اصول الفقه (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
سطر ۱: سطر ۱:
كتاب «اصول الفقه» تالیف محمدرضا مظفر، یک دوره کامل اصول فقه شیعه با بیانی روان به زبان عربى است که در حوزه‌ هاى علميه شیعه به‌ عنوان دومين متن درسى علم اصول معين شده است.
+
{{مشخصات کتاب
{{مشخصات کتاب
 
  
 
|عنوان=
 
|عنوان=
سطر ۸: سطر ۷:
 
|نویسنده=محمدرضا مظفر
 
|نویسنده=محمدرضا مظفر
  
|موضوع=اصول فقه
+
|موضوع=اصول فقه شیعه
  
 
|زبان=عربی
 
|زبان=عربی
  
|تعداد جلد=2
+
|تعداد جلد=۲
  
 
|عنوان افزوده1=
 
|عنوان افزوده1=
سطر ۲۵: سطر ۲۴:
  
 
}}  
 
}}  
 +
کتاب '''«اصول الفقه»''' تألیف [[شیخ محمدرضا مظفر]] (م، ۱۳۹۲ ق)، مشتمل بر یک دوره کامل [[اصول فقه]] [[شیعه]] با بیانی روان است که در [[حوزه علمیه|حوزه‌هاى علمیه]] به‌ عنوان دومین متن درسى علم اصول معین شده است.
 
==مؤلف==
 
==مؤلف==
  
ملا مظفر، در پنجم [[شعبان]] سال 1322 ق در خانواده علم و فضیلت، در دارالعلم [[نجف]] در جوار مولاى متقیان حضرت [[امام على]] علیه السلام چشم به جهان گشود. بعد از دوران كودكى با سرپرستى و تربیت برادرش به تحصیل مقدمات علوم پرداخت.  
+
[[شیخ محمدرضا مظفر]] (۱۳۹۲-۱۳۲۲ ق)، فقیه اصولی و عالم مجاهد [[شیعه]] است. وی از شاگردان عالمان بزرگی چون [[سید علی قاضی]]، [[میرزا محمدحسین نائینی|میرزای نائینی]] و [[محمدحسین غروی اصفهانی|محمدحسین اصفهانی]] است.
  
او مقدمات و سطح را نزد استادانى چون: [[شیخ محمدطه حویزى]] و برادران خود، شیخ عبدالنبى و شیخ محمدحسن به پایان برد. بعد از این مرحله وارد حوزه درس خارج [[آقا ضیاءالدین عراقى]] و [[علامه نائینى]] شد و همچنین از درس [[اصول]] و [[فلسفه]] شیخ محمدحسین اصفهانى (صاحب نهایة الدرایه) استفاده تمام و كامل برد.
+
علامه مظفر یکی از پیشگامان تقریب بین مذاهب اسلامی و اصلاحگر اجتماعی بود، که به روز کردن [[حوزه علمیه]] [[نجف]] در محتوا و شیوه تدریس، تأسیس جمعیت منتدی‌النشر و تأسیس دانشکده فقه را می توان از مهمترین اقدامات او برشمرد.
  
مظفر در كنار علوم متداول حوزه آن زمان [[نجف]] به علوم ریاضى، هیئت جدید و عروض نیز پرداخت. در سال 1335 ق او و عده اى از طلاب جوان از وزارت كشور [[عراق]] درخواست اجازه تأسیس جمعیت دینى در [[نجف]] را نمودند كه موافقت شد و آنان به این جمعیت سر و سامانى دادند. وى در سال 1355 ق مدرسه عالى علوم دینى یا دانشكده اجتهاد را تأسیس كرد كه در این دانشكده چهار علم: [[فقه استدلالى]]، [[تفسیر]]، [[علم اصول]] و [[فلسفه]] تدریس مى شد. سرانجام در سال 1392 ق در هفتاد سالگى درگذشت. از تالیفات اوست: [[اصول فقه]]، المنطق، فلسفه، عقائد الشیعه، السقیفة عندنا.
+
علاوه بر کتاب «اصول الفقه»، برخی دیگر از آثار مهم او عبارت است از: [[عقائد الامامیه (کتاب)|عقاید الامامیه]]، تاریخ الاسلام، المنطق، السقیفه، حاشیة المکاسب و حریة الانسان.  
  
