حدیث مدینة العلم: تفاوت بین نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۱۷

«حدیث مدینة العلم» حدیثی است از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) که در آن خود را به عنوان شهر علم، و امام علی (علیه السلام) را دروازه‌ی آن شهر نامیده‌اند. این حدیث دلالت بر اعلمیت، افضلیت و امامت حضرت علی (علیه السلام) بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دارد.

متن حدیث مدینة العلم

حدیث « مدینة العلم» با مضمونی مشابه و با تعبیرهاى مختلف در کتاب هاى حدیثى شیعه و اهل سنت با اسناد متعدد وارد شده است که به آنان اشاره می کنیم:

علی علیه السلام دروازه شهر علم:

«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَأتِ البابَ»؛^[۱] من شهر دانشم و علی، دروازه آن است. آن که دانش می خواهد، باید از [این] دروازه در آید.
«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ المَدینَهَ فَلیَأتِ البابَ»؛^[۲] من شهر دانشم و علی، دروازه آن است. آن که آهنگ [ورود به] شهر دارد، باید از این دروازه به آن در آید.
«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَأتِ بابَ المَدینَهِ»؛^[۳] من شهر دانشم و علی، دروازه آن است. آن که دانش می خواهد، باید از دروازه شهر، وارد شود.
«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ البابَ فَلیَأتِ عَلِیّا»؛^[۴] من شهر دانشم و علی، دروازه آن است. آن که می خواهد از دروازه [شهر] وارد شود،نزد علی برود.
«یا عَلِیُّ، أنَا مَدینَهُ العِلمِ وأنتَ البابُ، کَذَبَ مَن زَعَمَ أنَّهُ یَصِلُ إلَی المَدینَهِ إلّا مِنَ البابِ»؛^[۵] ای علی! من شهر دانشم و تو دروازه آنی. آن که می پندارد از راهی جز این دروازه به شهر دست خواهد یافت، دروغ گفته است.
«أنَا مَدینَهُ العِلمِ و عَلیٌّ بابُها، ولَن تُدخَلَ المَدینَهُ إلّا مِن بابِها»؛^[۶] من شهر دانشم و علی، دروازه آن است، و به شهر، جز از دروازه آن، وارد نمی شوند.
«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، وهَل تُدخَلُ المَدینَهُ إلّا مِن بابِها»؛^[۷] من شهر دانشم و علی، دروازه آن است، و آیا به شهر، جز از دروازه آن، داخل می شوند؟!
«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَقتَبِسهُ مِن عَلِیٍّ»؛^[۸] من شهر دانشم و علی، دروازه آن است. آن که دانش می خواهد، باید از علی پرتو بگیرد.

علی علیه السلام دروازه شهر حکمت:

«أنَا مَدینَهُ الحِکمَهِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ الحِکمَهَ فَلیَأتِ البابَ»؛^[۹] من شهر حکمتم و علی دروازه آن است. پس آن که حکمت می خواهد، باید از دروازه درآید.
«أنَا مَدینَهُ الحِکَمِ _ أوِ الحِکمَهِ _ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ المَدینَهَ فَلیَأتِ بابَها»؛^[۱۰] من شهر حکمت ها (یا حکمت) هستم و علی دروازه آن است. پس آن که آهنگ شهر دارد، باید از دروازه آن، درآید.
«مَعاشِرَ النّاسِ ! أنَا مَدینَهُ الحِکمَهِ وعَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ بابُها، ولَن تُؤتَی المَدینَهُ إلّا مِن قِبَلَ البابِ»؛^[۱۱] ای مردم! من شهر حکمتم و علی بن ابی طالب، دروازه آن است. هرگز وارد شهر نمی شوند، جز از جانب دروازه.
«یا عَلِیُّ، أنا مَدینَهُ الحِکمَهِ وأنتَ بابُها، فَمَن أتَی المَدینَهَ مِن البابِ وَصَلَ»؛^[۱۲] ای علی! من شهر حکمتم و تو دروازه آنی. پس کسی که از دروازه وارد شود، به شهر می رسد.

علی علیه السلام دروازه بهشت:

«أنَا مَدینَهُ الحِکمَهِ وهِیَ الجَنَّهُ، وأنتَ یا عَلِیُّ بابُها، فَکَیفَ یَهتَدِی المُهتَدی إلَی الجَنَّهِ ؟ ! ولا یَهتَدی إلَیها إلّا مِن بابِها»؛^[۱۳] من شهر حکمتم _ که همانا بهشت است _ و تو ای علی! دروازه آن هستی. چگونه رهرو به بهشت راه می برد؟ به سوی آن، راه نمی بَرد، مگر از دروازه آن.

علی علیه السلام درِ خانه‌ دانش:

«أنا دارُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها»؛^[۱۴] من خانه دانشم و علی، درِ آن [خانه] است.

علی علیه السلام درِ خانه حکمت:

«أنَا دارُ الحِکمَهِ وعَلِیٌّ بابُها»؛^[۱۵] من خانه حکمتم و علی، درِ آن [خانه] است.

علی علیه السلام کلید خانه حکمت:

«مَعاشِرَ النّاسِ، أنَا دارُ الحِکمَهِ وعَلِیٌّ مِفتاحُها، ولَن یوصَلَ إلَی الدّارِ إلّا بِالمِفتاحِ، وکَذَبَ مَن زَعَمَ أنَّهُ یُحِبُّنی ویُبغِضُ عَلِیّا»؛^[۱۶] ای مردم! من خانه حکمتم و علی، کلید آن است. جز با کلید، به خانه نمی توان رسید. آن که می پندارد مرا دوست دارد، در حالی که با علی دشمنی می ورزد، دروغ گفته است.

دلالت حدیث مدینة العلم

حدیث «مدینة العلم» از معتبرترین احادیث نزد اهل سنت و شیعه است. در این حدیث شریف، رسول خدا صلی الله علیه و آله در قالب یک تمثیل، معارفی هدایت بخش برای روشن کردن راه مسلمانان و حق جویان تببین نموده اند:

۱. اعلمیت امام علی علیه السلام:

در این حدیث پیامبر اکرم (ص) خود را شهر علم و امام علی علیه السلام را دروازه ورود به آن شهر شمرده اند. به این معنا که آگاهی از علوم الهی که نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله است جز با مراجعه به امیرالمؤمنین علی علیه السلام ممکن نیست. به عبارت دیگر همانطور که اگر دروازه های شهری گشوده نشود، ورود به آن ممکن نیست؛ اگر وجود امام علی(ع) نبود، حقیقت علم پیامبر صلی الله علیه و آله بر مسلمانان پوشیده می ماند.

امر به رجوع به امام علی علیه السلام برای رسیدن به علم پیامبر صلی الله علیه و آله نشان از این حقیقت دارد که علی علیه السلام خود نیز واجد همه ی علم پیامبر صلی الله علیه و اله است و اگر غیر از این باشد او دروازه ی شهر علم نخواهد بود. عقل سالم حکم مى‌کند کسى نمى‌تواند باب مدینة العلم باشد؛ جز اینکه به تمام دانش‌هاى آن احاطه‌ى کامل داشته باشد... و این معنى مستلزم اعلمیت امیرالمؤمنین علیه السلام از تمام آفریدگان است چه رسد به دیگر اصحاب، چون رسول‌خدا صلى الله علیه و آله بنابر اجماع، از تمام پیامبران و فرستادگان و فرشتگان مقرّب أفضل و کامل‌تر بود...^[۱۷]

چنانکه روایات فراوانی شاهد این مطلب است که علی علیه السلام واجد همه ی علوم رسول خدا است. از پیامبر نقل است که فرمود: «فَوَعِزَّهِ رَبّی، ما عَلَّمَنی رَبّی شَیئا إلّا عَلَّمتُهُ عَلِیّا، وإنَّهُ بِطُرُقِ السَّماءِ أعرَفُ مِنهُ بِطُرُقِ الأَرضِ»؛ سوگند به عزّت پروردگارم که پروردگارم چیزی به من نیاموخت، مگر آن که آن را به علی آموختم، و او به راه های آسمان از راه های زمین، آشناتر است. نیز درباره علی علیه السلام فرمود: «فَقَلِّدوهُ دینَکُم، وأطیعوهُ فی جَمیعِ اُمورِکُم؛ فَإِنَّ عِندَهُ جَمیعَ ما عَلَّمَنِی اللّهُ عَزَّوجَلَّ»^[۱۸] دینتان را از او بگیرید، و در همه کارهایتان از او پیروی کنید؛ چرا که هر آنچه خدا به من آموخت، نزد او هست. و در روایت دیگری پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «اعلم امتی بعدی امیرالمومنین (ع)»^[۱۹]؛ داناترینِ امّت من پس از من، علی بن ابی طالب است.

۲. عصمت امام علی علیه السلام:

روشن است که وحی الهی که برای هدایت بشر نازل می شود باید از طریقی مبرا از خطا و اشتباه به بندگان ابلاغ شود تا خود عامل گمراهی آنان نشود. از این رو هم شخص رسول اکرم که شهر علم است و هم علی علیه السلام که مسیر و مجرای وصول به آن علم است، باید از آلودگی و خطا پاکیزه باشد. اگر غیر از این باشد و طریق دستیابی به علم پیامبر صلی الله علیه و آله مصون از پلیدی و اشتباه نباشد، عصمت رسول خدا و قرآن نیز بی فایده خواهد بود. به عبارت دیگر، آب زلال و پاکیزه ای که از سرچشمه می جوشد باید در مسیری که جریان می یابد نیز از آلودگی دور باشد تا زلال و پاکیزه به دست نوشندگان در پایین دست برسد.

آیات و احادیث دیگر که مؤید این معنا باشد فراوان است، از جمله: آیه تطهیر، حدیث ثقلین، حدیث سفینه، حدیث علی مع الحق و حدیث علی مع القرآن و....

۳. مرجعیت علمی علی علیه السلام:

این معنا را در واژه «باب» باید جست و جو نمود. راه ورود به هر مکانی دروازه آن است. چنانکه قرآن در عبارتی روشن اما عمیق مى فرماید: «وَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوابِها»؛^[۲۰] خانه ها را از درهاى آن وارد شوید. به عبارت دقیق تر مسیر درست و طریق صحیح هر امری را بیابید. ^[۲۱] امام باقر علیه السلام در تفسیر این آیه می فرمایند: «یعْنِى أنْ‌ یأتِىَ‌ الأمْرَ مِنْ‌ وَجْهِهِ‌ أىَّ‌ الاُمُورِ کانَ‌»؛^[۲۲] یعنى کار را از راهش وارد شود، هر کارى که باشد.

حدیث مدینه العلم طریق صحیح رسیدن به علم پیامبر صلی الله علیه و آله را نشان می دهد و آن علی علیه السلام است که حکایت از مرجعیت علمی امام علیه السلام بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله دارد؛ چنانکه در بسیاری از نقل های معتبر این حدیث، رسول خدا صلی الله علیه و آله صراحتاً به لزوم رجوع علمی به علی علیه السلام را بیان فرموده اند: «أنَا مَدینَةُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَأتِ البابَ»؛^[۲۳] من شهر علمم و على دروازه آن است، پس هر کس اراده علم کرده، باید از دروازه آن وارد شود. یعنی هر کس جویای دانش من است به علی علیه السلام مراجعه کند

۴. افضلیت امام علی علیه السلام:

علم و دانش شریفترین فضیلت است. کسى که در دانش بر مردم پیشى داشته باشد، در مقام افضل و اشرف و در بالاترین درجه نسبت به مردم قرار دارد.^[۲۴] قرآن کریم معیار و ملاک درجات قرب بندگان را بر پایه ایمان و علم آنان دانسته است: «... یرْفَعِ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکمْ و الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ...»^[۲۵]؛ خداوند از بین شما آنان را که ایمان آورده‏ اند و کسانى را که علم یافته ‏اند، به درجاتى بالا برد.

نیز در روایات فراوان بر این حقیقت تاکید شده است. از آن جمله سخن امیرالمؤمنین علیه السلام است که می فرماید: «لَا شَرَفَ کالْعِلْم»‏ ^[۲۶]؛ هیچ شرافتی مانند علم نیست و نیز می فرمایند: «الْعِلْمُ أَفْضَلُ قِنْیة»، علم فزونترین و برترین چیزیست که کسى کسب کند.

طبق حدیث شریف «باب مدینه العلم»، امام علی علیه السلام واجد برترین علم یعنی علم الهی رسول خدا صلی الله علیه و آله است. و این بهترین دلیل بر فضل و برتری ایشان است.

۵. نگاهبان دانش پیامبر صلی الله علیه و آله:

از استعاره رسول خدا در «حدیث مدینه العلم» چنان بر می آید که علی علیه السلام حافظ و نگاهبان علم رسول خداست. یعنی چنان که دروازه ی شهر یا خانه از ورود نا اهلان و دست درازی به آن مانع می شود، علی علیه اسلام نیز علم رسول خدا صلی الله علیه و آله را از تحریف، کژفهمی، فراموشی و اختلاف محافظت می نماید و مأمور به تبیین آن برای مسلمانان می باشد. رسول خدا در حدیثی در وصف علی علیه السلام فرمود: «عَلِیٌّ بابُ عِلمی، ومُبَیِّنٌ لِاُمَّتی ما اُرسِلتُ بِهِ مِن بَعدی» ^[۲۷] على، دروازه دانش من است و پس از من، آنچه را بدان فرستاده شده ام، براى امّت من، تبیین مى کند.

در موارد فراوان در تاریخ اسلام ثبت است که ایشان به اصلاح کژفهمی ها و بیان سنت صحیح پیامبر صلی الله علیه و آله و اصلاح مسیر سلوک جامعه اسلامی اقدام فرمود. روایات فراوان مؤید این دلالت است. علی علیه السلام خود در این باره می فرماید:«أنَا بابُ مَدینَهِ العِلمِ وخازِنُ عِلمِ رَسولِ اللّهِ ووارِثُهُ» ^[۲۸] من دروازه شهر دانش و نگاهبان و میراث بَر دانش پیامبر خدا هستم. و از شخص رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل است که فرمود:«خازِنُ سِرّی بَعدی عَلِیٌّ»^[۲۹] علی، پس از من، نگاهبان راز من است». و نیز فرمود: «لِتَهنِکَ الحِکمَهُ، لِیَهنِکَ العِلمُ یا أبَا الحَسَنِ، وأنتَ وارِثُ عِلمی، وَالمُبَیِّنُ لِاُمَّتی مَا اختَلَفَت فیهِ مِن بَعدی» ^[۳۰]حکمت، بر تو مبارک باشد! دانش، مبارکت باد، ای ابو الحسن! تو وارثِ دانش من، و تبیین کننده آن چیزهایی هستی که امّتم پس از من در آنها اختلاف می کنند.

۶. امامت امام علی علیه السلام:

عقل گواه این حقیقت است که پس از رسول خدا صلی الله علیه و اله مسلمانان باید به داناترین شخص در میان امت مراجعه نمایند و بر اساس حدیث «مدینة العلم» این شخص جز علی علیه السلام نیست.

علاوه بر حکم عقل، شواهد فراوان قرآنی و روایی وجود دارد که ملاک پیشوایی و امامت را علم و دانش قرار داده است. از جمله ماجرای برگزیدن طالوت به رهبری بنی اسرائیل است. زمانی که پیامبر بنی اسرائیل به فرمان خداوند طالوت را به عنوان پادشاه برای آنان برگزید فقر او را بهانه کرده و گفتند: «...قالُوا أَنَّى یکونُ لَهُ الْمُلْک عَلَینا وَ نَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْک مِنْهُ وَ لَمْ یؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمال‏...» ^[۳۱]؛ «چگونه او بر ما حکومت کند، با اینکه ما از او شایسته ‏تریم، و او ثروت زیادى ندارد؟!» او در پاسخ به آنان گفت: «...إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَیکمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ یؤْتی‏ مُلْکهُ مَنْ یشاء...»؛^[۳۱] «خدا او را بر شما برگزیده، و او را در علم و (قدرت) جسم، وسعت بخشیده است. خداوند، ملکش را به هر کس بخواهد، مى‏ بخشد.

همچنین است در برگزیده شدن حضرت سلیمان(ع) به پیشوایی بنی اسرائیل که دانش او ملاک و معیار قرار گرفت.^[۳۲]

در روایتی از رسول خدا نیز می خوانیم: «مَنِ استَعمَلَ عامِلاً مِنَ المُسلِمینَ، وهُوَ یعلَمُ أنَّ فیهِم أولى بِذلِک مِنهُ، وأعلَمَ بِکتابِ اللّهِ وسُنَّةِ نَبِیهِ؛ فَقَد خانَ اللّهَ ورَسولَهُ وجَمیعَ المُسلِمینَ»^[۳۳]. هر کس از میان مسلمانان کارگزارى برگمارد، در حالى که مى داند در میان آنان، شایسته تر از او به این کار و داناتر به کتاب خدا و سنّت پیامبرش وجود دارد، بى گمان، به خدا و پیامبر او و همه مسلمانان خیانت ورزیده است.

با وجود روایتی مانند «مدینه العلم» جای هیچ تردید نیست که علی علیه السلام داناترین شخص بعد از رسول خداست و امامت امت تنها برازنده ی اوست.

پانویس

↑ المستدرک علی الصحیحین: ج ۳ ص ۱۳۸ ح ۴۶۳۹، المناقب لابن المغازلی: ص ۸۰ ح ۱۲۰ کلاهما عن جابر بن عبد اللّه و ص ۸۱ ح ۱۲۱، المعجم الکبیر: ج ۱۱ ص ۵۵ ح ۱۱۰۶۱، تاریخ بغداد: ج ۴ ص ۳۴۸ ح ۲۱۸۶ و ج ۱۱ ص ۴۹، تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۷۹ ح ۸۹۷۷ و ص ۳۸۱ ح ۸۹۸۱، اُسد الغابه: ج ۴ ص ۹۵ ح ۳۷۸۹، المناقب للخوارزمی: ص ۸۳ ح ۶۹ والثمانیه الأخیره عن ابن عبّاس، الاستیعاب: ج ۳ ص ۲۰۵ الرقم ۱۸۷۵؛ صحیفه الإمام الرضا علیه السلام: ص ۱۲۳ ح ۸۲ عن أحمد بن عامر الطائی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، الاحتجاج: ج ۱ ص ۱۹۶ ح ۳۷ عن أبان عن الإمام الصادق علیه السلام عن عمّار بن یاسر، شرح الأخبار: ج ۱ ص ۸۹ ح ۲ عن ابن عبّاس، المناقب لابن شهر آشوب: ج ۲ ص ۳۴.
↑ المستدرک علی الصحیحین: ج ۳ ص ۱۳۷ ح ۴۶۳۷ و ح ۴۶۳۸، تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۷۹ ح ۸۹۷۸ کلّها عن ابن عبّاس و ص ۳۸۳ ح ۸۹۸۵ وفیه «الدار» بدل «المدینه»، تاریخ بغداد: ج ۲ ص ۳۷۷ ح ۸۸۷ وفیه «البیت» بدل «المدینه»، الفردوس: ج ۱ ص ۴۴ ح ۱۰۶ والثلاثه الأخیره عن جابر، کنز العمّال: ج ۱۳ ص ۱۴۸ ح ۳۶۴۶۳؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۱ ص ۲۳۳ ح ۱ عن الریّان بن الصلت، تحف العقول: ص ۴۳۰ کلاهما عن الإمام الرضا علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، الفصول المختاره: ص ۲۲۰، الصراط المستقیم: ج ۲ ص ۱۹، عوالی اللآلی: ج ۴ ص ۱۲۳ ح ۲۰۵
↑ تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۷۸ ح ۸۹۷۶، البدایه والنهایه: ج ۷ ص ۳۵۹ کلاهما عن الصنابحی عن الإمام علیّ علیه السلام.
↑ ۲-.تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۸۰ ح ۸۹۷۹، تذکره الحفّاظ: ج ۴ ص ۱۲۳۱ ح ۱۰۴۷، فرائد السمطین: ج ۱ ص ۹۸ ح ۶۷ کلّها عن ابن عبّاس.
↑ المناقب لابن المغازلی: ص ۸۵ ح ۱۲۶؛ الأمالی للطوسی: ص ۵۷۸ ح ۱۱۹۴، العمده: ص ۲۹۴ ح ۴۸۶ کلّها عن محمّدبن عبداللّه اللاحقی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، الصراط المستقیم: ج ۲ ص ۲۰، نهج الإیمان: ص ۳۴۲.
↑ الخصال: ص ۵۷۴ ح ۱ عن مکحول عن الإمام علیّ علیه السلام، المجازات النبویّه: ص ۲۰۷ ح ۱۶۶، مائه منقبه: ص ۶۴ ح ۱۸ عن ابن عبّاس وفیه «تؤتی» بدل «تدخل»، کفایه الأثر: ص ۱۸۴ عن اُمّ سلمه وفیه «وما تؤتی» بدل «لن تدخل»؛ المناقب لابن المغازلی: ص ۸۲ ح ۱۲۲ عن جریر عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله وفیه «لا تؤتی البیوت إلّا من أبوابها» بدل «لن تدخل...».
↑ التوحید: ص ۳۰۷ ح ۱، الاختصاص: ص ۲۳۸، الأمالی للصدوق: ص ۴۲۵ ح ۵۶۰ کلّها عن الأصبغ بن نباته عن الإمام الحسن علیه السلام و ص ۶۵۵ ح ۸۹۱ عن الحسن بن راشد عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، تفسیر فرات: ص ۲۶۵ ح ۳۶۰ عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله وفیهما «تؤتی» بدل «تدخل».
↑ الإرشاد: ج ۱ ص ۳۳ عن أبی سعید الخدری، بحار الأنوار: ج ۴۰ ص ۲۰۳ ح ۷.
↑ تاریخ بغداد: ج ۱۱ ص ۲۰۴ ح ۵۰۹۸، المناقب لابن المغازلی: ص ۸۶ ح ۱۲۸ کلاهما عن ابن عبّاس؛ الأمالی للطوسی: ص ۴۸۳ ح ۱۰۵۵ عن جابر بن عبد اللّه الأنصاری، عوالی اللآلی: ج ۴ ص ۱۲۳ ح ۲۰۶.
↑ تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۸۲ ح ۸۹۸۴ عن جابر بن عبد اللّه؛ الأمالی للصدوق: ص ۶۱۹ ح ۸۴۳، بشاره المصطفی: ص ۲۳۰ کلاهما عن الریّان بن الصلت عن الإمام الرضا علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله.
↑ الأمالی للصدوق: ص ۱۸۸ ح ۱۹۷ عن عبد اللّه بن الفضل الهاشمی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام و ص۳۴۲ ح ۴۰۸، کمال الدین: ص ۲۴۱ ح ۶۵ کلاهما عن ابن عبّاس، بشاره المصطفی: ص ۲۴ عن عبد اللّه بن الفضل الهاشمی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، روضه الواعظین: ص ۱۱۶.
↑ .تفسیر فرات: ص ۶۴ ح ۲۹ عن علیّ بن سالم الأنصاری والحسین بن أبی العلاء وعاصم عن الإمام الصادق علیه السلام.
↑ الأمالی للصدوق: ص ۴۷۲ ح ۶۳۲، الأمالی للطوسی: ص ۴۳۱ ح ۹۶۴ کلاهما عن جابر عن الإمام الباقر عن آبائه علیهم السلام، مائه منقبه: ص ۱۴۸ ح ۹۴ عن أبی سعید الخدری، روضه الواعظین: ص ۱۳۴.
↑ .ذخائر العقبی: ص ۱۴۲، الریاض النضره: ج ۳ ص ۱۵۹، ینابیع المودّه: ج ۲ ص ۱۷۰ ح ۴۸۲ کلّها عن الإمام علیّ علیه السلام.
↑ سنن الترمذی: ج ۵ ص ۶۳۷ ح ۳۷۲۳، فضائل الصحابه لابن حنبل: ج ۲ ص ۶۳۵ ح ۱۰۸۱، تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۷۸ ح ۸۹۷۵، حلیه الأولیاء: ج ۱ ص ۶۴، البدایه والنهایه: ج ۷ ص ۳۵۹ کلّها عن الصنابحی، المناقب لابن المغازلی: ص ۸۷ ح ۱۲۹ عن الصنابجی وکلّها عن الإمام علیّ علیه السلام وزاد فی آخره «فمن أراد الحِکمه فلیأتها».
↑ ۳-.الأمالی للصدوق: ص ۴۳۴ ح ۵۷۴ عن أبی الجارود عن الإمام الباقر علیه السلام عن جابر بن عبد اللّه الأنصاری.
↑ خلاصه عبقات الانوار، ص:۴۹۲
↑ الغیبه للنعمانی: ص ۷۱ ح ۸، کتاب سلیم بن قیس: ج ۲ ص ۷۶۱ ح ۲۵ کلاهما عن أبی الهیثم بن التیّهان وأبی أیّوب وعمّار وخزیمه بن ثابت ذو الشهادتین و ص ۶۴۶ ح ۱۱، الاحتجاج: ج ۱ ص ۳۴۴ ح ۵۶ کلاهما عن زید بن أرقم والبرّاء بن عازب وأبی ذرّ والمقداد وعمّار وزاد فی آخرهما «من علمه وحکمته».
↑ الفردوس: ج ۱ ص ۳۷۰ ح ۱۴۹۱، المناقب للخوارزمی: ص ۸۲ ح ۶۷، کفایه الطالب: ص ۳۳۲، فرائد السمطین: ج ۱ ص ۹۷ ح ۶۶؛ الأمالی للصدوق: ص ۶۴۲ ح ۸۷۰، شرح الأخبار: ج ۱ ص ۱۲۶ ح ۵۸ و ج ۲ ص ۳۱۰ ح ۶۳۶، المناقب للکوفی: ج ۱ ص ۳۸۶ ح ۳۰۴ کلّها عن سلمان الفارسی، المناقب لابن شهر آشوب: ج ۲ ص ۳۲.
↑ سوره بقره آیه ۱۸۹
↑ تفسیر نمونه، ج‏۲، ص: ۱۲
↑ المحاسن: ۱ / ۳۵۲ / ۷۴۲، تفسیر العیاشی: ۱ / ۸۶ / ۲۱۱، مجمع البیان: ۲ / ۵۰۹،
↑ المستدرک على الصحیحین، ج ۳، ص ۱۳۸، ح ۴۶۳۹؛ المناقب لابن المغازلی، ص ۸۰، ح ۱۲۰؛ المعجم الکبیر، ج ۱۱، ص ۵۵، ح ۱۱۰۶۱؛ تاریخ بغداد، ج ۴، ص ۳۴۸، ح ۲۱۸۶ و ج ۱۱، ص ۴۹؛ تاریخ مدینة دمشق، ج ۴۲، ص ۳۷۹، ح ۸۹۷۷ و ص ۳۸۱، ح ۸۹۸۱؛ اسد الغابة، ج ۴، ص ۹۵، ح ۳۷۸۹؛ المناقب للخوارزمی، ص ۸۳، ح ۶۹ و.....
↑ خلاصه عبقات الانوار، ص:۵۰۳
↑ سوره مجادله آیه ۱۱
↑ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص: ۴۳
↑ بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏۴۰، ص: ۷۶
↑ معانی الأخبار: ص ۵۸ ح ۹، بشاره المصطفی: ص ۱۲ کلاهما عن جابر الجعفی عن الإمام الباقر علیه السلام.
↑ بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏۴۰، ص: ۱۸۶
↑ الأمالی للطوسی: ص ۴۹۲ ح ۱۰۷۷، المناقب لابن شهر آشوب: ج ۲ ص ۳۵۵ کلاهما عن جابر بن عبد اللّه وابن عبّاس، الصراط المستقیم: ج ۲ ص ۱۳ عن اُبیّ.
↑ ^۳۱٫۰ ^۳۱٫۱ سوره بقره آیه ۲۴۷
↑ رک خلاصه عبقات الانوار ص۵۲۹
↑ السنن الکبرى: ج ۱۰ ص ۲۰۱ ح ۲۰۳۶۴

