سوره زمر
| <<ص | زمر | غافر>> | ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
سوره زمر سی و نهمین سوره از قرآن است و دارای 75 آیه است.
نزول
اين سوره را (غرَف) نيز گفته‌اند و همه آيات آن طبق گفته «مجاهد و قتاده و حسن» مکی می‌باشد و برخى گفته‌اند: سه آيه اين سوره در مدينه نازل شده كه درباره «وحشى» قاتل «حمزه» و از اول آيه (قُلْ يا عِبادِيَ) تا آخر آيه سوم می‌باشد.
این سوره در ترتیب مصحف سی و نهمین سوره و در ترتیب نزول پنجاه و نهمین سوره قرآن کریم است که پیش از آن سوره سبا و پس از آن سوره غافر نازل شده است.
عدد آيات
«شاميان» اين سوره را هفتاد و پنج، «كوفيان» هفتاد و سه و ديگران هفتاد و دو آيه شماره كرده‌اند.
فضيلت سوره
- «ابى بن كعب» از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل كرده كه فرمود: هر كه بخواند سوره «زمر» را خداوند اميد او را قطع نكرده و ثواب ترسندگان را كه از خداوند مى‌ترسند به او مى‌بخشد.
- «هارون بن خارجه» از «امام صادق» علیه السلام نقل كرده كه فرمود: هر كه بخواند سوره زمر را خدا شرافت دنيا و آخرت را به او مى‌بخشد و او را بدون مال و فاميل عزيز مى‌گرداند تا هر كه او را ببيند شكوهش به وى نموده شده و جسدش بر آتش حرام گردد ... و علاوه براى او دو چشمه جارى و دو چشمه جوشان و دو بوستان خرّم و حوريان پرده نشين در خيمه ها مى‌باشد.
محتوای سوره
از خلال آيات اين سوره برمی‌آيد كه مشركين معاصر رسول خدا (ص) از آن جناب درخواست كرده‌اند كه از دعوتش به سوى توحيد و از تعرض به خدايان ايشان صرف نظر كند، و گر نه نفرين خدايان گريبانش را خواهد گرفت. در پاسخ آنان اين سوره كه به وجهى قرين سوره" ص" است، نازل شده و به آن جناب تاكيد كرده كه دين خود را خالص براى خداى سبحان كند، و اعتنايى به خدايان مشركين نكند، و علاوه بر آن به مشركين اعلام نمايد كه مامور به توحيد و اخلاص دين است، توحيد و اخلاصى كه آيات و ادله وحى و عقل همه بر آن تواتر دارند. و لذا می‌بينيم خداى سبحان در خلال سوره چند نوبت كلام را متوجه اين مساله می‌سازد، مثلا در آغاز سوره میفرمايد:«فَاعْبُدِ اللَّهَ مُخْلِصاً لَهُ الدِّينَ» و باز در آيه بعدى میفرمايد:«أَلا لِلَّهِ الدِّينُ الْخالِصُ» سپس در وسط سوره دوباره به اين مساله بر میگردد و میفرمايد:«قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللَّهَ مُخْلِصاً لَهُ الدِّينَ» و باز در آيه 14 میفرمايد:
«قُلِ اللَّهَ أَعْبُدُ مُخْلِصاً لَهُ دِينِي» و در آيه 15 مى‌فرمايد:«فَاعْبُدُوا ما شِئْتُمْ مِنْ دُونِهِ». آن گاه در آيه 30 اعلام مى‌دارد كه:«إِنَّكَ مَيِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَيِّتُونَ ...» و در آيه 36 مى‌پرسد:«أَ لَيْسَ اللَّهُ بِكافٍ عَبْدَهُ وَ يُخَوِّفُونَكَ بِالَّذِينَ مِنْ دُونِهِ» و در آيه 39 تهديد مى‌كند به اينكه:«قُلْ يا قَوْمِ اعْمَلُوا عَلى مَكانَتِكُمْ إِنِّي عامِلٌ» و در آيه 64 میفرمايد:«قُلْ أَ فَغَيْرَ اللَّهِ تَأْمُرُونِّي أَعْبُدُ أَيُّهَا الْجاهِلُونَ» و همچنين اشارات ديگرى كه همه دلالت بر اين دارد كه مشركين از آن جناب خواسته بودند دست از دعوت به توحيد بردارد.
آن گاه به استدلال بر يكتايى خدا در ربوبيت و الوهيت پرداخته، هم از طريق وحى و هم از طريق برهان عقلى، و هم از راه مقايسه بين مؤمنين و مشركين، آن را اثبات میكند. و مقايسه مزبور مقايسه‌اى لطيف است. چند نوبت مؤمنين را به بهترين اوصاف ستوده، و به پاداشهايى كه به زودى در آخرت دارند بشارت میدهد. و هر جا سخن از مشركين به ميان آورده- علاوه بر وبال اعمالشان، كه در دنيا گريبانشان را میگيرد، وبالى نظير آن وبالها كه به ساير امت‌هاى گذشته به كيفر تكذيب آيات خدا رسيد، و آن عبارت بود از خوارى در دنيا كه البته عذاب آخرت قابل مقايسه با آن نيست- ايشان را به خسران و عذاب آخرت بشارت میدهد. و به همين منظور در اين سوره- و مخصوصا در آخرش- روز قيامت را به روشن‌ترين اوصافش وصف كرده، و در همين جا سوره را خاتمه داده است [۱]
پانویس
- ↑ ترجمه الميزان، ج17، ص: 354
منابع
- فضل بن حسن طبرسی، ترجمه مجمع البيان في تفسير القرآن، ج21، ص138.
- محمد حسین طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ج17، ص: 354، قم 1374
- ترتیب نزول سوره ها، در همین دانشنامه
پیوست
