فسح
«فُسْح» از واژگان قرآنی است که در لغت به معنای گشایش و وسعت دادن میباشد و نیز عبارت است از جاى باز کردن در مجلس براى دیگران.
فسح در لغت
«فُسْح» به معنای جا گشودن و جا باز كردن است؛ «فَسَحَ له فى المجلس: وسّع و فرّج.»[۱] و «الْفُسْحَة» به معنی وسعت و فراخى می باشد.[۲]
فسح در قرآن و روایات
فُسح در قرآن فقط سه بار در آیه ۱۱ سوره مجادله آمده و در بيان يک وظيفه اخلاقى است که خداوند نحوه نشستن در محضر رسول الله (صلّیاللهعلیهوآله) را به مؤمنین گوشزد میفرماید.
«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجالِسِ فَافْسَحُوا؛ يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ وَ إِذا قِيلَ انْشُزُوا فَانْشُزُوا».[۳] اى كسانى كه ايمان آوردهايد! هنگامى كه به شما گفته شود: "مجلس را وسعت بخشيد (جا باز کنید) و به تازه واردها جا دهيد"، وسعت بخشيد، خداوند ابواب رحمت خویش را براى شما وسعت مىبخشد و هنگامى كه گفته شود: "برخيزيد"، برخيزيد.[۴]
ظاهر آيه شريفه بيان میكند كه مسلمانان در محضر رسول خدا (صلّیاللهعلیهوآله) طورى مىنشستند كه به تازه واردان جا نمىماند، مأمور شدند به ديگران نيز جا بگشايند كه همه از مجلس استفاده كنند؛ چنانكه در «مجمع البیان» نقل شده است.[۵]
«تَفَسَّحُوا فِي الْمَجالِسِ» يعنى: در مجالس جا باز كنيد تا ديگران نيز بنشينند، «يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ»، تا خدا براى شما از هر حيث در دنیا و آخرت وسعت بدهد. اينكه بعضى گفتهاند: تا خدا در بهشت براى شما وسعت دهد، ظاهرا دليلى ندارد و حمل بر عموم، اولى است.
در نهج البلاغه نیز امیرالمؤمنین (علیه السلام) در مقام دعا و تجلیل از روح مقدس پیامبر اسلام عرض مى کند: «اللَّهُمَّ افْسَحْ لَهُ مَفْسَحاً في ظِلِّكَ، وَ اجْزِهِ مُضاعَفاتِ الْخَيْرِ مِنْ فَضْلِكَ»؛[۶] «خدايا در سايه رحمت خود، براى او جايى وسيع مقرر فرما و از فضل و كرم و بزرگواريت پاداشهاى نيكو به وى ارزانى دار».
همچنین در مقام موعظه مى فرماید: «معشرَ العباد وَ أَنْتُمْ سَالِمُونَ فِي الصِّحَّةِ قَبْلَ السُّقْمِ وَ فِي الْفُسْحَةِ قَبْلَ الضِّيقِ»؛[۷] «ای مردم شما در سلامت و صحّت هستيد پيش از مرض و در وسعت هستيد پيش از تنگى».
و نیز درباره خوارج میفرماید: «الشَّيْطانُ الْمُضِلُّ وَ الاَْنْفُسُ الاَْمّارَةُ بِالسّوءِ، غَرَّتْهُمْ بالاَْمانيِّ، وَ فَسَحَتْ لَهُمْ فی المَعاصيِ»؛[۸] «شیطان و نفس اماره آنها را با آرزوهاى كاذب فريفت و گناهان را بر آنها آسان كرد.»
پانویس
- ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۶۳۵؛ جوهری، اسماعیل، الصحاح، ج۱، ص۳۹۱.
- ↑ طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۲، ص۳۹۸.
- ↑ سوره مجادله، ۱۱.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۴۳.
- ↑ طبرسی، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۷۹.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۷۲.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۸۳.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۳٢٣.
منابع
- "فسح"، فرهنگ معارف و معاریف، سید مصطفی حسینی دشتی.
- "فسح"، قاموس قرآن، سید علیاکبر قرشی، ج۵، ص۱۷۴.
- "فسح"، مفردات نهجالبلاغه، سید علیاکبر قرشی، ج۲، ص۸۱۶.