منابع

امام شناسی، محمدحسین حسینی طهرانی، ناشر: علامه طباطبایی، مشهد، ۱۴۲۶ ه.ق.
عبقات الانوار، میرحامد حسین‌ هندی، ناشر: موسسه نبأ، تهران، ۱۳۸۷ ه.ش.
بحار الأنوار، محمدباقر مجلسى، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ ق.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، عبدالواحد تمیمى آمدى، دفتر تبلیغات، قم، ۱۳۶۶ش.
سید مصطفی حسینی دشتی، فرهنگ معارف و معاریف.

[1] المستدرک علی الصحیحین: ج ۳ ص ۱۳۸ ح ۴۶۳۹، المناقب لابن المغازلی: ص ۸۰ ح ۱۲۰ کلاهما عن جابر بن عبد اللّه و ص ۸۱ ح ۱۲۱، المعجم الکبیر: ج ۱۱ ص ۵۵ ح ۱۱۰۶۱، تاریخ بغداد: ج ۴ ص ۳۴۸ ح ۲۱۸۶ و ج ۱۱ ص ۴۹، تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۷۹ ح ۸۹۷۷ و ص ۳۸۱ ح ۸۹۸۱، اُسد الغابه: ج ۴ ص ۹۵ ح ۳۷۸۹، المناقب للخوارزمی: ص ۸۳ ح ۶۹ والثمانیه الأخیره عن ابن عبّاس، الاستیعاب: ج ۳ ص ۲۰۵ الرقم ۱۸۷۵؛ صحیفه الإمام الرضا علیه السلام: ص ۱۲۳ ح ۸۲ عن أحمد بن عامر الطائی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، الاحتجاج: ج ۱ ص ۱۹۶ ح ۳۷ عن أبان عن الإمام الصادق علیه السلام عن عمّار بن یاسر، شرح الأخبار: ج ۱ ص ۸۹ ح ۲ عن ابن عبّاس، المناقب لابن شهر آشوب: ج ۲ ص ۳۴.

[2] المستدرک علی الصحیحین: ج ۳ ص ۱۳۷ ح ۴۶۳۷ و ح ۴۶۳۸، تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۷۹ ح ۸۹۷۸ کلّها عن ابن عبّاس و ص ۳۸۳ ح ۸۹۸۵ وفیه «الدار» بدل «المدینه»، تاریخ بغداد: ج ۲ ص ۳۷۷ ح ۸۸۷ وفیه «البیت» بدل «المدینه»، الفردوس: ج ۱ ص ۴۴ ح ۱۰۶ والثلاثه الأخیره عن جابر، کنز العمّال: ج ۱۳ ص ۱۴۸ ح ۳۶۴۶۳؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۱ ص ۲۳۳ ح ۱ عن الریّان بن الصلت، تحف العقول: ص ۴۳۰ کلاهما عن الإمام الرضا علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، الفصول المختاره: ص ۲۲۰، الصراط المستقیم: ج ۲ ص ۱۹، عوالی اللآلی: ج ۴ ص ۱۲۳ ح ۲۰۵

[3] تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۷۸ ح ۸۹۷۶، البدایه والنهایه: ج ۷ ص ۳۵۹ کلاهما عن الصنابحی عن الإمام علیّ علیه السلام.

[4] ۲-.تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۸۰ ح ۸۹۷۹، تذکره الحفّاظ: ج ۴ ص ۱۲۳۱ ح ۱۰۴۷، فرائد السمطین: ج ۱ ص ۹۸ ح ۶۷ کلّها عن ابن عبّاس.

[5] المناقب لابن المغازلی: ص ۸۵ ح ۱۲۶؛ الأمالی للطوسی: ص ۵۷۸ ح ۱۱۹۴، العمده: ص ۲۹۴ ح ۴۸۶ کلّها عن محمّدبن عبداللّه اللاحقی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، الصراط المستقیم: ج ۲ ص ۲۰، نهج الإیمان: ص ۳۴۲.

[6] الخصال: ص ۵۷۴ ح ۱ عن مکحول عن الإمام علیّ علیه السلام، المجازات النبویّه: ص ۲۰۷ ح ۱۶۶، مائه منقبه: ص ۶۴ ح ۱۸ عن ابن عبّاس وفیه «تؤتی» بدل «تدخل»، کفایه الأثر: ص ۱۸۴ عن اُمّ سلمه وفیه «وما تؤتی» بدل «لن تدخل»؛ المناقب لابن المغازلی: ص ۸۲ ح ۱۲۲ عن جریر عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله وفیه «لا تؤتی البیوت إلّا من أبوابها» بدل «لن تدخل...».

[7] التوحید: ص ۳۰۷ ح ۱، الاختصاص: ص ۲۳۸، الأمالی للصدوق: ص ۴۲۵ ح ۵۶۰ کلّها عن الأصبغ بن نباته عن الإمام الحسن علیه السلام و ص ۶۵۵ ح ۸۹۱ عن الحسن بن راشد عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، تفسیر فرات: ص ۲۶۵ ح ۳۶۰ عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله وفیهما «تؤتی» بدل «تدخل».

[8] الإرشاد: ج ۱ ص ۳۳ عن أبی سعید الخدری، بحار الأنوار: ج ۴۰ ص ۲۰۳ ح ۷.

[9] تاریخ بغداد: ج ۱۱ ص ۲۰۴ ح ۵۰۹۸، المناقب لابن المغازلی: ص ۸۶ ح ۱۲۸ کلاهما عن ابن عبّاس؛ الأمالی للطوسی: ص ۴۸۳ ح ۱۰۵۵ عن جابر بن عبد اللّه الأنصاری، عوالی اللآلی: ج ۴ ص ۱۲۳ ح ۲۰۶.

[10] تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۸۲ ح ۸۹۸۴ عن جابر بن عبد اللّه؛ الأمالی للصدوق: ص ۶۱۹ ح ۸۴۳، بشاره المصطفی: ص ۲۳۰ کلاهما عن الریّان بن الصلت عن الإمام الرضا علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله.

[11] الأمالی للصدوق: ص ۱۸۸ ح ۱۹۷ عن عبد اللّه بن الفضل الهاشمی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام و ص۳۴۲ ح ۴۰۸، کمال الدین: ص ۲۴۱ ح ۶۵ کلاهما عن ابن عبّاس، بشاره المصطفی: ص ۲۴ عن عبد اللّه بن الفضل الهاشمی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، روضه الواعظین: ص ۱۱۶.

[12] .تفسیر فرات: ص ۶۴ ح ۲۹ عن علیّ بن سالم الأنصاری والحسین بن أبی العلاء وعاصم عن الإمام الصادق علیه السلام.

[13] الأمالی للصدوق: ص ۴۷۲ ح ۶۳۲، الأمالی للطوسی: ص ۴۳۱ ح ۹۶۴ کلاهما عن جابر عن الإمام الباقر عن آبائه علیهم السلام، مائه منقبه: ص ۱۴۸ ح ۹۴ عن أبی سعید الخدری، روضه الواعظین: ص ۱۳۴.

[14] .ذخائر العقبی: ص ۱۴۲، الریاض النضره: ج ۳ ص ۱۵۹، ینابیع المودّه: ج ۲ ص ۱۷۰ ح ۴۸۲ کلّها عن الإمام علیّ علیه السلام.

[15] سنن الترمذی: ج ۵ ص ۶۳۷ ح ۳۷۲۳، فضائل الصحابه لابن حنبل: ج ۲ ص ۶۳۵ ح ۱۰۸۱، تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۷۸ ح ۸۹۷۵، حلیه الأولیاء: ج ۱ ص ۶۴، البدایه والنهایه: ج ۷ ص ۳۵۹ کلّها عن الصنابحی، المناقب لابن المغازلی: ص ۸۷ ح ۱۲۹ عن الصنابجی وکلّها عن الإمام علیّ علیه السلام وزاد فی آخره «فمن أراد الحِکمه فلیأتها».

[16] ۳-.الأمالی للصدوق: ص ۴۳۴ ح ۵۷۴ عن أبی الجارود عن الإمام الباقر علیه السلام عن جابر بن عبد اللّه الأنصاری.

[17] خلاصه عبقات الانوار، ص:۴۹۲

[18] الغیبه للنعمانی: ص ۷۱ ح ۸، کتاب سلیم بن قیس: ج ۲ ص ۷۶۱ ح ۲۵ کلاهما عن أبی الهیثم بن التیّهان وأبی أیّوب وعمّار وخزیمه بن ثابت ذو الشهادتین و ص ۶۴۶ ح ۱۱، الاحتجاج: ج ۱ ص ۳۴۴ ح ۵۶ کلاهما عن زید بن أرقم والبرّاء بن عازب وأبی ذرّ والمقداد وعمّار وزاد فی آخرهما «من علمه وحکمته».

