محمد بن اشعث کوفی
«محمد بن محمد بن اَشعث کوفی» (زنده در 313 ق)، از محدثان و راویان شیعه در قرن چهارم هجری و از شاگردان موسی بن اسماعیل بن موسی بن جعفر علیهالسلام است. مشهورترین اثر روایی منتسب به او، کتاب «الجعفریات» یا «اشعثیات» میباشد.
| نام کامل | محمد بن محمد بن اشعث کوفی |
| زادگاه | کوفه |
| وفات | قرن چهارم هجری |
|
| |
| اساتید |
موسی بن اسماعیل بن موسی، مؤمل بن وهاب، علی بن زید فرایضی، هارون بن سعید ایلی، محمد بن برید مقری، محمد بن عویلی ایلی،... |
| شاگردان |
محمد بن سهل دیباجی، ابوالمفضل شیبانی، علی بن جعفر بن حماد، هارون بن موسی تلعکبری، ابراهیم بن محمد قرشی،... |
| آثار |
الجعفریات، كتاب الحج، كتاب الجنائز، كتاب النكاح، كتاب الحدود،... |
معرفی اجمالی
ابوعلی محمد بن محمد بن اشعث کوفی در قرن سوم هجری در کوفه به دنیا آمد و در نوجوانی به مصر سفر کرد و در محله سقیفه جواد ساکن شد. او در مصر در آن دوران، تغییر و تحولات عظیمی را می دید.
هنگامی که فاطمیان قدرت را در دست گرفته بودند، محمد در آنجا رحل اقامت افکند و در درس موسی بن اسماعیل بن موسی بن جعفر علیه السلام -که او نیز در مصر میزیسته- شرکت کرد و از محضر آن بزرگوار بهره های فراوان برد. در همان جا بود که او تصمیم گرفت که کتاب «الجعفریات» را روایت کند. این کتاب بعدها به عنوان یکی از اصول چهارصدگانه و معتبر شیعه بشمار آمد.
رجال شناسان شیعه ابن اشعث را موثق دانستهاند، اما برخی از رجالیون اهل سنت او را ضعیف یاد کردهاند.[۱] گویا تضعیف او تنها به دلیل تشیع او بوده است.
نجاشی در کتاب رجال و علامه حلی در کتاب خلاصه خود، درباره او می گوید: «محمد بن اشعث اهل کوفه و شخصیتی مورد اطمینان و شیعه می باشد...».
صاحب ریاض العلماء نیز دربارۀ او مىگوید: «ابوعلى، محمد بن اشعث كندى كوفى از قدماى اصحاب و از راویان شيعه است و کتاب «رواية الأبناء عن الآباء من آل الرسول صلىاللهعليهوآله» را روايت مىكند.» ظاهراً این کتاب همان کتاب «الجعفريات» باشد.
ابن عدى از علماى اهل تسنن درباره او مىگوید: «من در مصر از او روايت مىنوشتم. شدت تشيعش موجب گشت تا کتابى را برای ما بيرون بياورد كه شامل هزار حديث بود و ادعا مىكرد كه آنها را از موسى بن اسماعيل بن موسى بن جعفر روايت مىكند و آنها هم از پدران خود روايت كردهاند...».
استادان و مشایخ
محمد بن اشعث علاوه بر موسی بن اسماعیل بن موسی بن جعفر علیه السلام، از محضر شخصيتهاى ديگرى نيز بهره برده است، مانند:
- مؤمل بن وهاب،
- علی بن زید فرایضی،
- هارون بن سعید ایلی،
- ابویحیی محمد بن برید مقری،
- محمد بن خلف بن عمر،
- محمد بن عویلی ایلی،
- اسماعیل بن اسحاق بن سهل اموی.
شاگردان و راویان
برخی کسانی که از محمد بن اشعث کوفی روایت کردهاند عبارتند از:
- محمد بن سهل بن احمد بن عبدالله دیباجی، که کتاب الجعفریات را از او روایت کرده است،
- ابوالمفضل شیبانی،
- ابوالحسن علی بن جعفر بن حماد،
- هارون بن موسی تلعکبری،
- عبدالله بن مفضل بن محمد بن هلال،
- ابراهیم بن محمد بن محمد بن عبدالله قرشی،
- ابومحمد عبدالله بن محمد معروف به ابن سقّاء،
- عبدالله بن احمد ابن عدی،
- ابوالحسن محمد بن داوود بن سلیمان کاتب.[۲]
آثار و تألیفات
نجاشی در مورد محمد بن اشعث کوفی می گوید: او کتابهائی دارد که همه را از پدرش به نقل از اجدادش نقل می کند، از جمله آنها: كتاب الطهارة، كتاب الصلاة، كتاب الزكاة، كتاب الصوم، كتاب الحجّ، كتاب الجنائز، كتاب الطلاق، كتاب النكاح، كتاب الحدود، كتاب الدعاء، كتاب السنن و الآداب، كتاب الرؤيا. [۳]
اما مشهورترین اثر روایی منتسب به او، کتاب «الجعفریات» یا «اشعثیات» است. وی این مجموعه را که هزار حدیث دارد و به اسماعیل بن موسی بن جعفر (علیهالسلام) منسوب است، از طریق فرزند وی موسی بن اسماعیل روایت کرده است.[۴] این کتاب هر چند تألیف محمد بن اشعث به شمار نمیآید، اما به دلیل اینکه او آن را روایت کرده و به شهرت رسانده و پس از آن بسیاری از محدثان از طریق وی آن مجموعه را روایت کردهاند، به «اشعثیات» شهرت یافته است. نیز به دلیل اینکه مجموعه احادیث آن از امام صادق (علیهالسلام) روایت شده به جعفریات نیز معروف شده است. [۵] البته برخی مانند صاحب جواهر (م ۱۲۶۶ق) در انتساب این مجموعه به ابن اشعث تردید کرده است، اما محدث نوری ادعا میکند که به نسخه اشعثیات دسترسی داشته و از این رو در تدوین کتاب مستدرک الوسائل، از این کتاب استفاده کرده است. نوری در خاتمه نشان میدهد که این کتاب از ابن اشعث است.[۶]
محمد ابن اشعث آثار دیگری نیز در باب تفسیر قرآن و احکام نماز از موسی ابن اسماعیل روایت کرده است.[۷] چنانکه از گفته سید بن طاووس (م ۶۶۴ق) در جمال الاسبوع برمیآید، روایات کتاب «روایة الابناء عن الآباء من آل رسول الله» نیز از ابن اشعث است و حتی وی احتمال داده است که ابن اشعث مؤلف کتاب باشد.[۸]
پانویس
- ↑ ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ج۵، ص۳۶۲.
- ↑ حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۲۹۲.
- ↑ بحارالانوار، ج3، ص 2، پاورقی، به نقل از رجال نجاشی، ص 19.
- ↑ محمد طوسی، فهرست، ج۱، ص۶۱.
- ↑ حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۲۹۱.
- ↑ حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۲۹۰-۲۹۶.
- ↑ محمدباقر خوانساری، روضات الجنات، ج۶، ص۱۲۰-۱۲۱.
- ↑ عبدالله افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ج۵، ص۴۸۳.
منابع
- "محمد بن اشعث"، دانشنامه بزرگ اسلامی، ج۳، ص۸۹۰.
- "ابن اشعث، محمد بن محمد"، ویکی نور.
- کتابشناسی تفصيلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضميری، ص364.
