الوافیه فی اصول الفقه (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) جز (مهدی موسوی صفحهٔ الوافية فى اصول الفقه (کتاب) را به الوافیه فی اصول الفقه (کتاب) منتقل کرد) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| (۳ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | {{مشخصات کتاب | |
| − | |||
|عنوان= | |عنوان= | ||
| سطر ۸: | سطر ۷: | ||
|نویسنده=عبدالله بن محمد تونی | |نویسنده=عبدالله بن محمد تونی | ||
| − | |موضوع= | + | |موضوع=اصول فقه |
|زبان=عربی | |زبان=عربی | ||
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد=۱ |
|عنوان افزوده1=تحقيق | |عنوان افزوده1=تحقيق | ||
| − | |افزوده1=محمدحسين | + | |افزوده1=محمدحسين رضوی |
|عنوان افزوده2= | |عنوان افزوده2= | ||
| سطر ۲۲: | سطر ۲۱: | ||
|افزوده2= | |افزوده2= | ||
| − | |لینک=[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/37523/الوافية-في-أصول-الفقه الوافية | + | |لینک=[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/37523/الوافية-في-أصول-الفقه الوافية فی أصول الفقه] |
}} | }} | ||
| − | + | '''«الوافیة فی اصول الفقه»''' تألیف [[ملاعبدالله فاضل تونی]] (م، ۱۰۷۱ ق)، کتابی ارزشمند در علم [[اصول فقه]] است. ترتیب و باب‌بندی کتاب «الوافیة» حاکی از ذوق و ابتکار مؤلف آن است. این کتاب پس از فاضل تونی، بسیار مورد توجه فقهای [[امامیه]] بوده و شروح متعددی بر آن نوشته شده است. | |
==مؤلف== | ==مؤلف== | ||
| − | عبدالله | + | عبدالله بن محمد بشروى، مشهور به [[فاضل تونی|فاضل تونى]] (م، ۱۰۷۱ ق)، عالم ربانی و فقیه اصولی نامدار [[شیعه]] در قرن یازدهم قمری است. گفته شده که وى در علم و کمال و فضیلت و [[تقوا]] به مرحوم [[مقدس اردبیلى]] شباهت داشته است. |
| − | + | برخی عالمان گفته‌اند که فاضل تونی اخباری معتدلی بوده که با [[اصول فقه|اصول فقه]] میانۀ خوبی داشته است. دانشمند معاصرش [[شیخ حر عاملی]] (م، ۱۱۰۴ ق) در «[[امل الآمل فی علماء جبل عامل (کتاب)|امل الآمل]]» در وصف او می‌‌نویسد: «عالم، فاضل، ماهر، فقیه، صالح، زاهد، عابد، ...». | |
| − | از آثار او | + | برخی از آثار او عبارتند از: الوافیة فی اصول الفقه، رساله‌ای در نماز جمعه، حاشیه بر [[معالم الدین و ملاذ المجتهدین (کتاب)|معالم الاصول]]، تعلیقاتی بر [[مدارک الاحکام (کتاب)|مدارک الاحکام]]، حاشیه بر «ارشاد الاذهان»، فهرست بر «[[تهذیب الأحکام (کتاب)|تهذیب الاحکام]]». |
| − | ==معرفى | + | ==معرفى کتاب== |
| − | این | + | به گفته [[سید محمدباقر موسوی خوانساری|سید خوانساری]]، تاریخ فراغت از تألیف کتاب «الوافیة فی اصول الفقه» ۱۲ [[ماه ربیع الاول|ربیع‌الاول]] ۱۰۵۹ ق. بوده است. این کتاب در [[اصول فقه]] [[شیعه]] و از بهترین کتب این فن است. [[ملا عبدالله فاضل تونی|فاضل تونی]] خود کتاب وافیه را رساله‌ای وافی و شافی وصف کرده که مشتمل بر تحقیق درباره مسائل مهم اصولی، بویژه ادله عقلی و [[اجتهاد]] و [[تقلید]] و [[تعادل و تراجیح|تعادل و تراجیح]] است. |