[19] الفردوس: ج ۱ ص ۳۷۰ ح ۱۴۹۱، المناقب للخوارزمی: ص ۸۲ ح ۶۷، کفایه الطالب: ص ۳۳۲، فرائد السمطین: ج ۱ ص ۹۷ ح ۶۶؛ الأمالی للصدوق: ص ۶۴۲ ح ۸۷۰، شرح الأخبار: ج ۱ ص ۱۲۶ ح ۵۸ و ج ۲ ص ۳۱۰ ح ۶۳۶، المناقب للکوفی: ج ۱ ص ۳۸۶ ح ۳۰۴ کلّها عن سلمان الفارسی، المناقب لابن شهر آشوب: ج ۲ ص ۳۲.

[20] سوره بقره آیه ۱۸۹

[21] تفسیر نمونه، ج‏۲، ص: ۱۲

[22] المحاسن: ۱ / ۳۵۲ / ۷۴۲، تفسیر العیاشی: ۱ / ۸۶ / ۲۱۱، مجمع البیان: ۲ / ۵۰۹،

[23] المستدرک على الصحیحین، ج ۳، ص ۱۳۸، ح ۴۶۳۹؛ المناقب لابن المغازلی، ص ۸۰، ح ۱۲۰؛ المعجم الکبیر، ج ۱۱، ص ۵۵، ح ۱۱۰۶۱؛ تاریخ بغداد، ج ۴، ص ۳۴۸، ح ۲۱۸۶ و ج ۱۱، ص ۴۹؛ تاریخ مدینة دمشق، ج ۴۲، ص ۳۷۹، ح ۸۹۷۷ و ص ۳۸۱، ح ۸۹۸۱؛ اسد الغابة، ج ۴، ص ۹۵، ح ۳۷۸۹؛ المناقب للخوارزمی، ص ۸۳، ح ۶۹ و.....

[24] خلاصه عبقات الانوار، ص:۵۰۳

[25] سوره مجادله آیه ۱۱

[26] تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص: ۴۳

[27] بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏۴۰، ص: ۷۶

[28] معانی الأخبار: ص ۵۸ ح ۹، بشاره المصطفی: ص ۱۲ کلاهما عن جابر الجعفی عن الإمام الباقر علیه السلام.

[29] بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏۴۰، ص: ۱۸۶

[30] الأمالی للطوسی: ص ۴۹۲ ح ۱۰۷۷، المناقب لابن شهر آشوب: ج ۲ ص ۳۵۵ کلاهما عن جابر بن عبد اللّه وابن عبّاس، الصراط المستقیم: ج ۲ ص ۱۳ عن اُبیّ.

[:.DB.B0-31] ۳۱٫۰ ^۳۱٫۱ سوره بقره آیه ۲۴۷

[32] رک خلاصه عبقات الانوار ص۵۲۹

[33] السنن الکبرى: ج ۱۰ ص ۲۰۱ ح ۲۰۳۶۴

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]

[۳۳]