==ساختار کتاب==
+
==معرفی کتاب==
  
مرحوم مظفر در اين كتاب، ساختار كلى مباحث علم اصول را تغيير داده و به جاى تقسيم مباحث به دو بخش (جزء)، آنها را به چهار بخش تقسيم كرده است. درگذشته، مؤلفان كتاب‌هاى اصول، مباحث را به دو بخش مباحث الفاظ و مباحث عقلى تقسيم مى‌كردند. كتاب در دو جلد تنظيم شده و مشتمل بر چند مبحث مقدماتى و چهار مقصد است و هر مقصد، شامل ابواب متعدد و هر باب، حاوى چند مبحث مى‌باشد.
+
«اصول الفقه»، حاصل تفکر و بینش مکتب اصولى [[میرزا محمدحسین نائینی|میرزای نائینی]] است که با قلم بسیار رسا و روان و ساده [[شیخ محمدرضا مظفر]] تألیف شده است. مرحوم مظفر، این کتاب را براى دانشکده‌اى که خود تأسیس کرده بود، تألیف نمود.
  
==گزارش محتوا==
+
علامه مظفر در این کتاب، ساختار کلى مباحث [[علم اصول]] را تغییر داده و به جاى تقسیم مباحث به دو بخش، آنها را به چهار بخش تقسیم کرده است. در گذشته، مؤلفان کتاب‌هاى اصول، مباحث را به دو بخش مباحث الفاظ و مباحث عقلى تقسیم مى‌کردند.
  
«اصول الفقه»، حاصل تفكر و بينش مكتب اصولى ميرزاى نايينى است كه با قلم بسيار رسا و روان و ساده [[آيت الله مظفر]] تأليف شده است. اين كتاب با اين كه متنى بسيار ساده و روان دارد، حاوى نكاتى بسيار دقيق است. اين كتاب هم از تنظيم و تبويب بديع برخوردار است و هم نكات دقيق و ظريفى دارد كه در كتب قديم كمتر يافت مى‌شود؛ به قول خود مرحوم مظفر، حلقه مفقوده‌اى است بين «معالم الاصول» و «كفاية الاصول».
+
کتاب «اصول الفقه» با این که متنى بسیار ساده و روان دارد، حاوى نکاتى بسیار دقیق است. این کتاب هم از تنظیم و تبویب بدیع برخوردار است و هم نکات دقیق و ظریفى دارد که در کتب قدیم کمتر یافت مى‌شود؛ به قول خود مرحوم مظفر، حلقه مفقوده‌اى است بین «[[معالم الدین و ملاذ المجتهدین (کتاب)|معالم الاصول]]» و «[[کفایة الاصول]]». به هر حال «اصول الفقه»، چون نگینى در میان کتب درسى حوزه است.  
  
مرحوم مظفر، اين كتاب را براى دانشكده‌اى كه خود تأسيس كرده بود، تأليف كرد. به هر حال «اصول الفقه»، چون نگينى در ميان كتب درسى حوزه است. با تمام اين مزايا اين كتاب از دو جهت كاستى دارد:
+
با تمام این مزایا، گفته شده این کتاب از دو جهت کاستى دارد: یکی اینکه فاقد [[اصل برائت]] و [[اصل احتیاط|اشتغال]] و [[اصل تخییر|تخییر]] است. دیگر اینکه به گفته [[شهید سید محمدباقر صدر|شهید صدر]]، مرحوم مظفر در مواردى که لازم نیست، بحث را به درازا کشانده است، مثل بحث اعتبارات ماهیت در باب مطلق و مقید و یا مباحث حسن و قبح عقلى و همچنین [[استصحاب]].
  
# فاقد اصل برائت و اشتغال و تخيير است.
+
استاد محمدى خراسانى بر کتاب «اصول الفقه» شیخ مظفر، شرح و تعلیقه ای به زبان فارسى نوشته است.
# مرحوم شهيد صدر، بر اين كتاب اشكالى درست و به‌جا گرفتند و آن اين كه مرحوم مظفر در مواردى كه لازم نيست، بحث را به درازا كشانده است، مثل بحث اعتبارات ماهيت در باب مطلق و مقيد و يا مباحث حسن و قبح عقلى و هم‌چنين استصحاب.
 
  
==جلد اول==
+
==محتوای کتاب==
  
مباحث جلد اول، عبارتند از: مدخل، مقدمه، مقصد اول، مقصد دوم. در مدخل كتاب، مباحثى مانند تعريف و موضوع و فايده علم اصول آمده و بعد از آن در مقدمه، چهارده مبحث مطرح كرده و به مسائلى مانند: حقيقت وضع، اقسام وضع، استعمال حقيقى و مجازى، علامات حقيقت و مجاز، صحيح و اعم، حقيقت شرعيه و چند مسئله ديگر پرداخته است.
+
این کتاب در دو جلد تنظیم شده و مشتمل بر چند مبحث مقدماتى و چهار مقصد است و هر مقصد، شامل ابواب متعدد و هر باب، حاوى چند مبحث مى‌باشد.
  
