نفحات الازهار (کتاب)


نویسنده	سید علی حسینی میلانی
موضوع	احاديث امامت
زبان	عربی
تعداد جلد	20


نفحات الازهار

«نفحات الأزهار فی خلاصة عبقات الأنوار» تألیف سید علی حسینی میلانی، خ‍لاص‍ه‌‌ای است از کتاب «ع‍ب‍ق‍ات‌ الأن‍وار» اثر میر ح‍ام‍د ح‍س‍ین‌ هندی، که از احادیث صادر شده از پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) درباره «امامت» ائمه اطهار (علیهم‌السلام) دفاع می‌نماید.

معرفی کتاب

در اوائل قرن سيزدهم هجرى، كتابى به نام «التحفة الاثنا عشریة فی الردّ علی الإمامیة الإثنی عشریة» توسط يك عالم سنی به نام مولوی عبدالعزیز دهلوی (م، ۱۲۳۹ ق) به زبان فارسی تأليف شد، كه ضمن آن اعتقادات شیعه در زمينه توحید، نبوّت، معاد و مخصوصا امامت با دلايل غير علمى و خلاف واقع مورد نقد قرار گرفت و احساسات شيعيان هند را جريحه ‌دار كرد. پس از تأليف اين كتاب دانشمندان شیعه براى صيانت از حريم اعتقادات شيعه به ميدان آمده و كتابهايى را در ردّ اين كتاب نگاشتند كه در ميان آنها كتاب عظيم و گران‌سنگ «ع‍ب‍ق‍ات‌ الان‍وار» اثر میر ح‍ام‍د ح‍س‍ین‌ هندی به تأييد بزرگان شيعه و اعتراف مخالفين از اعتبار ويژه‌اى برخوردار است.

مؤلف در اين كتاب شش آیه و ده حديثى را كه دهلوى در كتاب خود مطرح و دلالت آن را بر مسئله امامت انكار كرده است، با اسناد فراوان و غير قابل انكار نزد مخالفين به تفصيل بررسى كرده است و با دلايل متقن و محكم دلالت آنها را بر امامت ائمه معصومين عليهم السلام به اثبات رسانده است، به صورتى كه جاى هيچ‌گونه شک و ترديدى براى يك مسلمان منصف و بدون تعصب باقى نمى‌ماند. وى در اين كتاب -كه به زبان فارسی نگاشته است- روایات را فقط از طريق أعلام اهل سنت نقل كرده و حتّى در استدلال يا استشهاد به يك قاعده مثلا نحوى به كلام آنان استناد نموده است و براى اثبات تواتر احاديث از همه طبقات راویان از قرن اوّل هجرى تا قرن سيزدهم بهره برده است.

قبل از آنكه اين كتاب عظيم به عربى ترجمه شود، متن فارسى «تحفه اثنا عشریه» توسط شیخ غلام محمد بن محیی‌الدین بن عمر اسلمی در سال ۱۲۲۷ ه.ق به عربى ترجمه شد و سپس اين ترجمه توسط محمود بن عبدالله آلوسی در سال ۱۳۰۱ ه.ق در كتابى به نام «المنحة الالهیة» تلخيص گرديد و تا مدّتى جوابى شايسته نسبت به اين كتاب به زبان عربى وجود نداشت؛ تا اينكه در سال ۱۳۸۵ ه.ق عالم ارجمند معاصر سید علی حسینی میلانی به توصيه حجة‌الاسلام سید محمد سعید -نوه صاحب عبقات- تلخيص كتاب «عبقات» به زبان عربى را با تلخيص مجلدات حدیث ثقلین و حدیث غدیر، با عنوان «خلاصة عبقات الأنوار فى امامة ائمة الأطهار» آغاز كرد. برخى از جلدهاى عبقات در چاپهاى ناشران مختلف در مجلّداتى با تعدادهاى گوناگون منتشر شد، تا سرانجام ايشان از سال ۱۴۱۴ ه.ق با ويرايشى جديد مجموعه ‌اى را در بيست جلد با نام نفحات الأزهار فى خلاصة عبقات الأنوار» در قم به چاپ رسانيد.

در کتاب «نفحات الازهار» از شیوه ای بدیع در بیان محتوای کتاب «عبقات الانوار» استفاده شده که عبارت است از:

تلخیص کتاب به گونه‌ای که نقل قول‌های متعدد، رشته‌ی اصلی بحث را تحت الشعاع قرار ندهد.
تبدیل زبان کتاب، از فارسی پیچیده‌ی قدیم به عربی روانِ معاصر؛ بدین ترتیب، شعاع بهره‌وری از این کتاب گسترش یافته و برای تمام آشنایان به زبان عربی قابل استفاده شده است.

از طرف دیگر، رعایت امانت علمی توسط نویسنده و پشتکار عظیم ایشان در این کار ارزشمند در خلال ده‌ها سال، سبب شد تا این کتاب جای خود را در محافل و مجالس اهل علم و تحقیق بگشاید، به گونه‌ای که بهره‌وری از این تلخیص در حدی رسیده که گاهی بیش‌تر از اصل کتاب «عبقات»، قابل استفاده است.

محتوای کتاب

سه جلد اول كتاب «نفحات الازهار»، مربوط به حديث ثقلين است، و جلد چهارم درباره حديث سفينه و جلد پنجم پيرامون حديث نور و جلد ششم تا نهم راجع به حديث غدير و سه جلد آخر آن مربوط به حديث «أنا مدينة العلم و علیّ بابها» است و هفت حديث ديگر که هنوز تلخيص و ترجمه نشده است.

در جلد اول اين كتاب مقدمه‌اى در 179 صفحه آورده شده كه بسيار مفيد و سودمند است. در اين مقدمه كيفيت نگارش كتاب ع‍ب‍ق‍ات‌ الان‍وار و نيز شيوه مترجم در ترجمه و تلخيص بيان شده است.

چهار جلد از این کتاب - که از جلد ششم تا نهم است - تمام مطالب «عبقات الانوار» را تلخیص و سپس به عربی ترجمه نموده و همراه با تحقیق و ذکر مصادر آورده است. این 4 جلد به دو بخش سند حدیث غدیر و دلالت آن تقسیم می‌گردد.

از آنجا كه متن «ع‍ب‍ق‍ات‌ الان‍وار» به زبان فارسی است، میر ح‍ام‍د ح‍س‍ین‌ هندی هركجا روايتى را به زبان عربی ذكر كرده، ترجمه آن را نيز در كنار آن آورده است، در صورتى كه در متن عربى «نفحات»، ديگر احتياجى به اين كار نبوده است؛ لذا مقدار زيادى از حجم آن كاسته شده است. همچنين صاحب عبقات هركجا از شخصى يا كتابى نام برده، آن نام را به صورت كامل و با تمام عناوين و القاب آورده است، امّا صاحب «نفحات» به دليل مشهور بودن اين اسامى، فقط به ذكر لقب و عنوان مشهور آنان بسنده كرده است.

همچنين ايشان جهت رعايت اختصار، تعريف و تمجيدهايى را كه صاحب عبقات از بزرگان اهل سنت به عمل آورده و حكايت از مقبوليت آنان نزد پيروان اين مذهب دارد، حذف كرده است. يكى ديگر از مواردى كه بر حجم عبقات افزوده است، تراجم و شرح حال نگارى مؤلف از محدثين موجود در سند هر حديث است. امّا جناب آقاى ميلانى در نفحات، آن قسمت از شرح حال را كه ربطى به موضوع نداشته است، حذف كرده و مواردى را هم كه مربوط به موضوع بوده امّا تكرار شده است حذف كرده است. در قسمت استدلالات نيز دليل‌ هاى مشابه را درهم ادغام كرده و آنها را تحت عنوان جديدى مطرح كرده است.

مؤلف در اين كتاب علاوه بر تعريب عبارات «عبقات»، به تحقيق آن نيز پرداخته است و در هركجا كه صاحب عبقات منبع مطلبى را ذكر كرده، تا حدّ امكان به آن منبع مراجعه نموده و ضمن تطبيق عبارات عبقات با آن، آدرس دقيق آن را در پاورقى ذكر كرده است.

ايشان در صورتى كه نسبت به حدیث مورد بحث به منبع جديدى برخورد كرده و يا راوى جديدى را در سند آن حديث يافته است، در قالب پى ‌نوشت به كتاب افزوده است كه نمونه بارز آن ملحقات حديث ثقلين به قلم سید عبدالعزیز طباطبایی است كه در پايان جلد مربوط به چاپ رسيده است.

مؤلف براى هر موضوع و هر بحثى عنوان ويژه ‌اى انتخاب كرده و با تفكيك مطالب از يكديگر، نظم و نسق ويژه‌اى به كتاب داده و استفاده خواننده از كتاب را سهولت بخشيده است. فهرست موضوعات، أعلام و منابع و همچنين استفاده از رموز و علائم اختصارى از امتيازات ديگر اين كتاب است.