@@ سطر ۱: / سطر ۱: @@
-'''حدیث مدینه العلم''' حدیثی است از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که در آن خود را به عنوان شهر علم و علی علیه السلام را دروازه ی آن شهر نامیده اند. این حدیث دلالت بر اعلمیت و افضلیت امام علی علیه السلام و  مرجعیت علمی ایشان بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله دارد.  {{متوسط}}
+{{خوب}}
-==متن حدیث==
-حدیث «مدینه علم» با مضمونی مشابه و با تعبیرهاى مختلف در کتاب هاى حدیثى شیعه و اهل سنت با اسناد متعدد وارد شده است که به آنان اشاره می کنیم:
-====علی علیه السلام دروازه شهر علم====
+'''«حدیث مدینة العلم»''' [[حدیث|حدیثی]] است از [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] (صلی الله علیه و آله) که در آن خود را به عنوان شهر [[علم]]، و [[امام علی علیه السلام|امام علی]] (علیه السلام) را دروازه‌ی آن شهر نامیده‌اند. این حدیث دلالت بر اعلمیت، افضلیت و [[امامت]] حضرت علی (علیه السلام) بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دارد.
+==متن حدیث مدینة العلم==
+حدیث « مدینة العلم» با مضمونی مشابه و با تعبیرهاى مختلف در کتاب هاى حدیثى [[شیعه]] و [[اهل سنت]] با اسناد متعدد وارد شده است که به آنان اشاره می کنیم:
-*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَأتِ البابَ»}}؛ من شهر دانشم و علی ، دروازه آن است . آن که دانش می خواهد ، باید از [ این ]دروازه در آید. <ref>المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 138 ح 4639 ، المناقب لابن المغازلی : ص 80 ح 120 کلاهما عن جابر بن عبد اللّه و ص 81 ح 121 ، المعجم الکبیر : ج 11 ص 55 ح 11061 ، تاریخ بغداد : ج 4 ص 348 ح 2186 و ج 11 ص 49 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 379 ح 8977 و ص 381 ح 8981 ، اُسد الغابه : ج 4 ص 95 ح 3789 ، المناقب للخوارزمی : ص 83 ح 69 والثمانیه الأخیره عن ابن عبّاس ، الاستیعاب : ج 3 ص 205 الرقم 1875 ؛ صحیفه الإمام الرضا علیه السلام : ص 123 ح 82 عن أحمد بن عامر الطائی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله ، الاحتجاج : ج 1 ص 196 ح 37 عن أبان عن الإمام الصادق علیه السلام عن عمّار بن یاسر ، شرح الأخبار : ج 1 ص 89 ح 2 عن ابن عبّاس ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 34 .</ref>
+'''علی علیه السلام دروازه شهر علم:'''
-*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها ، فَمَن أرادَ المَدینَهَ فَلیَأتِ البابَ»}}. <ref>المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 137 ح 4637 و ح 4638 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 379 ح 8978 کلّها عن ابن عبّاس و ص 383 ح 8985 وفیه «الدار» بدل «المدینه» ، تاریخ بغداد : ج 2 ص 377 ح 887 وفیه «البیت» بدل «المدینه» ، الفردوس : ج 1 ص 44 ح 106 والثلاثه الأخیره عن جابر ، کنز العمّال : ج 13 ص 148 ح 36463 ؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 233 ح 1 عن الریّان بن الصلت ، تحف العقول : ص 430 کلاهما عن الإمام الرضا علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله ، الفصول المختاره : ص 220 ، الصراط المستقیم : ج 2 ص 19 ، عوالی اللآلی : ج 4 ص 123 ح 205 </ref>من شهر دانشم و علی ، دروازه آن است . آن که آهنگ [ ورود به ]شهر دارد،باید از این دروازه به آن در آید.
-*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها ، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَأتِ بابَ المَدینَهِ»}}؛<ref>تاریخ دمشق : ج 42 ص 378 ح 8976 ، البدایه والنهایه : ج 7 ص 359 کلاهما عن الصنابحی عن الإمام علیّ علیه السلام .</ref>من شهر دانشم و علی ، دروازه آن است . آن که دانش می خواهد ، باید از دروازه شهر ، وارد شود.
-*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها ، فَمَن أرادَ البابَ فَلیَأتِ عَلِیّا»}}<ref>2- .تاریخ دمشق : ج 42 ص 380 ح 8979 ، تذکره الحفّاظ : ج 4 ص 1231 ح 1047 ، فرائد السمطین : ج 1 ص 98 ح 67 کلّها عن ابن عبّاس .</ref> من شهر دانشم و علی ، دروازه آن است . آن که می خواهد از دروازه [ شهر] وارد شود،نزد علی برود .
-*{{متن حدیث|«یا عَلِیُّ ، أنَا مَدینَهُ العِلمِ وأنتَ البابُ ، کَذَبَ مَن زَعَمَ أنَّهُ یَصِلُ إلَی المَدینَهِ إلّا مِنَ البابِ»}}<ref>المناقب لابن المغازلی : ص 85 ح 126 ؛ الأمالی للطوسی : ص 578 ح 1194 ، العمده : ص 294 ح 486 کلّها عن محمّدبن عبداللّه اللاحقی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام ، الصراط المستقیم : ج 2 ص 20 ، نهج الإیمان : ص 342 .</ref>؛ ای علی! من شهر دانشم و تو دروازه آنی . آن که می پندارد از راهی جز این دروازه به شهر دست خواهد یافت ، دروغ گفته است.
-*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ و عَلیٌّ بابُها ، ولَن تُدخَلَ المَدینَهُ إلّا مِن بابِها»}}<ref>الخصال : ص 574 ح 1 عن مکحول عن الإمام علیّ علیه السلام ، المجازات النبویّه : ص 207 ح 166 ، مائه منقبه : ص 64 ح 18 عن ابن عبّاس وفیه «تؤتی» بدل «تدخل» ، کفایه الأثر : ص 184 عن اُمّ سلمه وفیه «وما تؤتی» بدل «لن تدخل» ؛ المناقب لابن المغازلی : ص 82 ح 122 عن جریر عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله وفیه «لا تؤتی البیوت إلّا من أبوابها» بدل «لن تدخل ...» .</ref>؛ من شهر دانشم و علی ، دروازه آن است ، و به شهر ، جز از دروازه آن ، وارد نمی شوند .
-*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها ، وهَل تُدخَلُ المَدینَهُ إلّا مِن بابِها»}}<ref>التوحید : ص 307 ح 1 ، الاختصاص : ص 238 ، الأمالی للصدوق : ص 425 ح 560 کلّها عن الأصبغ بن نباته عن الإمام الحسن علیه السلام و ص 655 ح 891 عن الحسن بن راشد عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله ، تفسیر فرات : ص 265 ح 360 عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله وفیهما «تؤتی» بدل «تدخل» .</ref>؛ من شهر دانشم و علی ، دروازه آن است ، و آیا به شهر ، جز از دروازه آن ، داخل می شوند؟!
-*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها ، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَقتَبِسهُ مِن عَلِیٍّ»}}<ref>الإرشاد : ج 1 ص 33 عن أبی سعید الخدری ، بحار الأنوار : ج 40 ص 203 ح 7 .</ref>؛ من شهر دانشم و علی ، دروازه آن است . آن که دانش می خواهد ، باید از علی پرتو بگیرد.
-====علی علیه السلام درِ خانه ی دانش====
+*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَأتِ البابَ»}}؛<ref>المستدرک علی الصحیحین: ج ۳ ص ۱۳۸ ح ۴۶۳۹، المناقب لابن المغازلی: ص ۸۰ ح ۱۲۰ کلاهما عن جابر بن عبد اللّه و ص ۸۱ ح ۱۲۱، المعجم الکبیر: ج ۱۱ ص ۵۵ ح ۱۱۰۶۱، تاریخ بغداد: ج ۴ ص ۳۴۸ ح ۲۱۸۶ و ج ۱۱ ص ۴۹، تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۷۹ ح ۸۹۷۷ و ص ۳۸۱ ح ۸۹۸۱، اُسد الغابه: ج ۴ ص ۹۵ ح ۳۷۸۹، المناقب للخوارزمی: ص ۸۳ ح ۶۹ والثمانیه الأخیره عن ابن عبّاس، الاستیعاب: ج ۳ ص ۲۰۵ الرقم ۱۸۷۵؛ صحیفه الإمام الرضا علیه السلام: ص ۱۲۳ ح ۸۲ عن أحمد بن عامر الطائی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، الاحتجاج: ج ۱ ص ۱۹۶ ح ۳۷ عن أبان عن الإمام الصادق علیه السلام عن عمّار بن یاسر، شرح الأخبار: ج ۱ ص ۸۹ ح ۲ عن ابن عبّاس، المناقب لابن شهر آشوب: ج ۲ ص ۳۴.</ref> من شهر دانشم و علی، دروازه آن است. آن که دانش می خواهد، باید از [این] دروازه در آید.
+*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ المَدینَهَ فَلیَأتِ البابَ»}}؛<ref>المستدرک علی الصحیحین: ج ۳ ص ۱۳۷ ح ۴۶۳۷ و ح ۴۶۳۸، تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۷۹ ح ۸۹۷۸ کلّها عن ابن عبّاس و ص ۳۸۳ ح ۸۹۸۵ وفیه «الدار» بدل «المدینه»، تاریخ بغداد: ج ۲ ص ۳۷۷ ح ۸۸۷ وفیه «البیت» بدل «المدینه»، الفردوس: ج ۱ ص ۴۴ ح ۱۰۶ والثلاثه الأخیره عن جابر، کنز العمّال: ج ۱۳ ص ۱۴۸ ح ۳۶۴۶۳؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۱ ص ۲۳۳ ح ۱ عن الریّان بن الصلت، تحف العقول: ص ۴۳۰ کلاهما عن الإمام الرضا علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله، الفصول المختاره: ص ۲۲۰، الصراط المستقیم: ج ۲ ص ۱۹، عوالی اللآلی: ج ۴ ص ۱۲۳ ح ۲۰۵ </ref> من شهر دانشم و علی، دروازه آن است. آن که آهنگ [ورود به] شهر دارد، باید از این دروازه به آن در آید.
+*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَأتِ بابَ المَدینَهِ»}}؛<ref>تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۷۸ ح ۸۹۷۶، البدایه والنهایه: ج ۷ ص ۳۵۹ کلاهما عن الصنابحی عن الإمام علیّ علیه السلام.</ref> من شهر دانشم و علی، دروازه آن است. آن که دانش می خواهد، باید از دروازه شهر، وارد شود.
+*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ البابَ فَلیَأتِ عَلِیّا»}}؛<ref>۲-.تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۸۰ ح ۸۹۷۹، تذکره الحفّاظ: ج ۴ ص ۱۲۳۱ ح ۱۰۴۷، فرائد السمطین: ج ۱ ص ۹۸ ح ۶۷ کلّها عن ابن عبّاس.</ref> من شهر دانشم و علی، دروازه آن است. آن که می خواهد از دروازه [شهر] وارد شود،نزد علی برود.
+*{{متن حدیث|«یا عَلِیُّ، أنَا مَدینَهُ العِلمِ وأنتَ البابُ، کَذَبَ مَن زَعَمَ أنَّهُ یَصِلُ إلَی المَدینَهِ إلّا مِنَ البابِ»}}؛<ref>المناقب لابن المغازلی: ص ۸۵ ح ۱۲۶؛ الأمالی للطوسی: ص ۵۷۸ ح ۱۱۹۴، العمده: ص ۲۹۴ ح ۴۸۶ کلّها عن محمّدبن عبداللّه اللاحقی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام، الصراط المستقیم: ج ۲ ص ۲۰، نهج الإیمان: ص ۳۴۲.</ref> ای علی! من شهر دانشم و تو دروازه آنی. آن که می پندارد از راهی جز این دروازه به شهر دست خواهد یافت، دروغ گفته است.
+*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ و عَلیٌّ بابُها، ولَن تُدخَلَ المَدینَهُ إلّا مِن بابِها»}}؛<ref>الخصال: ص ۵۷۴ ح ۱ عن مکحول عن الإمام علیّ علیه السلام، المجازات النبویّه: ص ۲۰۷ ح ۱۶۶، مائه منقبه: ص ۶۴ ح ۱۸ عن ابن عبّاس وفیه «تؤتی» بدل «تدخل»، کفایه الأثر: ص ۱۸۴ عن اُمّ سلمه وفیه «وما تؤتی» بدل «لن تدخل»؛ المناقب لابن المغازلی: ص ۸۲ ح ۱۲۲ عن جریر عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله وفیه «لا تؤتی البیوت إلّا من أبوابها» بدل «لن تدخل...».</ref> من شهر دانشم و علی، دروازه آن است، و به شهر، جز از دروازه آن، وارد نمی شوند.
+*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، وهَل تُدخَلُ المَدینَهُ إلّا مِن بابِها»}}؛<ref>التوحید: ص ۳۰۷ ح ۱، الاختصاص: ص ۲۳۸، الأمالی للصدوق: ص ۴۲۵ ح ۵۶۰ کلّها عن الأصبغ بن نباته عن الإمام الحسن علیه السلام و ص ۶۵۵ ح ۸۹۱ عن الحسن بن راشد عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، تفسیر فرات: ص ۲۶۵ ح ۳۶۰ عن الإمام علیّ علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله وفیهما «تؤتی» بدل «تدخل».</ref> من شهر دانشم و علی، دروازه آن است، و آیا به شهر، جز از دروازه آن، داخل می شوند؟!
+*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَقتَبِسهُ مِن عَلِیٍّ»}}؛<ref>الإرشاد: ج ۱ ص ۳۳ عن أبی سعید الخدری، بحار الأنوار: ج ۴۰ ص ۲۰۳ ح ۷.</ref> من شهر دانشم و علی، دروازه آن است. آن که دانش می خواهد، باید از علی پرتو بگیرد.