مقصد اول مشتمل بر مباحث الفاظ است كه در هفت باب تنظيم شده: مشتق، اوامر، نواهى، مفاهيم، عام و خاص، مطلق و مقيد، مجمل و مبين.
+
مباحث جلد اول عبارتند از: مدخل، مقدمه، مقصد اول و مقصد دوم. در مدخل کتاب، مباحثى مانند تعریف و موضوع و فایده علم اصول آمده و بعد از آن در مقدمه، چهارده مبحث مطرح کرده و به مسائلى مانند: حقیقت وضع، اقسام وضع، استعمال حقیقى و مجازى، علامات حقیقت و مجاز، صحیح و اعم، حقیقت شرعیه و چند مسئله دیگر پرداخته است.
  
مقصد دوم به ملازمات عقليه اختصاص دارد كه ضمن بحث از اقسام دليل عقلى و علت نام‌گذارى اين مبحث به اين نام، اين مبحث را به دو باب تقسيم مى‌كند: مستقلات عقليه؛ غير مستقلات عقليه.
+
مقصد اول مشتمل بر مباحث الفاظ است که در هفت باب تنظیم شده: مشتق، اوامر، نواهى، مفاهیم، عام و خاص، مطلق و مقید، مجمل و مبین.
  
در باب اول، حسن و قبح عقلى و ملازمه عقلى بين حكم عقل و شرع بيان شده است. در باب دوم، به اجزاء، مقدمه واجب، مسئله ضد، اجتماع امر و نهى و مسئله دلالت نهى بر فساد اشاره مى‌كند و بدين ترتيب جلد اول به پايان مى‌رسد.
+
مقصد دوم به ملازمات عقلیه اختصاص دارد که ضمن بحث از اقسام دلیل عقلى و علت نام‌گذارى این مبحث به این نام، این مبحث را به دو باب تقسیم مى‌کند: مستقلات عقلیه؛ غیر مستقلات عقلیه. در باب اول، حسن و قبح عقلى و ملازمه عقلى بین حکم عقل و شرع بیان شده است. در باب دوم، به اجزاء، مقدمه واجب، مسئله ضد، اجتماع امر و نهى و مسئله دلالت نهى بر فساد اشاره مى‌کند و بدین ترتیب جلد اول به پایان مى‌رسد.
  
==جلد دوم==
+
مقصد سوم و چهارم، جلد دوم «اصول الفقه» را تشکیل مى‌دهند و مطالب مقصد سوم در قالب یک تمهید، یک مقدمه و نُه باب تنظیم شده است. در مقدمه، مسائلى چون معناى حجت، حجیت علم، موطن حجیت، امارات، ظن نوعى و چند مسئله دیگر از همین دست بررسى مى‌شود. در ابواب نُه‌گانه، [[قرآن|کتاب]]، [[سنت]]، [[اجماع]]، دلیل عقل، حجیت ظواهر، شهرت، سیره، [[قیاس در فقه|قیاس]] و [[تعادل و تراجیح|تعادل و تراجیح]] بررسى شده است.  
 
 
مقصد سوم و چهارم، جلد دوم اصول فقه را تشكيل مى‌دهند و مطالب مقصد سوم در قالب يك تمهيد، يك مقدمه و نه باب تنظيم شده است. در مقدمه، مسائلى چون معناى حجت، حجيت علم، موطن حجيت، امارات، ظن نوعى و چند مسئله ديگر از همين دست بررسى مى‌شود. در ابواب نه‌گانه، كتاب، سنت، اجماع، دليل عقل، حجيت ظواهر، شهرت، سيره، قياس و تعادل و تراجيح بررسى شده است. مقصد چهارم اختصاص به اصول عمليه دارد ولى مرحوم مظفر، تنها به بررسى اصل استصحاب پرداخته است.
 
 
 
==شروح و تعلیقات اصول الفقه==
 
 
 
شرح فارسى اصول فقه، نوشته استاد محمدى خراسانى.
 
 
 
==وضعیت نشر==
 
 
 
این كتاب به وسیله انتشارات نشر دانش اسلامى در سال 1405 ق چاپ و منتشر شده است.
 
  
 +
مقصد چهارم اختصاص به [[اصول عملیه|اصول عملیه]] دارد ولى مرحوم مظفر، تنها به بررسى [[اصل استصحاب]] پرداخته است.
 
