اجود التقریرات (کتاب)

کتاب «أجود التقریرات»، تقریر درس میرزای نائینى در علم «اصول فقه» شیعه است که توسط شاگردش آیت الله خوئى (م، ۱۴۱۳ ق) به رشته تحریر درآمده و به امضا و تصویب استاد رسیده است. این کتاب، اثرى بسیار معتبر و مورد توجه علماى فعلى در حوزه‌هاى علمیه است.


نویسنده	میرزا محمدحسین نائینی
موضوع	اصول فقه شیعه
زبان	عربی
تعداد جلد	۲
تقریر	سید ابوالقاسم خویی

اجود التقریرات

مؤلف

میرزا محمدحسین نائینی (۱۳۵۵-۱۲۷۶ ق) فقیه اصولی و از مراجع شیعه و از شاگردان میرزای شیرازی بود. حوزه درسی میرزای نائینی از پربارترین حوزه‌های درسی نجف اشرف بوده و و علمای بزرگی چون سید محمدحجت کوه‌کمری، علامه طباطبائی و آیت الله خوئى از شاگردان او هستند. از جمله آثار مهم ایشان، «تنبیه الأمة و تنزیه الملة» و «فوائد الأصول» می‌باشد.

سید ابوالقاسم موسوی خوئی (۱۳۱۷-۱۴۱۳ ق)، مفسر، فقیه، رجالی و مرجع تقلید شیعه و از شاگردان میرزای نائینی است. او از اساتید سرشناس حوزه علمیه نجف بود و شاگردان برجسته ای از جمله سید محمدباقر صدر و میرزا جواد تبریزی را تربیت نمود و خدمات ارزشمندی در جهت گسترش اسلام و احداث مراکز مهم اسلامی و تبلیغی در نقاط مختلف جهان در کارنامه خود داشت. از ایشان آثار علمی ارزشمندی از جمله مجموعه ۲۳ جلدی معجم رجال الحدیث و البیان فی تفسیر القرآن به یادگار مانده است.

معرفی کتاب

کتاب «أجود التقریرات»، حاصل تقریر آخرین دوره درس خارج اصول مرحوم میرزا محمدحسین نائینى است، لذا شامل آخرین نظریات دقیق و مبانی تأسیسی و متقن آن عالم اندیشمند می‌باشد و از ارزش و اعتبار خاصی برخوردار است و مورد توجه و استفاده فراوان اساتید و طلاب، در درس‌های خارج اصول حوزه علمیه قم و نجف اشرف می‌باشد. لازم به ذکر است، جلسات درس محقق نایینی در حوزه نجف از سطحی عالی برخوردار بوده و طلاب مبتدی نمی‌توانستند از آن بهره ببرند و فقط علمای برجسته حوزه علمیه از افادات سنگین و پرمحتوای ایشان بهره مند می‌گشتند.

آیة الله سید ابوالقاسم خویی، تقریر و نگارش این کتاب را از سال ۱۳۴۵ ق. که سال شروع آخرین دوره درس خارج اصول مرحوم نایینی در نجف اشرف بوده، شروع کرده و در سال ۱۳۵۲ ق. که سال پایان درس مزبور است، به پایان برده است. وی در مقدمه کتاب می‌گوید: «... من بارها در آنچه از جلسات درس استاد بزرگوارم نوشته بودم، نظر کرده‌ام... و برخی از عبارت‌های ایشان را برای توضیح بیشتر تغییر داده‌ام، بدون آنکه به مطلب خللی وارد آورم و برخی از مطالب را که به ذهنم خطور کرده، با رعایت اختصار بر آن افزوده‌ام؛ به نحوی که از عنوان تعلیقه خارج نگردد.»

محتواى کتاب

کتاب أجود التقریرات، در دو جلد تنظیم شده است؛ جلد اول، حاوی یک مقدمه و پنج مقصد است و جلد دوم، مشتمل بر دو مقصد، یک خاتمه و یک تنبیه می‌باشد.

مقدمه کتاب، دارای دو فصل است؛ فصل اول، مشتمل بر تعریف، موضوع، فایده و رتبه علم اصول و فصل دوم، در باره پاره‌ای از مباحث لغوی است.
مقصد اول، در مورد اوامر است و در ضمن نه فصل، مباحث مربوط به ماده امر، صیغه امر، اجزاء، عدم دلالت دلیل ناسخ و منسوخ بر جواز در صورت نسخ وجوب، امر به امر، امر آمر با وجود عالم بودن وی به انتفاء شرط امر، تعلق اوامر به طبایع یا افراد، مقدمه واجب و اقتضاء را مطرح کرده است.
مقصد دوم، در باره نواهی است و در ضمن دو فصل، مباحث مربوط به متعلق نواهی و اجتماع امر و نهی را بررسی کرده است.
مقصد سوم، در باره مفاهیم است و در ضمن چهار فصل، مباحث مربوط به مفهوم شرط، مفهوم وصف، مفهوم غایت و مفهوم حصر را بیان کرده است.
مقصد چهارم، در باره عموم و خصوص است و در ضمن چهار امر و نه فصل، مباحث مربوط به تفاوت بین عام و مطلق شمولی، اقسام قضیه، اقسام عموم، حقیقت بودن یا مجاز بودن عام مخصص، حجت بودن عام مخصص در غیر افراد مخصص، سرایت یا عدم سرایت اجمال مخصص مجمل به عام، اشتراط یا عدم اشتراط فحص از مخصص در جواز عمل به عمومات کتاب و سنت پس از فراغت از عدم اختصاص حجیت آنها به خصوص مشافهین، اختصاص یا عدم اختصاص خطابات شفاهی به حاضرین در مجلس تخاطب، تعقیب عام با ضمیری که به برخی از افراد آن بازمی گردد، آمدن استثنا در پی جمله‌های متعدد، تعارض عموم و مفهوم، تخصیص عام قرآنی با خبر واحد و مخصص واقع شدن خاص نسبت به عام در فروض مختلف را مطرح کرده است.
مقصد پنجم، در ضمن چهار فصل، مباحث مربوط به مطلق و مقید و مجمل و مبین را طرح کرده است.
مقصد ششم، حاوی مباحث قطع و امارات معتبر است.
مقصد هفتم، در ضمن چهار مبحث، مطالب مربوط به اصول عملیه را بررسی کرده است.
خاتمه کتاب، حاوی مباحث تعادل و تراجیح است.