-*{{متن حدیث|«أنا دارُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها»}}<ref>.ذخائر العقبی : ص 142 ، الریاض النضره : ج 3 ص 159 ، ینابیع المودّه : ج 2 ص 170 ح 482 کلّها عن الإمام علیّ علیه السلام .</ref>؛ من خانه دانشم و علی ، درِ آن [ خانه] است.
+'''علی علیه السلام دروازه شهر حکمت:'''
-====علی علیه السلام دروازه ی شهر حکمت====
+*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ الحِکمَهِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ الحِکمَهَ فَلیَأتِ البابَ»}}؛<ref>تاریخ بغداد: ج ۱۱ ص ۲۰۴ ح ۵۰۹۸، المناقب لابن المغازلی: ص ۸۶ ح ۱۲۸ کلاهما عن ابن عبّاس؛ الأمالی للطوسی: ص ۴۸۳ ح ۱۰۵۵ عن جابر بن عبد اللّه الأنصاری، عوالی اللآلی: ج ۴ ص ۱۲۳ ح ۲۰۶.</ref> من شهر حکمتم و علی دروازه آن است. پس آن که حکمت می خواهد، باید از دروازه درآید.
+*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ الحِکَمِ _ أوِ الحِکمَهِ _ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ المَدینَهَ فَلیَأتِ بابَها»}}؛<ref>تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۸۲ ح ۸۹۸۴ عن جابر بن عبد اللّه؛ الأمالی للصدوق: ص ۶۱۹ ح ۸۴۳، بشاره المصطفی: ص ۲۳۰ کلاهما عن الریّان بن الصلت عن الإمام الرضا علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله.</ref> من شهر حکمت ها (یا حکمت) هستم و علی دروازه آن است. پس آن که آهنگ شهر دارد، باید از دروازه آن، درآید.
+*{{متن حدیث|«مَعاشِرَ النّاسِ ! أنَا مَدینَهُ الحِکمَهِ وعَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ بابُها، ولَن تُؤتَی المَدینَهُ إلّا مِن قِبَلَ البابِ»}}؛<ref>الأمالی للصدوق: ص ۱۸۸ ح ۱۹۷ عن عبد اللّه بن الفضل الهاشمی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام و ص۳۴۲ ح ۴۰۸، کمال الدین: ص ۲۴۱ ح ۶۵ کلاهما عن ابن عبّاس، بشاره المصطفی: ص ۲۴ عن عبد اللّه بن الفضل الهاشمی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله، روضه الواعظین: ص ۱۱۶.</ref> ای مردم! من شهر حکمتم و علی بن ابی طالب، دروازه آن است. هرگز وارد شهر نمی شوند، جز از جانب دروازه.
+*{{متن حدیث|«یا عَلِیُّ، أنا مَدینَهُ الحِکمَهِ وأنتَ بابُها، فَمَن أتَی المَدینَهَ مِن البابِ وَصَلَ»}}؛<ref>.تفسیر فرات: ص ۶۴ ح ۲۹ عن علیّ بن سالم الأنصاری والحسین بن أبی العلاء وعاصم عن الإمام الصادق علیه السلام.</ref> ای علی! من شهر حکمتم و تو دروازه آنی. پس کسی که از دروازه وارد شود، به شهر می رسد.
-*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ الحِکمَهِ وعَلِیٌّ بابُها ، فَمَن أرادَ الحِکمَهَ فَلیَأتِ البابَ»}}؛<ref>تاریخ بغداد : ج 11 ص 204 ح 5098 ، المناقب لابن المغازلی : ص 86 ح 128 کلاهما عن ابن عبّاس ؛ الأمالی للطوسی : ص 483 ح 1055 عن جابر بن عبد اللّه الأنصاری ، عوالی اللآلی : ج 4 ص 123 ح 206 .</ref> من شهر حکمتم و علی دروازه آن است . پس آن که حکمت می خواهد ، باید از دروازه درآید.
+'''علی علیه السلام دروازه بهشت:'''
-*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ الحِکَمِ _ أوِ الحِکمَهِ _ وعَلِیٌّ بابُها ، فَمَن أرادَ المَدینَهَ فَلیَأتِ بابَها»}}<ref>تاریخ دمشق : ج 42 ص 382 ح 8984 عن جابر بن عبد اللّه ؛ الأمالی للصدوق : ص 619 ح 843 ، بشاره المصطفی : ص 230 کلاهما عن الریّان بن الصلت عن الإمام الرضا علیه السلام عنه صلی الله علیه و آله .</ref>؛من شهر حکمت ها (یا حکمت) هستم و علی ، دروازه آن است . پس آن که آهنگ شهر دارد ، باید از دروازه آن ، در آید
-*{{متن حدیث|«مَعاشِرَ النّاسِ ! أنَا مَدینَهُ الحِکمَهِ وعَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ بابُها ، ولَن تُؤتَی المَدینَهُ إلّا مِن قِبَلَ البابِ»}}<ref>الأمالی للصدوق : ص 188 ح 197 عن عبد اللّه بن الفضل الهاشمی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام و ص342 ح 408 ، کمال الدین : ص 241 ح 65 کلاهما عن ابن عبّاس ، بشاره المصطفی : ص 24 عن عبد اللّه بن الفضل الهاشمی عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله ، روضه الواعظین : ص 116 .</ref>ای مردم! من شهر حکمتم و علی بن ابی طالب ، دروازه آن است . هرگز وارد شهر نمی شوند ، جز از جانب دروازه.
-*{{متن حدیث|«یا عَلِیُّ ، أنا مَدینَهُ الحِکمَهِ وأنتَ بابُها ، فَمَن أتَی المَدینَهَ مِن البابِ وَصَلَ»}}<ref>.تفسیر فرات : ص 64 ح 29 عن علیّ بن سالم الأنصاری والحسین بن أبی العلاء وعاصم عن الإمام الصادق علیه السلام .</ref>ای علی! من شهر حکمتم و تو دروازه آنی . پس کسی که از دروازه وارد شود ، به شهر می رسد.
-====علی علیه السلام دروازه ی بهشت====
+*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ الحِکمَهِ وهِیَ الجَنَّهُ، وأنتَ یا عَلِیُّ بابُها، فَکَیفَ یَهتَدِی المُهتَدی إلَی الجَنَّهِ ؟ ! ولا یَهتَدی إلَیها إلّا مِن بابِها»}}؛<ref>الأمالی للصدوق: ص ۴۷۲ ح ۶۳۲، الأمالی للطوسی: ص ۴۳۱ ح ۹۶۴ کلاهما عن جابر عن الإمام الباقر عن آبائه علیهم السلام، مائه منقبه: ص ۱۴۸ ح ۹۴ عن أبی سعید الخدری، روضه الواعظین: ص ۱۳۴.</ref> من شهر حکمتم _ که همانا بهشت است _ و تو ای علی! دروازه آن هستی. چگونه رهرو به بهشت راه می برد؟ به سوی آن، راه نمی بَرد، مگر از دروازه آن.
-*{{متن حدیث|«أنَا مَدینَهُ الحِکمَهِ وهِیَ الجَنَّهُ ، وأنتَ یا عَلِیُّ بابُها ، فَکَیفَ یَهتَدِی المُهتَدی إلَی الجَنَّهِ ؟ ! ولا یَهتَدی إلَیها إلّا مِن بابِها»}}<ref>الأمالی للصدوق : ص 472 ح 632 ، الأمالی للطوسی : ص 431 ح 964 کلاهما عن جابر عن الإمام الباقر عن آبائه علیهم السلام ، مائه منقبه : ص 148 ح 94 عن أبی سعید الخدری ، روضه الواعظین : ص 134 .</ref>من شهر حکمتم _ که همانا بهشت است _ و تو _ ای علی! _ دروازه آن هستی . چگونه رهرو به بهشت ، راه می برد؟ به سوی آن ، راه نمی بَرد ، مگر از دروازه آن .
+'''علی علیه السلام درِ خانه‌ دانش:'''
-====علی علیه السلام درِ خانه ی حکمت====
+*{{متن حدیث|«أنا دارُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها»}}؛<ref>.ذخائر العقبی: ص ۱۴۲، الریاض النضره: ج ۳ ص ۱۵۹، ینابیع المودّه: ج ۲ ص ۱۷۰ ح ۴۸۲ کلّها عن الإمام علیّ علیه السلام.</ref> من خانه دانشم و علی، درِ آن [خانه] است.
-*{{متن حدیث|«أنَا دارُ الحِکمَهِ وعَلِیٌّ بابُها»}}<ref>سنن الترمذی : ج 5 ص 637 ح 3723 ، فضائل الصحابه لابن حنبل : ج 2 ص 635 ح 1081 ، تاریخ دمشق : ج 42 ص 378 ح 8975 ، حلیه الأولیاء : ج 1 ص 64 ، البدایه والنهایه : ج 7 ص 359 کلّها عن الصنابحی ، المناقب لابن المغازلی : ص 87 ح 129 عن الصنابجی وکلّها عن الإمام علیّ علیه السلام وزاد فی آخره «فمن أراد الحِکمه فلیأتها» .</ref>من خانه حکمتم و علی ، درِ آن [ خانه] است.
+'''علی علیه السلام درِ خانه حکمت:'''
-====علی علیه السلام کلید خانه ی حکمت====
+*{{متن حدیث|«أنَا دارُ الحِکمَهِ وعَلِیٌّ بابُها»}}؛<ref>سنن الترمذی: ج ۵ ص ۶۳۷ ح ۳۷۲۳، فضائل الصحابه لابن حنبل: ج ۲ ص ۶۳۵ ح ۱۰۸۱، تاریخ دمشق: ج ۴۲ ص ۳۷۸ ح ۸۹۷۵، حلیه الأولیاء: ج ۱ ص ۶۴، البدایه والنهایه: ج ۷ ص ۳۵۹ کلّها عن الصنابحی، المناقب لابن المغازلی: ص ۸۷ ح ۱۲۹ عن الصنابجی وکلّها عن الإمام علیّ علیه السلام وزاد فی آخره «فمن أراد الحِکمه فلیأتها».</ref> من خانه حکمتم و علی، درِ آن [خانه] است.
-*{{متن حدیث|«مَعاشِرَ النّاسِ ، أنَا دارُ الحِکمَهِ وعَلِیٌّ مِفتاحُها ، ولَن یوصَلَ إلَی الدّارِ إلّا بِالمِفتاحِ ، وکَذَبَ مَن زَعَمَ أنَّهُ یُحِبُّنی ویُبغِضُ عَلِیّا»}}<ref>3- .الأمالی للصدوق : ص 434 ح 574 عن أبی الجارود عن الإمام الباقر علیه السلام عن جابر بن عبد اللّه الأنصاری .</ref> ای مردم! من خانه حکمتم و علی ، کلید آن [ خانه ]است . جز با کلید ، به خانه نمی توان رسید . آن که می پندارد مرا دوست دارد ، در حالی که با علی دشمنی می ورزد ، دروغ گفته است .
+'''علی علیه السلام کلید خانه حکمت:'''
-==بررسی محتوا و مدلول حدیث مدینه العلم==
+*{{متن حدیث|«مَعاشِرَ النّاسِ، أنَا دارُ الحِکمَهِ وعَلِیٌّ مِفتاحُها، ولَن یوصَلَ إلَی الدّارِ إلّا بِالمِفتاحِ، وکَذَبَ مَن زَعَمَ أنَّهُ یُحِبُّنی ویُبغِضُ عَلِیّا»}}؛<ref>۳-.الأمالی للصدوق: ص ۴۳۴ ح ۵۷۴ عن أبی الجارود عن الإمام الباقر علیه السلام عن جابر بن عبد اللّه الأنصاری.</ref> ای مردم! من خانه حکمتم و علی، کلید آن است. جز با کلید، به خانه نمی توان رسید. آن که می پندارد مرا دوست دارد، در حالی که با علی دشمنی می ورزد، دروغ گفته است.
-حدیث مدینه العلم از معتبرترین احادیث نزد اهل سنت و شیعه است.در این حدیث شریف رسول خدا صلی الله علیه و آله در قالب یک تمثیل معارفی هدایت بخش برای روشن کردن راه مسلمانان و حق جویان تببین نموده اند:
-===اعلمیت علی علیه السلام===
-در این حدیث پیامبر اکرم (ص) خود را شهر علم و علی علیه السلام  را دروازه ورود به آن شهر شمرده اند. به این معنا که  آگاهی از علوم الهی که نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله است جز با مراجعه به امیرالمؤمنین علی علیه السلام ممکن نیست. به عبارت دیگر همانطور که اگر دروازه های شهری گشوده نشود ورود به آن ممکن نیست؛اگر وجود امام علی(ع) نبود، حقیقت علم پیامبر صلی الله علیه و آله بر مسلمانان پوشیده می ماند.
-امر به رجوع به امام علی علیه السلام برای رسیدن به علم پیامبر صلی الله علیه و آله نشان از این حقیقت دارد که علی علیه السلام خود نیز واجد همه ی علم پیامبر صلی الله علیه و اله است و اگر غیر از این باشد او دروازه ی شهر علم نخواهد بود.  عقل سالم حكم مى‌كند كسى نمى‌تواند باب مدينة العلم باشد؛ جز اينكه به تمام دانش‌هاى آن احاطه‌ى كامل داشته باشد... و اين معنى مستلزم اعلميّت اميرالمؤمنين عليه السلام از تمام آفريدگان است چه رسد به ديگر اصحاب چون رسول‌خدا صلى الله عليه و آله و سلم بنابر اجماع، از تمام پيامبران و فرستادگان و فرشتگان مقرّب أفضل و كامل‌تر بود...<ref>خلاصه عبقات الانوار، ص:492</ref>
+==دلالت حدیث مدینة العلم==
+[[حدیث]] «مدینة العلم» از معتبرترین احادیث نزد [[اهل سنت]] و [[شیعه]] است. در این حدیث شریف، [[پیامبر اسلام|رسول خدا]] صلی الله علیه و آله در قالب یک تمثیل، معارفی هدایت بخش برای روشن کردن راه مسلمانان و حق جویان تببین نموده اند:
-روایات فراوان  شاهد این مطلب است که علی علیه السلام واجد همه ی علوم رسول خدا است.از ایشان نقل است که فرمود: {{متن حدیث|«فَوَعِزَّهِ رَبّی ، ما عَلَّمَنی رَبّی شَیئا إلّا عَلَّمتُهُ عَلِیّا ، وإنَّهُ بِطُرُقِ السَّماءِ أعرَفُ مِنهُ بِطُرُقِ الأَرضِ»}}؛ سوگند به عزّت پروردگارم که پروردگارم چیزی به من نیاموخت ، مگر آن که آن را به علی آموختم ، و او به راه های آسمان از راه های زمین ، آشناتر است.
+'''۱. اعلمیت امام علی علیه السلام:'''