==منابع==
 
==منابع==
* محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی
+
*[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/16306 "کتابشناسی کتاب اصول الفقه"، کتابخانه دیجیتال نورمرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، بازیابی: ۷ مهر ۱۳۹۲.
* مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/16306 کتابخانه دیجیتال نور، کتابشناسی کتاب اصول الفقه]، بازیابی: 7 مهر 1392.
+
*کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری.
 
 
==متن کتاب اصول الفقه==
 
[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/78922/اصول-الفقه  اصول الفقه]
 
 
{{منابع اصول فقه}}
 
{{منابع اصول فقه}}
 
 
[[رده:منابع اصول فقه]]
 
[[رده:منابع اصول فقه]]
 
[[رده:کتابهای درسی حوزه]]
 
[[رده:کتابهای درسی حوزه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۸ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۰۹

اصول الفقه-مظفری.jpg
نویسنده محمدرضا مظفر
موضوع اصول فقه شیعه
زبان عربی
تعداد جلد ۲

اصول الفقه

کتاب «اصول الفقه» تألیف شیخ محمدرضا مظفر (م، ۱۳۹۲ ق)، مشتمل بر یک دوره کامل اصول فقه شیعه با بیانی روان است که در حوزه‌هاى علمیه به‌ عنوان دومین متن درسى علم اصول معین شده است.

مؤلف

شیخ محمدرضا مظفر (۱۳۹۲-۱۳۲۲ ق)، فقیه اصولی و عالم مجاهد شیعه است. وی از شاگردان عالمان بزرگی چون سید علی قاضی، میرزای نائینی و محمدحسین اصفهانی است.

علامه مظفر یکی از پیشگامان تقریب بین مذاهب اسلامی و اصلاحگر اجتماعی بود، که به روز کردن حوزه علمیه نجف در محتوا و شیوه تدریس، تأسیس جمعیت منتدی‌النشر و تأسیس دانشکده فقه را می توان از مهمترین اقدامات او برشمرد.

علاوه بر کتاب «اصول الفقه»، برخی دیگر از آثار مهم او عبارت است از: عقاید الامامیه، تاریخ الاسلام، المنطق، السقیفه، حاشیة المکاسب و حریة الانسان.

معرفی کتاب

«اصول الفقه»، حاصل تفکر و بینش مکتب اصولى میرزای نائینی است که با قلم بسیار رسا و روان و ساده شیخ محمدرضا مظفر تألیف شده است. مرحوم مظفر، این کتاب را براى دانشکده‌اى که خود تأسیس کرده بود، تألیف نمود.

علامه مظفر در این کتاب، ساختار کلى مباحث علم اصول را تغییر داده و به جاى تقسیم مباحث به دو بخش، آنها را به چهار بخش تقسیم کرده است. در گذشته، مؤلفان کتاب‌هاى اصول، مباحث را به دو بخش مباحث الفاظ و مباحث عقلى تقسیم مى‌کردند.

کتاب «اصول الفقه» با این که متنى بسیار ساده و روان دارد، حاوى نکاتى بسیار دقیق است. این کتاب هم از تنظیم و تبویب بدیع برخوردار است و هم نکات دقیق و ظریفى دارد که در کتب قدیم کمتر یافت مى‌شود؛ به قول خود مرحوم مظفر، حلقه مفقوده‌اى است بین «معالم الاصول» و «کفایة الاصول». به هر حال «اصول الفقه»، چون نگینى در میان کتب درسى حوزه است.

با تمام این مزایا، گفته شده این کتاب از دو جهت کاستى دارد: یکی اینکه فاقد اصل برائت و اشتغال و تخییر است. دیگر اینکه به گفته شهید صدر، مرحوم مظفر در مواردى که لازم نیست، بحث را به درازا کشانده است، مثل بحث اعتبارات ماهیت در باب مطلق و مقید و یا مباحث حسن و قبح عقلى و همچنین استصحاب.

استاد محمدى خراسانى بر کتاب «اصول الفقه» شیخ مظفر، شرح و تعلیقه ای به زبان فارسى نوشته است.

محتوای کتاب

این کتاب در دو جلد تنظیم شده و مشتمل بر چند مبحث مقدماتى و چهار مقصد است و هر مقصد، شامل ابواب متعدد و هر باب، حاوى چند مبحث مى‌باشد.

مباحث جلد اول عبارتند از: مدخل، مقدمه، مقصد اول و مقصد دوم. در مدخل کتاب، مباحثى مانند تعریف و موضوع و فایده علم اصول آمده و بعد از آن در مقدمه، چهارده مبحث مطرح کرده و به مسائلى مانند: حقیقت وضع، اقسام وضع، استعمال حقیقى و مجازى، علامات حقیقت و مجاز، صحیح و اعم، حقیقت شرعیه و چند مسئله دیگر پرداخته است.