| − | + | کتاب «وافیه» یا «رسالة فی الاصول» مورد توجه و مرجع بسیارى از فقها و اصولیونى بوده که بعد از فاضل تونى آمده اند. صاحب [[الذریعه]] در مورد کتاب وافیه چنین مى نویسد: «فهذه رسالة وافیة و جملة شافیة محتویة على تحقیق المهم من المسائل سیما مباحث الأدلّة العقلیة و مباحث الاجتهاد والتقلید و باب التراجیح...». | |
| − | + | وافیه از مزایای چندی برخوردار است، از جمله ابتکار در باب‌بندی و تقسیم مباحث اصولی، استدلال قوی و در برخی موارد ابتکاری، توضیح و تبیین دقیق مصطلحاتی که غلط اندازند، تأسیس رأی جدید، نثر ساده و روشن، جلوگیری از خلط مباحث اصول فقه با علوم دیگر، کثرت منابع و از جمله استفاده از کتب اصول‌فقه مذاهب مختلف اسلامی. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | وافیه به شیوه کتابهای درسی تنظیم شده است. از همین روست که در مباحثِ گوناگون، آکنده از مثالهای متعدد، برای دادن قدرت تطبیق به دانشجوست. فاضل تونی در این کتاب، ضمن رعایت اعتدال، از اصول‌فقه دفاع کرده و در موارد مختلف به نقل و نقد آرای [[محمدامین استرآبادی|محمد امین استرآبادی]] پرداخته است. | |
| − | + | ==محتوای کتاب== | |
| + | کتاب «الوافیه» حاوى یک مقدمه و شش باب است. مقدمه و بابها هر کدام به بخشهای کوچکتری، با عناوین بحث و فصل و مقصد و قسم، تقسیم شده‌اند: | ||
| − | + | *مقدمه: مؤلف در مقدمه مباحثی چون تعریف اصول‌فقه، حقیقت و مجاز، و مشتق را مطرح کرده است. | |
| + | *باب اول: در «اوامر و نواهى» | ||
| + | *باب دوم: در «عام و خاص» و مباحثِ راجع به تخصیص؛ در همین باب مباحث حجیت مطلق ظواهر کتاب و خبر واحد بررسی شده است. | ||
| + | *باب سوم: در «ادله شرعى» است و در آن مباحث حجیت کتاب، اجماع و سنّت، و مسائلی چون شرایط عمل به خبر واحد در عصر غیبت و روش شناخت عدالت راوی بررسی شده است. | ||
| + | *باب چهارم: به مباحث ادلة عقلی، استصحاب، استلزام، دلالت، مفاهیم، قیاس و تنقیح مناط اختصاص یافته است. | ||
| + | *باب پنجم: در «اجتهاد و تقلید» است و در آن از تعریف اجتهاد، تجزّی در اجتهاد، دانشهای مورد نیاز مجتهد، نیاز به اجتهاد و تقلید، تقلید از میّت و حکم عبادتِ کسی که نه مجتهد است و نه تقلید می‌کند، بحث شده است. | ||
| + | *باب ششم: به موضوع تعادل و ترجیح اختصاص دارد و در آن پانزده قسم تعارض بررسی شده است. | ||
| − | + | ==شروح کتاب== | |
| − | + | «الوافیه» از زمان تألیف به ویژه در سدۀ ۱۳ ق. که [[اخباریان|اخباریگری]] شدت یافته بود و اصولیان به سختی بر اخباریان می‌تاختند، مورد توجه فقها قرار گرفت و نسخ آن متداول گردید و چندین شرح و [[حاشیه|حاشیه]] بر آن نوشته شد. از جمله شروح مهم آن عبارت است از: | |
| − | + | ||
| + | *شرح الوافیه، تألیف [[سید صدرالدین رضوی قمی|سید صدرالدین محمد رضوی]] (متوفی ۱۱۶۰) معروف به شارح وافیه. [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] در [[فرائد الاصول (کتاب)|فرائدالاصول]] در موارد متعدد به این شرح توجه کرده است. | ||
| + | *شرح الوافیه، تألیف علامه [[سید محمد مهدی بحرالعلوم|سید محمدمهدی طباطبائی بحرالعلوم]] (متوفی ۱۲۱۲). | ||
