جیم ـ می داند؛ که به معنای یک نوع کار بدنی است.
ابو الفتح کراجکى سرانجام پس از عمرى خدمت به علوم اهل بیت علیهم السلام در شهر صور و در کشور لبنان، در ماه ربیع الثانى سال ۴۴۹ هجرى دیده از این دنیا فرو بست.
تحصیل و اساتید
کراجکی عشق روزافزونی به تحصیل دانش داشت و در دوران زندگی اش، پیوسته برای آموختن تازه ها به سرزمین های مختلف اسلامی و غیراسلامی سفر نمود. در این سفرها علاوه بر تحصیل، آثار گرانسنگی را نیز برای برخی اشخاص مانند: امیران، صاحب منصبان و عالمان به رشته تحریر درآورده است. اسامی برخی سرزمین هایی که کراجکی بدان جا سفر کرده بدین شرح است: دمشق، طرابلس، بغداد (۳۹۹ ه.ق)، قاهره (۴۰۷ و ۴۲۶ ه.ق)، صیدا ـ لبنان (۴۱۱ ه.ق)، مکه (۴۱۳ ه.ق)، مصر (۴۳۶ ه.ق)، حلب (۴۳۶ ه.ق)، طبریه ـ فلسطین (۴۳۶ ه.ق) و... .
ابوالفتح کراجکى در محضر علماى بزرگى به شاگردى پرداخت و از آنان بهره برد. از جمله این بزرگان مى توان به این افراد اشاره نمود:
وی همچنین از بزرگان حدیث در شهرهای مختلف بهره برد و به نقل حدیث مبادرت ورزید. اسامی تعدادی از مشایخ وی در این دانش عبارتند از:
- احمد بن حمزه الشریف ابومنصور حسینی عریضی
- احمد بن محمد بن احمد هالینی هروی (۴۱۰ ه.ق)
- اسد بن ابراهیم بن کلیب قاضی ابوالحسن سلمی خراسانی (۴۱۰ ه.ق)
- ابوالعباس بن نوح بن محمد حنبلی (۴۱۱ ه.ق)
- علی بن محمد ابوالحسن بساط بغدادی (۴۱۰ ه.ق)
- ابوالحسن بن موسی بن جعفر حسینی، قاهره (۴۰۷ ه.ق)
- محمد بن علی بن محمد صخر قاضی ابوالحسن ازدی، مصر (۴۲۶ ه.ق)
- علی بن احمد، ابوالحسن لغوی، معروف به ابن رکاز، میافارقین (۳۹۹ ه.ق)
- شیخ ابوالعباس، احمد بن اسماعیل بن عثمان، حلب (۴۳۶ ه.ق)
شاگردان
شخصیتهاى فراوانى نیز در محضر درس کراجکى به کسب علم و دانش پرداخته اند مانند:
- عبدالرحمن بن احمد خزاعى معروف به مفید نیشابورى
- ابو محمد ریحان بن عبدالله حبشى
- سید ابوالفضل ظفر بن داعى بن مهدى علوى
- عبدالعزیز بن ابى کامل قاضى عزالدین طرابلسى
- حسین بن هبة الله طرابلسى.