-نیز درباره علی علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«فَقَلِّدوهُ دینَکُم ، وأطیعوهُ فی جَمیعِ اُمورِکُم ؛ فَإِنَّ عِندَهُ جَمیعَ ما عَلَّمَنِی اللّهُ عَزَّوجَلَّ»}}<ref>الغیبه للنعمانی : ص 71 ح 8 ، کتاب سلیم بن قیس : ج 2 ص 761 ح 25 کلاهما عن أبی الهیثم بن التیّهان وأبی أیّوب وعمّار وخزیمه بن ثابت ذو الشهادتین و ص 646 ح 11 ، الاحتجاج : ج 1 ص 344 ح 56 کلاهما عن زید بن أرقم والبرّاء بن عازب وأبی ذرّ والمقداد وعمّار وزاد فی آخرهما «من علمه وحکمته» .</ref>دینتان را از او بگیرید ، و در همه کارهایتان از او پیروی کنید ؛ چرا که هر آنچه خدا به من آموخت ، نزد او هست. و در روایت دیگری پیامبر اکرم (ص) فرمودند: {{متن حدیث|«اعلم امتی بعدی امیرالمومنین (ع)»}}<ref>الفردوس : ج 1 ص 370 ح 1491 ، المناقب للخوارزمی : ص 82 ح 67 ، کفایه الطالب : ص 332 ، فرائد السمطین : ج 1 ص 97 ح 66 ؛ الأمالی للصدوق : ص 642 ح 870 ، شرح الأخبار : ج 1 ص 126 ح 58 و ج 2 ص 310 ح 636 ، المناقب للکوفی : ج 1 ص 386 ح 304 کلّها عن سلمان الفارسی ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 32 .</ref>؛دانشورترینِ امّت من پس از من ، علی بن ابی طالب است.
+در این حدیث پیامبر اکرم (ص) خود را شهر علم و [[امام علی علیه السلام|امام علی]] علیه السلام را دروازه ورود به آن شهر شمرده اند. به این معنا که  آگاهی از علوم الهی که نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله است جز با مراجعه به امیرالمؤمنین علی علیه السلام ممکن نیست. به عبارت دیگر همانطور که اگر دروازه های شهری گشوده نشود، ورود به آن ممکن نیست؛ اگر وجود امام علی(ع) نبود، حقیقت علم پیامبر صلی الله علیه و آله بر مسلمانان پوشیده می ماند.
-===[[عصمت]] علی علیه السلام===
-روشن است که [[وحی]] الهی که برای هدایت بشر  نازل می شود  باید از طریقی پاکیزه از خطا و اشتباه به بندگان ابلاغ شود تا خود عامل گمراهی آنان نشود. از این رو هم شخص رسول اکرم که شهر علم هستند و هم علی علیه السلام که مسیر و مجرای وصول به آن علم است باید از آلودگی و خطا پاکیزه باشد. اگر غیر از این باشد و طریق دستیابی به علم پیامبر صلی الله علیه و آله مصون از پلیدی و اشتباه نباشد، عصمت رسول خدا و قرآن نیز بی فایده خواهد بود. به عبارت دیگر، آب زلال و پاکیزه ای که از سرچشمه می جوشد باید در مسیری که جریان می یابد نیز از آلودگی دورباشد تا زلال و پاکیزه به دست نوشندگان در پایین دست برسد.
-آیات و احادیث دیگر که مؤید این معنا باشد فراوان است. از آن جمله است: [[آیه تطهیر]] و روایات ذیل آن، [[حدیث ثقلین]]، [[حدیث سفینه]]، حدیث علی مع الحق و حدیث علی مع القرآن و...
+امر به رجوع به امام علی علیه السلام برای رسیدن به علم پیامبر صلی الله علیه و آله نشان از این حقیقت دارد که علی علیه السلام خود نیز واجد همه ی علم پیامبر صلی الله علیه و اله است و اگر غیر از این باشد او دروازه ی شهر علم نخواهد بود.  عقل سالم حکم مى‌کند کسى نمى‌تواند باب مدینة العلم باشد؛ جز اینکه به تمام دانش‌هاى آن احاطه‌ى کامل داشته باشد... و این معنى مستلزم اعلمیت امیرالمؤمنین علیه السلام از تمام آفریدگان است چه رسد به دیگر [[صحابی|اصحاب]]، چون رسول‌خدا صلى الله علیه و آله بنابر [[اجماع]]، از تمام پیامبران و فرستادگان و فرشتگان مقرّب أفضل و کامل‌تر بود...<ref>خلاصه عبقات الانوار، ص:۴۹۲</ref>
-==='''مرجعیت علمی امام علی علیه السلام'''===
+چنانکه روایات فراوانی شاهد این مطلب است که علی علیه السلام واجد همه ی علوم رسول خدا است. از پیامبر نقل است که فرمود: {{متن حدیث|«فَوَعِزَّهِ رَبّی، ما عَلَّمَنی رَبّی شَیئا إلّا عَلَّمتُهُ عَلِیّا، وإنَّهُ بِطُرُقِ السَّماءِ أعرَفُ مِنهُ بِطُرُقِ الأَرضِ»}}؛ سوگند به عزّت پروردگارم که پروردگارم چیزی به من نیاموخت، مگر آن که آن را به علی آموختم، و او به راه های آسمان از راه های زمین، آشناتر است. نیز درباره علی علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«فَقَلِّدوهُ دینَکُم، وأطیعوهُ فی جَمیعِ اُمورِکُم؛ فَإِنَّ عِندَهُ جَمیعَ ما عَلَّمَنِی اللّهُ عَزَّوجَلَّ»}}<ref>الغیبه للنعمانی: ص ۷۱ ح ۸، کتاب سلیم بن قیس: ج ۲ ص ۷۶۱ ح ۲۵ کلاهما عن أبی الهیثم بن التیّهان وأبی أیّوب وعمّار وخزیمه بن ثابت ذو الشهادتین و ص ۶۴۶ ح ۱۱، الاحتجاج: ج ۱ ص ۳۴۴ ح ۵۶ کلاهما عن زید بن أرقم والبرّاء بن عازب وأبی ذرّ والمقداد وعمّار وزاد فی آخرهما «من علمه وحکمته».</ref> دینتان را از او بگیرید، و در همه کارهایتان از او پیروی کنید؛ چرا که هر آنچه خدا به من آموخت، نزد او هست. و در روایت دیگری پیامبر اکرم (ص) فرمودند: {{متن حدیث|«اعلم امتی بعدی امیرالمومنین (ع)»}}<ref>الفردوس: ج ۱ ص ۳۷۰ ح ۱۴۹۱، المناقب للخوارزمی: ص ۸۲ ح ۶۷، کفایه الطالب: ص ۳۳۲، فرائد السمطین: ج ۱ ص ۹۷ ح ۶۶؛ الأمالی للصدوق: ص ۶۴۲ ح ۸۷۰، شرح الأخبار: ج ۱ ص ۱۲۶ ح ۵۸ و ج ۲ ص ۳۱۰ ح ۶۳۶، المناقب للکوفی: ج ۱ ص ۳۸۶ ح ۳۰۴ کلّها عن سلمان الفارسی، المناقب لابن شهر آشوب: ج ۲ ص ۳۲.</ref>؛ داناترینِ امّت من پس از من، علی بن ابی طالب است.
-این معنا را در واژه «باب» باید جست و جو نمود. راه ورود به هر مکانی دروازه های آن است. چنانکه قرآن در عبارتی روشن اما عمیق مى فرماید: {{متن قرآن|«وَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوابِها»}}؛<ref>سوره بقره آیه 189</ref>خانه ها را از درهاى آن وارد شوید. به عبارت دقیق تر مسیر درست و طریق صحیح هر امری را بیابید. <ref>تفسير نمونه، ج‏2، ص: 12</ref>امام  باقر علیه السلام در تفسیر این آیه می فرمایند: {{متن حدیث|«یعْنِى أنْ‌ يأتِىَ‌ الأمْرَ مِنْ‌ وَجْهِهِ‌ أىَّ‌ الاُمُورِ كَانَ‌»}}؛<ref>المحاسن : 1 / 352 / 742 ، تفسير العيّاشي : 1 / 86 / 211 ، مجمع البيان : 2 / 509 ،</ref>يعنى كار را از راهش وارد شود، هر كارى كه باشد.
-حدیث مدینه العلم طریق صحیح رسیدن به علم پیامبر صلی الله علیه و آله را نشان می دهد و آن علی علیه السلام است که حکایت از مرجعیت علمی امام علیه السلام بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله دارد؛ چنانکه در بسیاری از نقل های معتبر این حدیث، رسول خدا صلی الله علیه و آله  صراحتاً به لزوم رجوع علمی به علی علیه السلام را بیان فرموده اند: {{متن حدیث|«أنَا مَدینَةُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَأتِ البابَ»}}؛<ref>المستدرک على الصحیحین، ج ۳، ص ۱۳۸، ح ۴۶۳۹؛ المناقب لابن المغازلی، ص ۸۰، ح ۱۲۰ ؛ المعجم الکبیر، ج ۱۱، ص ۵۵، ح ۱۱۰۶۱؛ تاریخ بغداد، ج ۴، ص ۳۴۸، ح ۲۱۸۶ و ج ۱۱، ص ۴۹؛ تاریخ مدینة دمشق، ج ۴۲، ص ۳۷۹، ح ۸۹۷۷ و ص ۳۸۱، ح ۸۹۸۱؛ اسد الغابة، ج ۴، ص ۹۵، ح ۳۷۸۹؛ المناقب للخوارزمی، ص ۸۳، ح ۶۹ و.....</ref>من شهر علمم و على دروازه آن است، '''پس هر کس اراده علم کرده، باید از دروازه آن وارد شود.''' یعنی هر کس جویای دانش من است به علی علیه السلام  مراجعه کند
+'''۲. عصمت امام علی علیه السلام:'''
-===افضلیت علی علیه السلام===
+روشن است که [[وحی]] الهی که برای هدایت بشر  نازل می شود  باید از طریقی مبرا از خطا و اشتباه به بندگان ابلاغ شود تا خود عامل گمراهی آنان نشود. از این رو هم شخص رسول اکرم که شهر علم است و هم علی علیه السلام که مسیر و مجرای وصول به آن علم است، باید از آلودگی و خطا پاکیزه باشد. اگر غیر از این باشد و طریق دستیابی به علم پیامبر صلی الله علیه و آله مصون از پلیدی و اشتباه نباشد، [[عصمت]] رسول خدا و [[قرآن]] نیز بی فایده خواهد بود. به عبارت دیگر، آب زلال و پاکیزه ای که از سرچشمه می جوشد باید در مسیری که جریان می یابد نیز از آلودگی دور باشد تا زلال و پاکیزه به دست نوشندگان در پایین دست برسد.
-دانش شريفترين فضيلت است. كسى كه در دانش بر مردم پيشى داشته باشد، در مقام افضل و اشرف و در بالاترين درجه نسبت به مردم قرار دارد<ref>  خلاصه عبقات الانوار، ص:503</ref>. قرآن کریم معیار و ملاک درجات قرب بندگان را بر پایه ایمان و علم آنان دانسته است: {{متن قرآن|«... يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ و الَّذينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ...»}}<ref>سوره مجادله آیه 11</ref>؛ خداوند از بين شما آنان را كه ايمان آورده‏ اند و كسانى را كه علم يافته ‏اند، به درجاتى بالا برد.
-نیز در روایات فراوان بر این حقیقت تاکید شده است. از آن جمله  سخن امیرالمؤمنین علی علیه السلام است که می فرماید: {{متن حدیث|«لَا شَرَفَ كَالْعِلْم»}}‏ <ref>تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص: 43</ref>؛ هیچ شرافتی مانند علم نیست و نیز می فرمایند: {{متن حدیث|«الْعِلْمُ أَفْضَلُ قِنْيَة»}}، علم فزونترين و برترين چيزيست كه كسى كسب كند.
+[[آیه|آیات]] و احادیث دیگر که مؤید این معنا باشد فراوان است، از جمله: [[آیه تطهیر]]، [[حدیث ثقلین]]، [[حدیث سفینه]]، حدیث علی مع الحق و حدیث علی مع القرآن و....
-طبق حدیث شریف «باب مدینه العلم» امام علی علیه السلام واجد برترین علم یعنی علم الهی رسول خدا صلی الله علیه و آله است. و این بهترین دلیل بر فضل و برتری ایشان  است.
+'''۳. مرجعیت علمی علی علیه السلام:'''
-===نگاهبان دانش پیامبر صلی الله علیه و آله===
+این معنا را در واژه «باب» باید جست و جو نمود. راه ورود به هر مکانی دروازه آن است. چنانکه قرآن در عبارتی روشن اما عمیق مى فرماید: {{متن قرآن|«وَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوابِها»}}؛<ref>سوره بقره آیه ۱۸۹</ref> خانه ها را از درهاى آن وارد شوید. به عبارت دقیق تر مسیر درست و طریق صحیح هر امری را بیابید. <ref>تفسیر نمونه، ج‏۲، ص: ۱۲</ref> [[امام باقر علیه السلام|امام  باقر]] علیه السلام در [[تفسیر قرآن|تفسیر]] این آیه می فرمایند: {{متن حدیث|«یعْنِى أنْ‌ یأتِىَ‌ الأمْرَ مِنْ‌ وَجْهِهِ‌ أىَّ‌ الاُمُورِ کانَ‌»}}؛<ref>المحاسن: ۱ / ۳۵۲ / ۷۴۲، تفسیر العیاشی: ۱ / ۸۶ / ۲۱۱، مجمع البیان: ۲ / ۵۰۹،</ref> یعنى کار را از راهش وارد شود، هر کارى که باشد.
-از استعاره رسول خدا در «حدیث مدینه العلم» چنان بر می آید که علی علیه السلام حافظ و نگاهبان علم رسول خداست. یعنی چنان که دروازه ی شهر یا خانه از ورود نا اهلان و دست درازی به آن مانع می شود علی علیه اسلام نیز علم رسول خدا صلی الله علیه و آله را از تحریف، کژفهمی،  فراموشی و اختلاف محافظت می نماید و  مأمور به تبیین آن برای مسلمانان می باشد.  رسول خدا در حدیثی در وصف علی علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«عَلِیٌّ بابُ عِلمی ، ومُبَیِّنٌ لِاُمَّتی ما اُرسِلتُ بِهِ مِن بَعدی»}} <ref>بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏40، ص: 76</ref>على ، دروازه دانش من است و پس از من ، آنچه را بدان فرستاده شده ام ، براى امّت من ، تبيين مى كند
-در موارد فراوان در تاریخ اسلام ثبت است که ایشان به اصلاح کژفهمی ها و بیان سنت صحیح پیامبر صلی الله علیه و آله و اصلاح مسیر سلوک جامعه اسلامی اقدام فرمود.
+حدیث مدینه العلم طریق صحیح رسیدن به علم پیامبر صلی الله علیه و آله را نشان می دهد و آن علی علیه السلام است که حکایت از مرجعیت علمی امام علیه السلام بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله دارد؛ چنانکه در بسیاری از نقل های معتبر این حدیث، رسول خدا صلی الله علیه و آله  صراحتاً به لزوم رجوع علمی به علی علیه السلام را بیان فرموده اند: {{متن حدیث|«أنَا مَدینَةُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَأتِ البابَ»}}؛<ref>المستدرک على الصحیحین، ج ۳، ص ۱۳۸، ح ۴۶۳۹؛ المناقب لابن المغازلی، ص ۸۰، ح ۱۲۰؛ المعجم الکبیر، ج ۱۱، ص ۵۵، ح ۱۱۰۶۱؛ تاریخ بغداد، ج ۴، ص ۳۴۸، ح ۲۱۸۶ و ج ۱۱، ص ۴۹؛ تاریخ مدینة دمشق، ج ۴۲، ص ۳۷۹، ح ۸۹۷۷ و ص ۳۸۱، ح ۸۹۸۱؛ اسد الغابة، ج ۴، ص ۹۵، ح ۳۷۸۹؛ المناقب للخوارزمی، ص ۸۳، ح ۶۹ و.....</ref> من شهر علمم و على دروازه آن است، '''پس هر کس اراده علم کرده، باید از دروازه آن وارد شود.''' یعنی هر کس جویای دانش من است به علی علیه السلام  مراجعه کند