| + | *شرح الوافیه، تألیف [[سید محمدجواد عاملی|سید جواد عاملى]]، صاحب [[مفتاح الکرامه (کتاب)|مفتاح الکرامه]] (متوفی ۱۲۲۶ق)، که مبسوط و در دو جلد تألیف شده است. | ||
| + | *شرح الوافیه، تألیف [[سید محسن اعرجی|سید محسن اعرجی کاظمی]] (متوفی ۱۲۲۷)، شرحی است منظوم در ۵۰ هزار [[بیت (شعر)|بیت]]. وی خلاصه‌ای از این شرح را با نام «المحصول» نیز تدوین نموده است. | ||
| + | *شرح الوافیه، نوشته سید حسن حسینى. | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | |||
| − | + | *[https://rch.ac.ir/article/Details/10663 "ملا عبداللّه تونی"، دانشنامه جهان اسلام، اسماعیل باغستانی]. | |
| − | [ | + | *[https://www.cgie.org.ir/fa/article/224513/%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C "تونی"، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]. |
| + | *کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری. | ||
| − | [[رده:منابع | + | [[رده:منابع اصول فقه]] |
{{منابع اصول فقه}} | {{منابع اصول فقه}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۵ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۰۴:۵۷
 | |
| نویسنده | عبدالله بن محمد تونی |
| موضوع | اصول فقه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| تحقيق | محمدحسين رضوی |
|
| |
«الوافیة فی اصول الفقه» تألیف ملاعبدالله فاضل تونی (م، ۱۰۷۱ ق)، کتابی ارزشمند در علم اصول فقه است. ترتیب و باب‌بندی کتاب «الوافیة» حاکی از ذوق و ابتکار مؤلف آن است. این کتاب پس از فاضل تونی، بسیار مورد توجه فقهای امامیه بوده و شروح متعددی بر آن نوشته شده است.
مؤلف
عبدالله بن محمد بشروى، مشهور به فاضل تونى (م، ۱۰۷۱ ق)، عالم ربانی و فقیه اصولی نامدار شیعه در قرن یازدهم قمری است. گفته شده که وى در علم و کمال و فضیلت و تقوا به مرحوم مقدس اردبیلى شباهت داشته است.
برخی عالمان گفته‌اند که فاضل تونی اخباری معتدلی بوده که با اصول فقه میانۀ خوبی داشته است. دانشمند معاصرش شیخ حر عاملی (م، ۱۱۰۴ ق) در «امل الآمل» در وصف او می‌‌نویسد: «عالم، فاضل، ماهر، فقیه، صالح، زاهد، عابد، ...».
برخی از آثار او عبارتند از: الوافیة فی اصول الفقه، رساله‌ای در نماز جمعه، حاشیه بر معالم الاصول، تعلیقاتی بر مدارک الاحکام، حاشیه بر «ارشاد الاذهان»، فهرست بر «تهذیب الاحکام».
معرفى کتاب
به گفته سید خوانساری، تاریخ فراغت از تألیف کتاب «الوافیة فی اصول الفقه» ۱۲ ربیع‌الاول ۱۰۵۹ ق. بوده است. این کتاب در اصول فقه شیعه و از بهترین کتب این فن است. فاضل تونی خود کتاب وافیه را رساله‌ای وافی و شافی وصف کرده که مشتمل بر تحقیق درباره مسائل مهم اصولی، بویژه ادله عقلی و اجتهاد و تقلید و تعادل و تراجیح است.
کتاب «وافیه» یا «رسالة فی الاصول» مورد توجه و مرجع بسیارى از فقها و اصولیونى بوده که بعد از فاضل تونى آمده اند. صاحب الذریعه در مورد کتاب وافیه چنین مى نویسد: «فهذه رسالة وافیة و جملة شافیة محتویة على تحقیق المهم من المسائل سیما مباحث الأدلّة العقلیة و مباحث الاجتهاد والتقلید و باب التراجیح...».