آثار و تألیفات
کراجکی آثار گوناگونی در رشته های مختلف علوم اسلامی به یادگار گذاشته است. از تألیفات متعدد و متنوع این عالم فرزانه در زمینه های: فقه، اصول، ریاضیات، نجوم، ادب، حدیث، فلسفه، کلام، نحو، اخلاق، تاریخ، رجال، تفسیر و... به روشنی می توان دریافت، که وی به معارف و دانش های موجود در عصرش، توجه خاصی داشته است. برخی از آثار او در «مستدرک الوسائل» و «روضات الجنات» خوانساری ذکر گردیده اند، از جمله:
- کنز الفوائد
- معدن الجواهر و ریاضه الخواطر
- الابانه عن المماثله فی الاستدلال لاثبات النبوه والامامه
- الاخبار فی الاحاد
- الاختیار من الاخبار
- ادکار[۱] الاخوان بوجوب حقوق الایمان
- الاستطراف فیما ورد فی الفقه من الانصاف
- الاستنصار فی النص علی الائمة الاطهار علیهم السلام
- الاصول الی مذهب آل الرسول علیهم السلام
- الاعلام بحقیقة ایمان امیرالمومنین علیه السلام (و ولده الکرام)
- الاغلاط فیما یرویه الجمهور
- الاقناع عند تعذر الاجماع
- انتفاع المومنین بما فی ایدی السلاطین
- الانتقام ممن عذر به امیرالمومنین علیه السلام
- الایضاح بین طریقی الزیدیه و الامامیه[۲]
- ایضاح السبیل الی علم اوقات اللیل
- ایضاح المماثله؛ یا «الابانه عن المماثله»
- الایضاح عن احکام النکاح
- الباهر فی الاخبار
- برّ الوالدین
- البرهان علی صحة طول عمر الامام صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه
- البستان فی الفقه یا المشجر
- البیان عن اعتقاد اهل الایمان
- التأدیب
- التحفة فی الخواتیم
- التذکر باصول الفقه یا مختصر التذکره
- تسلیة الرؤساء
- الناصریه فی اللیل والجمعه
- التعجب من اغلاط العامة فی مسألة الامامه
- التعریف بوجوب حق الوالدین
- تفضیل الانبیاء علی الملائکه
- التلقین لأولاد المومنین
- رساله التنبیه علی اغلاط ابی الحسین البصری
- التنبیه علی حقیقه البلاغه
- التهذیب متصل بالتلقین یا تهذیب المسترشدین
- الجدول فی طبقات الارث یا مختصر طبقات الوراث
- الجدول المدهش
- الجلیس
- جواب رسالة الاخوان (الاخوین)
- جواب الرسالة الحازمیه.
کراجکی از منظر دانشمندان
- شیخ منتجب الدین رازی: شیخ عالم ثقه ابوالفتح محمد بن علی کراجکی، فقیه اصحاب، که نزد سید مرتضی و شیخ طوسی روایت قرائت نموده است و صاحب تصانیف نیز هست که از جمله آن ها می توان به کتاب «التعجب» و کتاب «النوادر» اشاره کرد و اخبار ما از او، به واسطه پدرم، از پدرش نقل شده است.[۳]
- شیخ حر عاملی: عالم، فاضل، متکلم، فقیه، محدث، ثقه جلیل القدر. حر عاملی در ادامه، پس از ذکر تعدادی از کتاب های کراجکی، آن چه را که ابن بابویه و ابن شهر آشوب در مورد کراجکی گفته اند آورده و سپس می گوید: کتاب الفهرست متعلق به کراجکی است، سید بن طاووس هم همین مطلب را در آخر کتاب «الدرع الواقیه» تأیید کرده است.[۴]
- علامه مجلسی: اما کراجکی، او از عالمان و متکلمان بزرگ است و جمیع ارباب اجازات به او مستند می شوند. کتاب «کنز الفوائد او از کتاب های مشهوری است که همه کسانی که بعد از او آمده اند از آن بهره برده اند و بقیه کتاب هایش نیز در نهایت متانت هستند.[۵] فقیهان طرابلس که شیخ اجل سعید، ابوالفتح کراجکی، مقیم رمله البیضاء نیز از آنان است ـ از عالمان و فقیهان بزرگ ما هستند؛ بلکه از رؤسای آنهاست.[۶]
- شهید اول: شهید اول در بسیاری از کتاب هایش از کراجکی به «علامه» تعبیر می کند؛ با این که از علامه حلی به «فاضل» تعبیر می نماید.[۷]
پانویس
منابع
- گلشن ابرار، جلد ۵، زندگی نامه "محمد بن علی الكراجكی" از نزار منصوری.
- نرم افزار جامع الاحادیث، معرفی مؤلف.
پیوندها