-روایات فراوان مؤید این دلالت است.  علی علیه السلام خود در این باره می فرماید:{{متن حدیث|«أنَا بابُ مَدینَهِ العِلمِ وخازِنُ عِلمِ رَسولِ اللّهِ ووارِثُهُ»}} <ref>معانی الأخبار : ص 58 ح 9 ، بشاره المصطفی : ص 12 کلاهما عن جابر الجعفی عن الإمام الباقر علیه السلام .</ref>من دروازه شهر دانش ، و نگاهبان و میراث بَر دانش پیامبر خدا هستم.  و از شخص رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل است که فرمود:{{متن حدیث|«خازِنُ سِرّی بَعدی عَلِیٌّ»}}<ref>بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏40، ص: 186</ref> علی ، پس از من ، نگاهبان راز من است» .
+'''۴. افضلیت امام علی علیه السلام:'''
-و نیز فرمود: {{متن حدیث|«لِتَهنِکَ الحِکمَهُ ، لِیَهنِکَ العِلمُ یا أبَا الحَسَنِ ، وأنتَ وارِثُ عِلمی ، وَالمُبَیِّنُ لِاُمَّتی مَا اختَلَفَت فیهِ مِن بَعدی»}} <ref>الأمالی للطوسی : ص 492 ح 1077 ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 2 ص 355 کلاهما عن جابر بن عبد اللّه وابن عبّاس ، الصراط المستقیم : ج 2 ص 13 عن اُبیّ .</ref>حکمت ، بر تو مبارک باشد! دانش ، مبارکت باد ، ای ابو الحسن! تو وارثِ دانش من ، و تبیین کننده آن چیزهایی هستی که امّتم پس از من در آنها اختلاف می کنند.
+علم و دانش شریفترین فضیلت است. کسى که در دانش بر مردم پیشى داشته باشد، در مقام افضل و اشرف و در بالاترین درجه نسبت به مردم قرار دارد.<ref>  خلاصه عبقات الانوار، ص:۵۰۳</ref> [[قرآن|قرآن کریم]] معیار و ملاک درجات قرب بندگان را بر پایه [[ایمان]] و [[علم]] آنان دانسته است: {{متن قرآن|«... یرْفَعِ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکمْ و الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ...»}}<ref>سوره مجادله آیه ۱۱</ref>؛ خداوند از بین شما آنان را که ایمان آورده‏ اند و کسانى را که علم یافته ‏اند، به درجاتى بالا برد.
-===امامت علی علیه السلام===
+نیز در روایات فراوان بر این حقیقت تاکید شده است. از آن جمله  سخن [[امیرالمومنین|امیرالمؤمنین]] علیه السلام است که می فرماید: {{متن حدیث|«لَا شَرَفَ کالْعِلْم»}}‏ <ref>تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص: ۴۳</ref>؛ هیچ شرافتی مانند علم نیست و نیز می فرمایند: {{متن حدیث|«الْعِلْمُ أَفْضَلُ قِنْیة»}}، علم فزونترین و برترین چیزیست که کسى کسب کند.
-عقل گواه این حقیقت است که پس از رسول خدا صلی الله علیه و اله مسلمانان باید به داناترین شخص در میان امت مراجعه نمایند و بر اساس حدیث «مدینه العلم» این شخص جز علی علیه السلام نیست.
-علاوه بر حکم عقل شواهد فراوان قرآنی و روایی وجود دارد که ملاک پیشوایی و امامت را علم و دانش قرار داده است.  از جمله ماجرای برگزیدن [[طالوت]] به رهبری [[بنی اسرائیل]] است.
+طبق حدیث شریف «باب مدینه العلم»، امام علی علیه السلام واجد برترین علم یعنی علم الهی رسول خدا صلی الله علیه و آله است. و این بهترین دلیل بر فضل و برتری ایشان  است.
-زمانی که پیامبر بنی اسرائیل به فرمان خداوند طالوت را به عنوان پادشاه برای آنان برگزید فقر او را بهانه کرده و گفتند: {{متن قرآن|«...قالُوا أَنَّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنا وَ نَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَ لَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمال‏...»}} <ref name=":0">سوره بقره آیه 247</ref>؛ «چگونه او بر ما حكومت كند، با اينكه ما از او شايسته ‏تريم، و او ثروت زيادى ندارد؟!»
+'''۵. نگاهبان دانش پیامبر صلی الله علیه و آله:'''
-او در پاسخ به آنان گفت: {{متن قرآن|«...إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَيْكُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ يُؤْتي‏ مُلْكَهُ مَنْ يَشاء...»}}؛<ref name=":0" /> «خدا او را بر شما برگزيده، و او را در علم و (قدرت) جسم، وسعت بخشيده است. خداوند، ملكش را به هر كس بخواهد، مى‏ بخشد
+از استعاره رسول خدا در «حدیث مدینه العلم» چنان بر می آید که علی علیه السلام حافظ و نگاهبان علم رسول خداست. یعنی چنان که دروازه ی شهر یا خانه از ورود نا اهلان و دست درازی به آن مانع می شود، علی علیه اسلام نیز علم رسول خدا صلی الله علیه و آله را از تحریف، کژفهمی،  فراموشی و اختلاف محافظت می نماید و  مأمور به تبیین آن برای مسلمانان می باشد.  رسول خدا در حدیثی در وصف علی علیه السلام فرمود: {{متن حدیث|«عَلِیٌّ بابُ عِلمی، ومُبَیِّنٌ لِاُمَّتی ما اُرسِلتُ بِهِ مِن بَعدی»}} <ref>بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏۴۰، ص: ۷۶</ref> على، دروازه دانش من است و پس از من، آنچه را بدان فرستاده شده ام، براى امّت من، تبیین مى کند.
-همچنین است در برگزیده  شدن [[حضرت سلیمان علیه السلام|حضرت سلیمان]](ع) به پیشوایی بنی اسرائیل که دانش او ملاک و معیار قرار گرفت.<ref>رک خلاصه عبقات الانوار ص529</ref>
+در موارد فراوان در [[تاریخ اسلام]] ثبت است که ایشان به اصلاح کژفهمی ها و بیان [[سنت]] صحیح پیامبر صلی الله علیه و آله و اصلاح مسیر سلوک جامعه اسلامی اقدام فرمود. روایات فراوان مؤید این دلالت است.  علی علیه السلام خود در این باره می فرماید:{{متن حدیث|«أنَا بابُ مَدینَهِ العِلمِ وخازِنُ عِلمِ رَسولِ اللّهِ ووارِثُهُ»}} <ref>معانی الأخبار: ص ۵۸ ح ۹، بشاره المصطفی: ص ۱۲ کلاهما عن جابر الجعفی عن الإمام الباقر علیه السلام.</ref> من دروازه شهر دانش و نگاهبان و میراث بَر دانش پیامبر خدا هستم.  و از شخص رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل است که فرمود:{{متن حدیث|«خازِنُ سِرّی بَعدی عَلِیٌّ»}}<ref>بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏۴۰، ص: ۱۸۶</ref> علی، پس از من، نگاهبان راز من است». و نیز فرمود: {{متن حدیث|«لِتَهنِکَ الحِکمَهُ، لِیَهنِکَ العِلمُ یا أبَا الحَسَنِ، وأنتَ وارِثُ عِلمی، وَالمُبَیِّنُ لِاُمَّتی مَا اختَلَفَت فیهِ مِن بَعدی»}} <ref>الأمالی للطوسی: ص ۴۹۲ ح ۱۰۷۷، المناقب لابن شهر آشوب: ج ۲ ص ۳۵۵ کلاهما عن جابر بن عبد اللّه وابن عبّاس، الصراط المستقیم: ج ۲ ص ۱۳ عن اُبیّ.</ref>حکمت، بر تو مبارک باشد! دانش، مبارکت باد، ای ابو الحسن! تو وارثِ دانش من، و تبیین کننده آن چیزهایی هستی که امّتم پس از من در آنها اختلاف می کنند.
-همچنین در روایتی از رسول خدا می خوانیم: {{متن حدیث|«مَنِ استَعمَلَ عامِلاً مِنَ المُسلِمينَ ، وهُوَ يَعلَمُ أنَّ فيهِم أولى بِذلِكَ مِنهُ ، وأعلَمَ بِكتابِ اللّهِ وسُنَّةِ نَبِيِّهِ ؛ فَقَد خانَ اللّهَ ورَسولَهُ وجَميعَ المُسلِمينَ»}}<ref>السنن الكبرى : ج 10 ص 201 ح 20364</ref>. هر كس از ميان مسلمانان كارگزارى بر گمارد ، در حالى كه مى داند در ميان آنان ، شايسته تر از او به اين كار و داناتر به كتاب خدا و سنّت پيامبرش وجود دارد ، بى گمان ، به خدا و پيامبر او و همه مسلمانان خيانت ورزيده است.
+'''۶. امامت امام علی علیه السلام:'''
+[[عقل]] گواه این حقیقت است که پس از رسول خدا صلی الله علیه و اله مسلمانان باید به داناترین شخص در میان امت مراجعه نمایند و بر اساس حدیث «مدینة العلم» این شخص جز علی علیه السلام نیست.
+علاوه بر حکم عقل، شواهد فراوان [[قرآن|قرآنی]] و روایی وجود دارد که ملاک پیشوایی و [[امامت]] را علم و دانش قرار داده است.  از جمله ماجرای برگزیدن [[طالوت]] به رهبری [[بنی اسرائیل]] است. زمانی که پیامبر بنی اسرائیل به فرمان خداوند طالوت را به عنوان پادشاه برای آنان برگزید فقر او را بهانه کرده و گفتند: {{متن قرآن|«...قالُوا أَنَّى یکونُ لَهُ الْمُلْک عَلَینا وَ نَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْک مِنْهُ وَ لَمْ یؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمال‏...»}} <ref name=":۰">سوره بقره آیه ۲۴۷</ref>؛ «چگونه او بر ما حکومت کند، با اینکه ما از او شایسته ‏تریم، و او ثروت زیادى ندارد؟!» او در پاسخ به آنان گفت: {{متن قرآن|«...إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَیکمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ یؤْتی‏ مُلْکهُ مَنْ یشاء...»}}؛<ref name=":۰" /> «خدا او را بر شما برگزیده، و او را در علم و (قدرت) جسم، وسعت بخشیده است. خداوند، ملکش را به هر کس بخواهد، مى‏ بخشد.
+همچنین است در برگزیده  شدن [[حضرت سلیمان علیه السلام|حضرت سلیمان]](ع) به پیشوایی بنی اسرائیل که دانش او ملاک و معیار قرار گرفت.<ref>رک خلاصه عبقات الانوار ص۵۲۹</ref>
+در روایتی از رسول خدا نیز می خوانیم: {{متن حدیث|«مَنِ استَعمَلَ عامِلاً مِنَ المُسلِمینَ، وهُوَ یعلَمُ أنَّ فیهِم أولى بِذلِک مِنهُ، وأعلَمَ بِکتابِ اللّهِ وسُنَّةِ نَبِیهِ؛ فَقَد خانَ اللّهَ ورَسولَهُ وجَمیعَ المُسلِمینَ»}}<ref>السنن الکبرى: ج ۱۰ ص ۲۰۱ ح ۲۰۳۶۴</ref>. هر کس از میان مسلمانان کارگزارى برگمارد، در حالى که مى داند در میان آنان، شایسته تر از او به این کار و داناتر به کتاب خدا و سنّت پیامبرش وجود دارد، بى گمان، به خدا و پیامبر او و همه مسلمانان خیانت ورزیده است.
 با وجود روایتی مانند «مدینه العلم» جای هیچ تردید نیست که علی علیه السلام داناترین شخص بعد از رسول خداست و امامت امت تنها برازنده ی اوست.
 ==پانویس==
 <references />
 ==منابع==
-سید مصطفی حسینی دشتی، فرهنگ «معارف و معاریف».
+*امام شناسی، محمدحسین حسینی طهرانی، ناشر: علامه طباطبایی، مشهد، ۱۴۲۶ ه.ق.
+*عبقات الانوار، میرحامد حسین‌ هندی، ناشر: موسسه نبأ، تهران، ۱۳۸۷ ه.ش.
-*عنوان: امام شناسی موضوع: کلام شیعی - اصول عقاید پدیدآور اصلی:  نويسنده: حسینی طهرانی، محمدحسین قرن: 15 تاریخ وفات: 1416 ه.ق. سایر پدید آورندگان:  اشراف: موسسه ترجمه و نشر دوره علوم و معارف اسلام ناشر: علامه طباطبايی محل نشر: مشهد مقدس - ایران سال نشر: 1426 ه.ق. تعدادجلد: ۱۸ زبان: فارسی
+*بحار الأنوار، محمدباقر مجلسى، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ ق.
-*عنوان: خلاصه عبقات الانوار موضوع: مبانی و ادله امامت - نقد اهل سنت پدیدآور اصلی:  نويسنده: کنتوری‌، میر حامد حسین‌ قرن: 14 تاریخ وفات: 1306 ه.ق. سایر پدید آورندگان:  مصحح: حسینی میلانی، علی مترجم: محبوب القلوب، محمد باقر ناشر: موسسه نبأ محل نشر: تهران - ایران سال نشر: 1387 ه.ش. تعدادجلد: ۱ زبان: فارسی
+*تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، عبدالواحد تمیمى آمدى، دفتر تبلیغات، قم، ۱۳۶۶ش.
-*مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ط - بيروت)، 111جلد، دار إحياء التراث العربي - بيروت، چاپ: دوم، 1403 ق.
+*سید مصطفی حسینی دشتی، [[فرهنگ معارف و معاریف (کتاب)|فرهنگ معارف و معاریف]].
-*تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، 1جلد، دفتر تبليغات - ايران ؛ قم، چاپ: اول، 1366ش.
 [[رده:احادیث با عناوین خاص]]
 [[رده:مقاله های مهم]]
 {{حدیث}}

حدیث مدینة العلم: تفاوت بین نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۱۷

محتویات

متن حدیث مدینة العلم

دلالت حدیث مدینة العلم

پانویس

منابع

منوی ناوبری

ابزارهای شخصی

فضاهای نام

گویش‌ها

بازدیدها

بیشتر

جستجو

ناوبری

ابزارها

در دانشنامه‌های همسو

پیمایش‌گر قرآن

سایر سایت‌ها