مقصد اول مشتمل بر مباحث الفاظ است که در هفت باب تنظیم شده: مشتق، اوامر، نواهى، مفاهیم، عام و خاص، مطلق و مقید، مجمل و مبین.

مقصد دوم به ملازمات عقلیه اختصاص دارد که ضمن بحث از اقسام دلیل عقلى و علت نام‌گذارى این مبحث به این نام، این مبحث را به دو باب تقسیم مى‌کند: مستقلات عقلیه؛ غیر مستقلات عقلیه. در باب اول، حسن و قبح عقلى و ملازمه عقلى بین حکم عقل و شرع بیان شده است. در باب دوم، به اجزاء، مقدمه واجب، مسئله ضد، اجتماع امر و نهى و مسئله دلالت نهى بر فساد اشاره مى‌کند و بدین ترتیب جلد اول به پایان مى‌رسد.

مقصد سوم و چهارم، جلد دوم «اصول الفقه» را تشکیل مى‌دهند و مطالب مقصد سوم در قالب یک تمهید، یک مقدمه و نُه باب تنظیم شده است. در مقدمه، مسائلى چون معناى حجت، حجیت علم، موطن حجیت، امارات، ظن نوعى و چند مسئله دیگر از همین دست بررسى مى‌شود. در ابواب نُه‌گانه، کتاب، سنت، اجماع، دلیل عقل، حجیت ظواهر، شهرت، سیره، قیاس و تعادل و تراجیح بررسى شده است.

مقصد چهارم اختصاص به اصول عملیه دارد ولى مرحوم مظفر، تنها به بررسى اصل استصحاب پرداخته است.

منابع

منابع اصول فقه
متون به ترتیب تاریخ وفات مولفین
التذکرة بأصول الفقه

شیخ مفید

(م413ق)

الذریعه

سید مرتضی

(436-335)

عدة الاصول

شیخ طوسی

(460-385)

غنیة النزوع

ابن زهره

(585-510)

تهذیب الوصول

علامه حلی

(726-648)

مبادی الوصول

علامه حلی

(726-648)

القواعد و الفوائد

شهید اول

(786-734)

تمهید القواعد

شهید ثانی

(965-911)

معالم الدین

صاحب معالم

(م1011)

زبدة الاصول

شیخ بهائی

(1030-953)

الوافیه فی الاصول

فاضل تونی

(م 1071)

الفوائد الحائریه

وحید بهبهانی

(م1206)

قوانین الاصول

میرزای قمی

(م1231)

فرائد الاصول

شیخ انصاری

(م1281)

کفایة الاصول

آخوند خراسانی

(م1329)

مفاتیح الاصول

سید محمد مجاهد

(م1342)

فوائد الاصول (نائینی)

میرزا محمدحسین نائینی

(1355-1276)

وقایة الأذهان

محمد رضا نجفی اصفهانی

(م 1362)

اصول الفقه

شيخ محمدرضا مظفر

(م 1383)

منتهی الاصول

سید محمد حسن بجنوردی

(1395-1316)

المعالم الجدیده

سید محمد باقر صدر

(1399-1355)

اصول الاستنباط

سید علی نقی حیدری

(1403-1325)

مناهج الوصول

امام خمینی

(1409-1320)

الاصول العامه

سید محمد تقی حکیم

(1346-)

شروح
شروح معالم الدین ← حاشیه معالم، سلطان العلماء (م 1064) - حاشیه معالم، ملا محمد صالح مازندرانی (م 1081) - هدایة المسترشدین، شیخ محمدتقی اصفهانی (م 1248)
شروح فرائد الاصول ← أوثق الوسائل، میرزا موسی بن جعفر بن احمد تبریزی - بحر الفوائد، میرزا محمد حسن آشتیانی - درر الفوائد فی الحاشیه علی الفرائد، آخوند خراسانی - فوائد الرضویه، آقا رضا همدانی
شروح کفایه ← انوار الهدایه، امام خمینی - حاشیة الکفایه، علامه طباطبائی - الحاشیة علی الکفایه، سید حسین بروجردی - حقائق الاصول، سید محسن حکیم - عنایة الاصول، سید مرتضی حسینی یزدی

منتهی الدرایه، سید محمد جعفر جزائری شوشتری - نهایة الدرایة، آیت الله کمپانی - نهایة النهایة، میرزا علی ایروانی