وافیه از مزایای چندی برخوردار است، از جمله ابتکار در باب‌بندی و تقسیم مباحث اصولی، استدلال قوی و در برخی موارد ابتکاری، توضیح و تبیین دقیق مصطلحاتی که غلط اندازند، تأسیس رأی جدید، نثر ساده و روشن، جلوگیری از خلط مباحث اصول فقه با علوم دیگر، کثرت منابع و از جمله استفاده از کتب اصول‌فقه مذاهب مختلف اسلامی.
وافیه به شیوه کتابهای درسی تنظیم شده است. از همین روست که در مباحثِ گوناگون، آکنده از مثالهای متعدد، برای دادن قدرت تطبیق به دانشجوست. فاضل تونی در این کتاب، ضمن رعایت اعتدال، از اصول‌فقه دفاع کرده و در موارد مختلف به نقل و نقد آرای محمد امین استرآبادی پرداخته است.
محتوای کتاب
کتاب «الوافیه» حاوى یک مقدمه و شش باب است. مقدمه و بابها هر کدام به بخشهای کوچکتری، با عناوین بحث و فصل و مقصد و قسم، تقسیم شده‌اند:
- مقدمه: مؤلف در مقدمه مباحثی چون تعریف اصول‌فقه، حقیقت و مجاز، و مشتق را مطرح کرده است.
- باب اول: در «اوامر و نواهى»
- باب دوم: در «عام و خاص» و مباحثِ راجع به تخصیص؛ در همین باب مباحث حجیت مطلق ظواهر کتاب و خبر واحد بررسی شده است.
- باب سوم: در «ادله شرعى» است و در آن مباحث حجیت کتاب، اجماع و سنّت، و مسائلی چون شرایط عمل به خبر واحد در عصر غیبت و روش شناخت عدالت راوی بررسی شده است.
- باب چهارم: به مباحث ادلة عقلی، استصحاب، استلزام، دلالت، مفاهیم، قیاس و تنقیح مناط اختصاص یافته است.
- باب پنجم: در «اجتهاد و تقلید» است و در آن از تعریف اجتهاد، تجزّی در اجتهاد، دانشهای مورد نیاز مجتهد، نیاز به اجتهاد و تقلید، تقلید از میّت و حکم عبادتِ کسی که نه مجتهد است و نه تقلید می‌کند، بحث شده است.
- باب ششم: به موضوع تعادل و ترجیح اختصاص دارد و در آن پانزده قسم تعارض بررسی شده است.
شروح کتاب
«الوافیه» از زمان تألیف به ویژه در سدۀ ۱۳ ق. که اخباریگری شدت یافته بود و اصولیان به سختی بر اخباریان می‌تاختند، مورد توجه فقها قرار گرفت و نسخ آن متداول گردید و چندین شرح و حاشیه بر آن نوشته شد. از جمله شروح مهم آن عبارت است از:
- شرح الوافیه، تألیف سید صدرالدین محمد رضوی (متوفی ۱۱۶۰) معروف به شارح وافیه. شیخ انصاری در فرائدالاصول در موارد متعدد به این شرح توجه کرده است.
- شرح الوافیه، تألیف علامه سید محمدمهدی طباطبائی بحرالعلوم (متوفی ۱۲۱۲).
- شرح الوافیه، تألیف سید جواد عاملى، صاحب مفتاح الکرامه (متوفی ۱۲۲۶ق)، که مبسوط و در دو جلد تألیف شده است.
- شرح الوافیه، تألیف سید محسن اعرجی کاظمی (متوفی ۱۲۲۷)، شرحی است منظوم در ۵۰ هزار بیت. وی خلاصه‌ای از این شرح را با نام «المحصول» نیز تدوین نموده است.
- شرح الوافیه، نوشته سید حسن حسینى.
منابع
- "ملا عبداللّه تونی"، دانشنامه جهان اسلام، اسماعیل باغستانی.
- "تونی"، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری.
