سوره های مدنی

اصطلاح سوره های مدنی یک اصطلاح علوم قرآنی است و مراد از آن سوره هایی از قرآن می باشد که در شهر مدینه بر پیامبر اعظم نازل گردیده است؛ البته برخی نیز سوره هایی را مدنی دانسته اند که پس از هجرت رسول خدا(صلی الله علیه و آله) از مکه به مدینه بر ایشان فرو فرستاده شده است.

به بیان دیگر معیار دسته اول «معیار مکانی» است، ولی معیار گروه دوم مربوط به «زمان» نزول آیات و سور قرآن مجید می باشد(معیار زمانی).

مطابق نظر اخیر سوره ای مانند سوره فتح که سال هشتم هجری، در زمان حضور پیامبر اکرم در مکه به منظور انجام حج بر ایشان نازل شد، سوره ای مدنی بر شمرده می شود، هر چند محل این نزول در شهر مکه است.

ویژگی سوره های مدنی

1. هر سوره ای که دارای عبارت « یا ایها الذین آمنوا » باشد مدنی است البته بجز سوره مکی حج که دارای این عبارت است.

2. هر سوره ای که در آن از حدود یا احکام ارث سخن گفته شده مدنی است.

3. وجود ذکر منافقین در سوره های مدنی است.

راه شناخت سور مکی و مدنی

براى تشخيص مكى يا مدنى بودن سور قرآن، راه‏هايى به شرح ذيل وجود دارد:

1- وجود روايات عامه‏ دالّ بر زمان، مكان يا موضوع نزول سوره‏

برخى از محققان به شكل ويژه‏ اى به اين روايات و ترتيب نزولى كه از آن‏ها مشخص مى‏ شود، استناد مى ‏كنند و دلايل ديگر و روايات متفاوت با آنها را معتبر نمى ‏شمارند.

2- وجود ملاك‏هاى عمومى يا غالب در سور مكى و مدنى‏

نكته سزاوار توجه در اين باره آن است كه ملاك‏هاى عمومى يا غالب، عمدتا از ترتيب نزولى كه بر اساس روايات عامه تهيه شده، استخراج مى ‏شود و از اين رو به اين ملاك‏ها نيز همانند آن روايات نمى ‏توان به طور كلى استناد كرد. به نظر مى ‏رسد لازم است پس از قطعيت يافتن مكى و مدنى بودن سور، براى پى ‏ريزى مجدد اين ملاك‏ها اقدام كرد.

3- وجود روايات خاصه دال بر زمان، مكان يا موضوع نزول سوره‏

هر چند ذيل تمام سور قرآن از پيشوايان معصوم (عليهم السلام) روايت وجود ندارد، در برخى از موارد، روايتى درباره نزول سوره وجود دارد و بر همين اساس مى ‏توان از زمان و مكان نزول آن آگاهى يافت. تنها نكته مهم بعد از تأييد صحت روايات، اين است كه روايت به طور دقيق و واضح به نزول آيه دلالت داشته و چنين نباشد كه فقط كاربردهايى از آيه يا سوره را بيان كرده باشد.

4- سياق آيات و مطالب موجود در سوره‏

اين راه، مهم‏ترين راه براى تشخيص سور مكى و مدنى است. شايد بتوان علامه طباطبايى را اولين شخصيتى دانست كه بر خلاف روال دانشمندان پيش از خود، اساسا اين ملاك را مبناى كار خود در بحث مكى و مدنى بودن آيات و سور در تفسير الميزان قرار داده و در كنار آن از روايات اهل بيت (عليهم السلام) نيز بهره فراوان برده است.

سوره های مدنی به ترتیب نزول

شماره در مصحف	نام سوره	شماره در ترتیب نزول
۲	سوره بقره	۸۷
۸	سوره انفال	۸۸
۳	سوره آل عمران	۸۹
۳۳	سوره احزاب	۹۰
۶۰	سوره ممتحنه	۹۱
۴	سوره نساء	۹۲
۹۹	سوره زلزال	۹۳
۵۷	سوره حدید	۹۴
۴۷	سوره محمد	۹۵
۱۳	سوره رعد	۹۶
۵۵	سوره الرحمن	۹۷
۷۶	سوره انسان	۹۸
۶۵	سوره طلاق	۹۹
۹۸	سوره بينة	۱۰۰
۵۹	سوره حشر	۱۰۱
۱۱۰	سوره نصر	۱۰۲
۲۴	سوره نور	۱۰۳
۲۲	سوره حج	۱۰۴
۶۳	سوره منافقون	۱۰۵
۵۸	سوره مجادله	۱۰۶
۴۹	سوره حجرات	۱۰۷
۶۶	سوره تحریم	۱۰۸
۶۲	سوره جمعه	۱۰۹
۶۴	سوره تغابن	۱۱۰
۶۱	سوره صف	۱۱۱
۴۸	سوره فتح	۱۱۲
۵	سوره مائده	۱۱۳
۹	سوره توبه	۱۱۴

منابع

محمدهادی معرفت، علوم قرآنی

حمیدرضا مستفید، کریم دولتی، تقسیمات قرآنی و سور مکی و مدنی

قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن	(اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن	آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن	تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی	تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
	دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن	تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن