الجعفریات (کتاب)
 | |
| نویسنده | محمد بن اشعث کوفی |
| موضوع | احاديث شيعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
کتاب «الجعفریات» یا «الأشعثیات» اثر محمد بن محمد بن اشعث کوفی (زنده در ۳۱۳ ق)، کتابی است مشتمل بر روایات اهل بیت علیهم‌السلام در موضوعات مختلفی مانند فقه، تفسیر، آداب و طبّ. این کتاب یکی از «اصول اربعمائه» شیعه است، و بیشتر اصحاب و علمای شیعه نیز بر احادیث آن استناد و اعتماد کرده‌اند.
مؤلف
محمد بن محمد بن اشعث کوفی (زنده در ۳۱۳ ه.ق) یکی از راویان شیعه در قرن چهارم ه.ق است. او در کوفه به دنیا آمد و در نوجوانی به مصر سفر کرد. هنگامی که فاطمیان قدرت را در دست گرفته بودند، محمد در آنجا رحل اقامت افکند و در درس موسی بن اسماعیل بن موسی بن جعفر علیه السلام شرکت نمود و از محضر آن بزرگوار بهره های فراوان برد. در همان جا بود که او تصمیم گرفت که کتاب «الجعفریات» را روایت کند.
برخی از شاگردان ابن اشعث کوفی عبارتند از: سهل بن احمد دیباجی، ابوالفضل شیبانی، علی بن جعفر بن حماد، ابراهیم بن محمد قرشی، محمد بن داوود بن سلیمان کاتب.
نجاشی در کتاب رجال خود درباره او می گوید: «محمد بن اشعث اهل کوفه و شخصیتی مورد اطمینان و شیعه می باشد...». نجاشی در مورد تألیفات او می افزاید: او کتابهائی دارد که همه را از پدرش به نقل از اجدادش نقل می کند، از جمله: کتاب الطهارة، کتاب الصلاة، کتاب الزکاة، کتاب الصوم، کتاب الحجّ، کتاب الجنائز، کتاب الطلاق، کتاب النکاح، کتاب الحدود، کتاب الدعاء، کتاب السنن و الآداب، کتاب الرؤیا.
معرفی کتاب
کتاب «الجعفریات» یا «الأشعثیات» مجموعه روایاتی است که ابن اشعث کوفی، از موسی بن اسماعیل بن موسی بن جعفر علیه السلام و او هم از اجداد طاهرینش روایت می کند. با توجه به این که بیشتر روایات این کتاب به امام صادق علیه السلام برمی گردد، به آن «الجعفریات» می گویند و به دلیل این که راوی آن محمد بن اشعث می باشد، «الأشعثیات» نیز نامیده می شود.
کتاب «اشعثیات» از اصول اولیه و از کتابهای قدیمی و معتبر شناخته شده شیعه است و و اصحاب و علمای شیعه نیز بسیار بر روایات آن استناد و اعتماد کرده‌اند و در طول تاریخ در اجازات روایی روایت آن را نیز به یکدیگر اجازه داده‌اند. علامه حلى نام این کتاب را در فهرست کتاب‌هایى آورده است که اجازه روایت آن را به خاندان «بنى زهره» در اجازه بزرگ و مشهور خود داده است.
ابن عدی نقل می‌کند که نزد ابن اشعث رفته و او نسخه کتابش را که با خطّی تازه و بر روی کاغذی نو نوشته شده بود و نزدیک به هزار حدیث داشت، بیرون آورد و سند آن از طریق موسی بن اسماعیل بن موسی بن جعفر بن محمد از پدرانش تا حضرت علی(ع) و پیامبر(ص) نقل شده بود و بیشتر روایات آن مسند و برخی مقطوع است.
علامه مجلسی می گوید: «این کتاب میان خاصه و عامه مشهور مى‌باشد و اکثر روایات کتاب «النوادر» راوندى از این کتاب گرفته شده است (نوادر تقریبا به عنوان گلچین کتاب اشعثیات است). شیخ صدوق نیز برخى از روایات این کتاب را از طریق دیگرى نقل مى‌کند. در برخى کتب رجالى طرق دیگرى نیز براى این کتاب نقل شده است که ما در آخر کتاب بحارالانوار به آن اشاره خواهیم کرد».
آقا بزرگ تهرانی در «الذریعة» درباره این کتاب مى‌فرماید: «علامه مجلسى و شیخ حر عاملى با وجود جستجوى فراوان بر نسخه این کتاب دست نیافتند و خداوند آن را براى محدث نورى صاحب مستدرک الوسایل ذخیره نمود و بر ایشان منت نهاده و نسخه‌اى از این کتاب را در ضمن مجموعه‌اى در اختیار وى قرار داد و مصادرى دیگر که معتبر و صحیح مى‌باشند نیز براى ایشان نسبت به این کتاب مهیا ساخت. از این جهت محدث نورى در خاتمه کتاب مستدرک این کتاب را قبل از دیگر کتاب‌ها مطرح مى‌کند و در متن کتاب مستدرک نیز روایات این کتاب را قبل از دیگر روایات نقل مى‌نماید. به برکت این کتاب و کتاب‌هاى معتبر دیگر، کتاب مستدرک به درجه‌اى از اهمیت نایل آمده است که مراجعه به آن بر هر مجتهدى لازم است».
علامه باقر شریف القرشى از علماى معاصر مى‌گوید: «فقیه بزرگوار آیت الله سید ابوالحسن اصفهانى بر کتاب "جعفریات" بسیار اعتماد مى‌کردند».
محتوای کتاب
علامه حلی در کتاب رجال خود و آقا بزرگ تهرانی در الذریعه، کتاب «الجعفریات» را دارای هزار حدیث با یک سند دانسته اند و آن هم سند موسی بن اسماعیل بن موسی بن جعفر عن آبائه علیهم السلام می باشد؛ ولی کتاب حاضر دارای ۱۶۵۱ حدیث است که روایاتی از طرق دیگر شیعه و همچنین روایاتی از طرق اهل سنت را نیز شامل می شود.
عناوین ابواب این کتاب عبارت است از:
- کتاب الطهارة
- کتاب الصلاة
- کتاب الصیام
- کتاب المناسک
- کتاب الجهاد
- کتاب النکاح
- کتاب النفقات
- کتاب الحدود
- کتاب السیر و الآداب
- کتاب التفسیر
- کتاب الجنائز
- کتاب الدعاء
- کتاب الطب و المأکول
- کتاب الرؤیا
وضعیت نشر
این کتاب، نخستین بار به دستور آیت الله بروجردی در قم به چاپ رسید و سپس به وسیله مکتبه نینوی الحدیثه در تهران به قطع وزیری چاپ و منتشر شده است.
منابع
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری، صفحه ۳۶۴.
- نرم افزار جامع الاحادیث، بخش کتابشناسی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- "نوادر راوندی"، دانشنامه رشد.
