مخزن العرفان در تفسیر قرآن (کتاب)

تفسیر مخزن العرفان از خانم نصرت امین (۱۳۶۲-۱۲۶۵ ش) بانوی مجتهده معروف اصفهانی که با گرایش عرفانی و اخلاقی به تفسیر آیات پرداخته است. این تفسیر، از جمله تفاسیر جامع قرآن است و در 15 مجلد به چاپ رسیده است.

نویسنده	بانوی مجتهده امین اصفهانی
موضوع	تفسیر قرآن
زبان	فارسی
تعداد جلد	15
مجمع البیان فی تفسیر القرآن مخزن العرفان در تفسیر قرآن

مؤلف

بانو نصرت اصفهانى (م ۱۴۰۳ ق) از نوادر دانشمندان زن مسلمان در عصر حاضر است که به درجه اجتهاد رسید. در رشته علوم معقول مرتبه بالایى را کسب نمود و در میان علما از منزلت خاصى برخوردار بود. وى در خانواده اى ثروتمند به دنیا آمد و از همان آغاز کودکى، راه تحصیل علم و کمال را در پیش گرفت و به علوم اسلامى روى آورد.

او افزون بر علوم رایج حوزه ها به علم هیئت، حکمت و فلسفه نیز مشغول گردید و در زمینه فلسفه به تألیفاتى نیز دست زد. از نامبرده آثار و تألیفاتى بر جاى مانده که عموماً در زمینه مسائل اعتقادى، اخلاقى، حدیثى و تفسیرى است.

شیوه تفسیر

این تفسیر در آغاز، داراى مقدمه اى است که در آن انگیزه تألیف، فضیلت قرآن، مسئله تفسیر به رأى، ذو مراتب بودن تفسیر و برخى دیگر از مباحث علوم قرآنى اشاره شده است.

شیوه بیان مسائل در این تفسیر چنین است که مؤلف در آغاز، ترجمه دسته اى از آیات را آورده، آنگاه وارد تفسیر آنها مى گردد و با بیان ساده و قابل فهم پیام قرآن را تشریح مى کند. نویسنده، گاه به کلمات ملاصدرا و برخى از فلاسفه و عرفا هم اشاره مى کند.

مؤلف چون با شبهات کلامى آشنا بوده، تفسیر وى جنبه استدلالى یافته است. بر این اساس، وى گاهى شبهه اى را مطرح مى کند و پاسخ آن را بازگو مى کند.

روح حاکم و جنبه قوى در تفسیر مخزن العرفان بعد اخلاقى، درس سیر و سلوک و تربیت نفوس است که رنگ اخلاقى و تربیتى، این تفسیر را از دیگر زمینه‌هاى آن قوى‌تر ساخته است. اهتمام مفسّر در تربیت نفس انسانى و دور کردن آن از ظواهر فریبنده و مادیات و نزدیک کردن به ذات حق تعالى است‌.

این تفسیر محصول تدریس ایشان در شهر اصفهان در جمع بانوان بسیاری بوده است.

بهره‌ گیرى از روایات‌ و تفاسیر

مفسر در بیان برخى مطالب از احادیث استفاده کرده و از راویان خاص و عام، حدیث نقل کرده و بیشتر از کتب حدیثى مانند: کافى، بحار الانوار و عیون اخبار الرضا روایت ذکر کرده است.

مجتهده امین همچنین در تفسیر خود از تفاسیر شیعه و سنّى بهره برده و کلام آنها را ذکر کرده است، از قبیل: تفسیر قرآن حکیم (صدر المتألهین)، مجمع البیان (طبرسى)، تفسیر على بن ابراهیم قمى، روض الجنان و روح الجنان (ابو الفتوح رازى)، تفسیر عیاشى، کشف الاسرار (میبدى)، منهج الصادقین (ملا فتح اللّه کاشانى)، المیزان (علامه طباطبایى)، البرهان (بحرانى)، جواهر (طنطاوى)، روح البیان (آلوسى)، انوار التنزیل و اسرار التأویل (بیضاوى) و در المنثور (سیوطى).

وی در لابلاى گفتارش از مفسران صحابه و تابعین چون ابن عباس، ابن مسعود و عکرمه نیز بهره جسته است.

در برخى موارد، مفسر بدون ذکر نام عالم یا مفسرى با گفتن «بعضى از علماى تفسیر یا برخى از عرفا یا یکى از عرفا گفته ‌اند» مطلبى را بیان مى‌کند. بر ما معلوم نیست که این افراد چه کسانى هستند، و یا شاید از تراوشات عقلى و مغزى و روحى خود ایشان باشد، لکن این بانوى بزرگ ترجیح داده که مطلب را این گونه ادا کند و نخواسته اسم خویش را در ردیف نام مفسران و عرفاى بزرگ قرار دهد.

وضعیت نشر

این کتاب در سال ۱۳۵۳ ش. به همت کتابفروشى ثقفى با قطع وزیرى چاپ شده است. در سال ۱۳۶۱ ش‌. توسط "نهضت زنان مسلمان‌" و پس از آن در چندین نوبت از جمله در سالهای ۱۳۷۵ و ۱۳۸۹ ش‬ توسط نشر گلبهار اصفهان به چاپ رسیده است.

منابع

• محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی.
• علی اسعدی، تفسیر مخزن العرفان، سروش وحی، شهریور ۱۳۸۳، شماره ۱۳.
• مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع التفاسیر، بخش کتابشناسی، معرفی تفسیر مخزن العرفان.

متن کتاب

مخزن العرفان در تفسیر قرآن

***

تفسیر قرآن
درباره تفسیر قرآن:	تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن
اصطلاحات:	اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات
شاخه های تفسیر قرآن:	تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی)
روشهای تفسیری قرآن:	ازجهت منابع: عقلی ، روایی، قرآن به قرآن از جهت شکل: ترتیبی، موضوعی
تفاسیر به تفکیک مذهب مولف:	تفاسیر: همه تفاسیر (بدون تفکیک مذهب) - تفاسیر شیعه - تفاسیر اهل سنت مفسرین: همه مفسرین - مفسرین شیعه - مفسرین سنی