سوره مائده

سوره مائده پنجمین سوره قرآن کریم است و دارای 120 آیه است.

نزول

بنا بر قول ابن عباس و مجاهد، اين سوره در مدينه نازل شده است. جعفر بن مبشر و شعبى گويند: همه آيات اين سوره در مدينه نازل شده است باستثناى «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ...» (آيه 3) كه در سفر حجة الوداع، هنگامى كه بر شتر خود ايستاده بود نازل گرديد.

این سوره در ترتیب مصحف پنجمین سوره و در ترتیب نزول صد و سیزدهمین سوره قرآن کریم است که پیش از آنسوره فتح و پس از آن سوره توبه نازل شده است.

عدد آيات

بنابر عدد كوفى 120 و بنابر عدد بصرى 123 و بنابر عدد ديگران 122 است. غيركوفيان نخستين آيه سوره را تا «بِالْعُقُودِ» يك آيه مستقل مى‌دانند. همچنين آيه 15 تا «وَ يَعْفُوا عَنْ كَثِيرٍ» يك آيه، حساب كرده‌اند. بصريان نيز علاوه بر اين دو مورد، آيه 23 تا «فَإِنَّكُمْ غالِبُونَ» يك آيه دانسته‌اند.

فضيلت سوره

ابى بن كعب، از پيامبر گرامى روايت كرده است كه: «هر كس سوره مائده را بخواند، خداوند به عدد هر چه يهودى و مسيحى در روى زمين است به او مزد مى‌دهد و ده حسنه براى او ثبت و ده گناه از او محو مى‌كند و ده درجه براى او بالا مى‌برد.

همچنین عياشى باسناد خود از على علیه السلام نقل كرده است كه: بعضى از آیات قرآن، بعضى دیگر را نسخ مي كرد و اخذ آن به امر پيامبر بود تا اين كه سوره مائده نازل شده كه احكامى مربوط به سابق را نسخ كرد ولى چيزى از آن نسخ نشد. اين سوره هنگامى نازل شد كه پيامبر سوار بر استرى بود. سنگينى وحى چنان بود كه استر را از حركت بازداشت و طولی نکشید كه او را بر زمين بغلتاند. پيامبر چنان بحال اغما درآمد كه دست خود را بر سر شيبة بن وهب جمحى نهاد. آنگاه بحال عادى بازگشت و سوره مائده را بر ما قرائت كرد و همگى بدان عمل كرديم.

و نيز به اسناد خود از امام باقر علیه السلام روايت كرده است كه: «هر كس سوره مائده را در روزهاى پنجشنبه بخواند، ايمان او به ظلم نياميزد و هرگز بخدا شرك نياورد».

و نيز از ابوحمزه ثمالى نقل كرده است كه: «سوره مائده يك جا و به طور كامل نازل گرديد و 70 هزار ملك همراه آن به زمين آمدند.

هدف سوره

تدبر در ابتدا و اختتام این سوره و اکثر آیات آن و دقت در احکام و مواعظ و داستانهايى كه در این سوره آمده است نشان می دهد كه غرض جامع از اين سوره دعوت به وفاى به عهدها، و پايدارى در پيمانها، و تهديد و تحذير شديد از شكستن آن و بى اعتنايى نكردن به امر آن است و اينكه عادت و سنت خداى تعالى جاری است بر رحمت و آسان گیری و تخفيف به كسى كه تقوا پيشه كند و ايمان آورد و سپس تقوا پیشه کند و احسان كند و بر سخت گیری نسبت به كسى كه گردن‌كشى کند و از بند عهد و پيمان طاعت خدا خارج شده ، از حدود ميثاقهايى كه در دين گرفته شده تجاوز نماید.

و به همين جهت است كه مى‌ بينى بسيارى از احكام حدود و قصاص، و داستان مائده زمان عيسى (ع)، كه از خدا خواست مائده‌اى از آسمان براى او و يارانش بيايد، و داستان دو پسران آدم، و اشاره به بسيارى از ظلمهاى بنى اسرائيل و پيمان‌شكنى ‌هاى آنان در اين سوره آمده است، و در آياتى بر مردم منت مى ‌گذارد كه دينشان را كامل و نعمتشان را تمام كرد، و طيبات را بر ايشان حلال، و خبائث را بر ايشان حرام كرد، و احكام و دستوراتى بر ايشان تشريع كرد كه مايه طهارت آنان است، و در عين حال عسر و حرجى هم نمى ‌آورد.

واین مناسب است با زمان نزول این سوره، چرا که اهل حديث و تاريخ اتفاق دارند بر اينكه سوره مائده آخرين سوره از سوره‌هاى مفصل قرآن است، كه در اواخر ايام حيات رسول خدا (ص) بر آن جناب نازل شده، چنانچه در روايات شيعه و سنى آمده: "در مائده ناسخ هست ولى منسوخ نيست" (چون بعد از مائده چيزى نازل نشد تا آن را نسخ كند.)

و مناسب با اين وضع همين بود كه در اين سوره به حفظ پيمانهايى كه خداى تعالى از بندگانش گرفته، و خويشتن دارى در حفظ آنها سفارش كند.

منابع

• فضل بن حسن طبرسی، ترجمه مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‌6، ص179.
• محمد حسین طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان،ج5،ص257 ، قم 1374
• ترتیب نزول سوره ها، در همین دانشنامه

پیوست

متن و ترجمه سوره

قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن	(اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن	آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن	تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی	تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
	دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن	تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن