العدة فی اصول الفقه (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱۱: | سطر ۱۱: | ||
|زبان= عربی | |زبان= عربی | ||
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد= ۲ |
|عنوان افزوده1= تحقيق | |عنوان افزوده1= تحقيق | ||
| − | |افزوده1= محمدرضا | + | |افزوده1= محمدرضا انصاری قمی |
|عنوان افزوده2= | |عنوان افزوده2= | ||
| سطر ۲۴: | سطر ۲۴: | ||
}} | }} | ||
| − | + | کتاب '''«العُدّة فی أصول الفقه»''' تألیف [[شیخ طوسی]] (م، ۴۶۰ ق)، از اولین و مهمترین آثار نوشته شده در علم [[اصول فقه]] است. این کتاب جامع، دربرگیرنده همه مسائل و مباحث اصولی از جمله امر و نهی، [[عام و خاص]]، [[مجمل و مبین|مجمل و مبیّن]]، [[اجماع]]، [[قیاس]] و [[اجتهاد]] می‌باشد. شیخ طوسی آراء بسیاری از اصولیین [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنی]] را ذکر کرده و سپس به بیان اشکالات آنها و مقابله آن با [[قرآن|کتاب]] و [[سنت]] و ادله [[عقل|عقلی]] پرداخته است. | |
==مؤلف== | ==مؤلف== | ||
| + | [[شیخ طوسی|شیخ ابوجعفر محمد طوسی]] (۳۸۵-۴۶۰ ق) معروف به «شیخ الطائفه»، فقیه اصولی، محدث رجالی، مفسر و متکلم بزرگ [[شیعه]] در قرن پنجم هجری است. او در طوس به دنیا آمد و در سال ۴۰۸ قمری به [[بغداد]] مهاجرت کرد. از اساتید برجسته وی، [[شیخ مفید]]، [[ابن جنید اسکافی]] و [[سید مرتضی|سید مرتضی علم‌الهدی]] بوده اند. | ||
| − | + | عظمت او در [[فقه]] به حدی بود که تا مدت طولانی فقهای شیعه را تحت تاثیر آراء خود قرار داد، و فقه شیعه از حالات پویایی خود خارج شد. | |
| − | + | شیخ طوسی صاحب تألیفات مهمی در علوم مختلف اسلامی از جمله فقه، [[اصول فقه|اصول]]، [[تفسیر]]، [[حدیث]]، [[کلام]] و [[رجال]] است، مانند دو کتاب ارزشمند "[[تهذیب الأحکام (کتاب)|تهذیب]]" و "[[الاستبصار (کتاب)|استبصار]]" که از [[کتب اربعه]] جوامع حدیثی اولیه شیعه می باشد. برخی دیگر از آثار مهم او عبارتند از: [[الغیبه]]، [[التبیان|التبیان فی تفسیر القرآن]]، [[الرجال الطوسی|الرجال]]، [[عدة الاصول]]، [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المجتهد]]، [[المبسوط]]، [[تمهید الاصول فی علم الکلام (کتاب)|تمهید الاصول]]، [[النهایه]]. | |
| − | کتاب "العدة فی اصول الفقه" مشهور به "عدة الاصول" دربرگیرنده همه مسائل و مباحث علم اصول | + | ==معرفی کتاب== |
| + | کتاب "العدة فی اصول الفقه" مشهور به "عدة الاصول" دربرگیرنده همه مسائل و مباحث [[اصول فقه|علم اصول]] است. نگارش اين كتاب موجب دگرگونى و پيشرفت فراوان علم اصول گرديد و مى‌توان گفت اين كتاب در نوع خود بى‌نظير است و قبل از آن، هيچ كتابى اين گونه به بسط و گسترش و تحقيق در مباحث علم اصول نپرداخته است. | ||
| − | شیخ این كتاب را در حیات استادش سید مرتضى نوشته و حتى از كلام شیخ در مقدمه | + | [[شیخ طوسی]] این كتاب را در حیات استادش [[سید مرتضى]] نوشته و حتى از كلام شیخ در مقدمه عدة چنین استفاده مى شود كه وى این کتاب را قبل از آن كه سید مرتضی «[[الذریعة الی اصول الشریعة (کتاب)|الذریعه]]» را بنویسد، نوشته است. [[سید محمد مهدی بحرالعلوم|سید بحرالعلوم]]، درباره این كتاب گفته است: «هو احسن كتاب صُنّف فى الاصول». |
| − | در | + | مطالعه اين باب و بحث‌هاى دقيق آن، روشن مى‌كند شيخ طوسى حقيقتا دانشمندى ارزشمند و عالمى بزرگ و آشنا به راه و روش دانشمندان علم اصول و شيوۀ استدلال و مناقشه با آنهاست. به دلیل قوت آراء شیخ طوسی و مقام والایی که در نزد شیعیان داشت، قرن‌ها نظرات اصولی وی باقی بود و شیعیان از آن بهره می‌بردند تا این که برخی از این نظرات از سوی بزرگانی همچون [[علامه حلی]] مورد نقد قرار گرفت. ولی این کتاب به عنوان یک کتاب مرجع در میان کتب اصولی باقی ماند و بعضی از علمای علم اصول بر آن شرح نوشته و به توضیح مسائل غامض آن پرداختند. |
| − | + | خليل بن غازى قزوينى کتابی با عنوان «حاشية عدة الاصول» در توضيح و رفع ابهام از عبارات دشوار کتاب «العدة فی اصول الفقه» تأليف کرده است. | |
| − | + | ==محتوای کتاب== | |
| − | + | کتاب «العدة فی اصول الفقه» دارای دوازده باب است و هر باب با توجه به وسعت بحث داراى فصل‌هایى مى‌باشد: | |
| − | + | *ماهیت [[اصول فقه]] و برخی مباحث الفاظ، در باب اول آمده است. | |
| + | *الکلام فی الاخبار، الکلام فی الاوامر، الکلام فی النهی و الکلام فی العموم و الخصوص، عناوین باب دوم تا باب پنجم -که بزرگ‌ترین بخش این کتاب است-، می‌باشد. | ||
| + | *الکلام فی البیان والمجمل، الکلام فی الناسخ والمنسوخ، الکلام فی الافعال، الکلام فی الاجماع، الکلام فی القیاس، الکلام فی الاجتهاد، الکلام فی الحظر والاباحة، باب ششم تا دوازدهم کتاب را تشکیل می‌دهد. | ||
| − | + | نظريات [[شیخ طوسی]] در اين كتاب تا قرن‌ها جايگاه خاصى را ميان [[شيعه]] به خود اختصاص داده بود. از جمله، نظريۀ ايشان دربارۀ [[خبر واحد]]، تعريف علم، مفهوم ظنّ، اماره، حُسن و قبح و ده‌ها موضوع ديگر كه توسط فقهاى شيعه پذيرفته شده است. | |
| − | + | شیخ در کتاب «العدة» به طور بسیار دقیق، مسائل [[فقه|فقهى]] را از مسائل [[اصول فقه|اصولى]] جدا نموده و فرق بین این دو گونه مسایل را در تعمیم و تخصیص دانسته است؛ به این معنى كه مسائل اصولى در همه [[ابواب فقه|ابواب فقهى]] كاربرد دارد، برخلاف دلیل فقهى كه مخصوص یك باب است. | |
| − | + | مؤلف در ابتدای هر فصل، آراء بسيارى اصولیین [[شیعه]] را ذکر کرده است. شيخ از ميان علماى شيعه، نظر [[شيخ مفيد]] و [[سيد مرتضى]] را تقريباً در تمام ابواب كتاب مطرح مى‌كند و بيشتر به آراء سيد مرتضى نظر دارد و به نقل عبارت‌هاى فراوانى از سيد مرتضى بدون ذكر مأخذ مى‌پردازد و تنها به ذكر نام او اكتفا مى‌كند. وی همچنین در خلال مباحث كتاب، متعرض آراء مجموعه‌اى از فقيهان [[اهل سنت]] مانند: [[ابوحنيفه]]، [[شافعی|شافعى]]، [[مالك بن انس]]، محمد بن حسن شيبانى نيز مى‌شود؛ چنانكه متعرض آراء جمعى از بزرگان اصولى سنی مانند: [[قاضی عبدالجبار]] و [[ابوعلی جبایی|ابوعلى جبائى]] هم شده است. شیخ سپس به بیان اشکالات آنها و مقابله آن با [[قرآن|کتاب]] و [[سنت]] و لغت و ادله [[عقل]] می‌پردازد و در پایان نیز نظر خود را اعلام می‌کند. | |
| − | |||
| − | مؤلف در ابتدای هر | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [http:// | + | *[http://www.abna.ir/data.asp?lang=1&Id=230888 "العدة فی اصول الفقه"، پایگاه خبری تحلیلی اهل بیت علیهم‌السلام] (۲ خرداد ۱۳۹۱). |
| + | *[[نرم افزار کتابخانه اصول فقه]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. | ||
| + | *کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری. | ||
| − | |||
[[رده:منابع اصول فقه]] | [[رده:منابع اصول فقه]] | ||
[[رده:آثار شیخ طوسی]] | [[رده:آثار شیخ طوسی]] | ||
{{منابع اصول فقه}} | {{منابع اصول فقه}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۴۰
 | |
| نویسنده | شیخ طوسی |
| موضوع | اصول فقه شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۲ |
| تحقيق | محمدرضا انصاری قمی |
|
| |
کتاب «العُدّة فی أصول الفقه» تألیف شیخ طوسی (م، ۴۶۰ ق)، از اولین و مهمترین آثار نوشته شده در علم اصول فقه است. این کتاب جامع، دربرگیرنده همه مسائل و مباحث اصولی از جمله امر و نهی، عام و خاص، مجمل و مبیّن، اجماع، قیاس و اجتهاد می‌باشد. شیخ طوسی آراء بسیاری از اصولیین شیعه و سنی را ذکر کرده و سپس به بیان اشکالات آنها و مقابله آن با کتاب و سنت و ادله عقلی پرداخته است.
محتویات
مؤلف
شیخ ابوجعفر محمد طوسی (۳۸۵-۴۶۰ ق) معروف به «شیخ الطائفه»، فقیه اصولی، محدث رجالی، مفسر و متکلم بزرگ شیعه در قرن پنجم هجری است. او در طوس به دنیا آمد و در سال ۴۰۸ قمری به بغداد مهاجرت کرد. از اساتید برجسته وی، شیخ مفید، ابن جنید اسکافی و سید مرتضی علم‌الهدی بوده اند.
عظمت او در فقه به حدی بود که تا مدت طولانی فقهای شیعه را تحت تاثیر آراء خود قرار داد، و فقه شیعه از حالات پویایی خود خارج شد.
شیخ طوسی صاحب تألیفات مهمی در علوم مختلف اسلامی از جمله فقه، اصول، تفسیر، حدیث، کلام و رجال است، مانند دو کتاب ارزشمند "تهذیب" و "استبصار" که از کتب اربعه جوامع حدیثی اولیه شیعه می باشد. برخی دیگر از آثار مهم او عبارتند از: الغیبه، التبیان فی تفسیر القرآن، الرجال، عدة الاصول، مصباح المجتهد، المبسوط، تمهید الاصول، النهایه.
معرفی کتاب
کتاب "العدة فی اصول الفقه" مشهور به "عدة الاصول" دربرگیرنده همه مسائل و مباحث علم اصول است. نگارش اين كتاب موجب دگرگونى و پيشرفت فراوان علم اصول گرديد و مى‌توان گفت اين كتاب در نوع خود بى‌نظير است و قبل از آن، هيچ كتابى اين گونه به بسط و گسترش و تحقيق در مباحث علم اصول نپرداخته است.
شیخ طوسی این كتاب را در حیات استادش سید مرتضى نوشته و حتى از كلام شیخ در مقدمه عدة چنین استفاده مى شود كه وى این کتاب را قبل از آن كه سید مرتضی «الذریعه» را بنویسد، نوشته است. سید بحرالعلوم، درباره این كتاب گفته است: «هو احسن كتاب صُنّف فى الاصول».
مطالعه اين باب و بحث‌هاى دقيق آن، روشن مى‌كند شيخ طوسى حقيقتا دانشمندى ارزشمند و عالمى بزرگ و آشنا به راه و روش دانشمندان علم اصول و شيوۀ استدلال و مناقشه با آنهاست. به دلیل قوت آراء شیخ طوسی و مقام والایی که در نزد شیعیان داشت، قرن‌ها نظرات اصولی وی باقی بود و شیعیان از آن بهره می‌بردند تا این که برخی از این نظرات از سوی بزرگانی همچون علامه حلی مورد نقد قرار گرفت. ولی این کتاب به عنوان یک کتاب مرجع در میان کتب اصولی باقی ماند و بعضی از علمای علم اصول بر آن شرح نوشته و به توضیح مسائل غامض آن پرداختند.
خليل بن غازى قزوينى کتابی با عنوان «حاشية عدة الاصول» در توضيح و رفع ابهام از عبارات دشوار کتاب «العدة فی اصول الفقه» تأليف کرده است.
محتوای کتاب
کتاب «العدة فی اصول الفقه» دارای دوازده باب است و هر باب با توجه به وسعت بحث داراى فصل‌هایى مى‌باشد:
- ماهیت اصول فقه و برخی مباحث الفاظ، در باب اول آمده است.
- الکلام فی الاخبار، الکلام فی الاوامر، الکلام فی النهی و الکلام فی العموم و الخصوص، عناوین باب دوم تا باب پنجم -که بزرگ‌ترین بخش این کتاب است-، می‌باشد.
- الکلام فی البیان والمجمل، الکلام فی الناسخ والمنسوخ، الکلام فی الافعال، الکلام فی الاجماع، الکلام فی القیاس، الکلام فی الاجتهاد، الکلام فی الحظر والاباحة، باب ششم تا دوازدهم کتاب را تشکیل می‌دهد.
نظريات شیخ طوسی در اين كتاب تا قرن‌ها جايگاه خاصى را ميان شيعه به خود اختصاص داده بود. از جمله، نظريۀ ايشان دربارۀ خبر واحد، تعريف علم، مفهوم ظنّ، اماره، حُسن و قبح و ده‌ها موضوع ديگر كه توسط فقهاى شيعه پذيرفته شده است.
شیخ در کتاب «العدة» به طور بسیار دقیق، مسائل فقهى را از مسائل اصولى جدا نموده و فرق بین این دو گونه مسایل را در تعمیم و تخصیص دانسته است؛ به این معنى كه مسائل اصولى در همه ابواب فقهى كاربرد دارد، برخلاف دلیل فقهى كه مخصوص یك باب است.
مؤلف در ابتدای هر فصل، آراء بسيارى اصولیین شیعه را ذکر کرده است. شيخ از ميان علماى شيعه، نظر شيخ مفيد و سيد مرتضى را تقريباً در تمام ابواب كتاب مطرح مى‌كند و بيشتر به آراء سيد مرتضى نظر دارد و به نقل عبارت‌هاى فراوانى از سيد مرتضى بدون ذكر مأخذ مى‌پردازد و تنها به ذكر نام او اكتفا مى‌كند. وی همچنین در خلال مباحث كتاب، متعرض آراء مجموعه‌اى از فقيهان اهل سنت مانند: ابوحنيفه، شافعى، مالك بن انس، محمد بن حسن شيبانى نيز مى‌شود؛ چنانكه متعرض آراء جمعى از بزرگان اصولى سنی مانند: قاضی عبدالجبار و ابوعلى جبائى هم شده است. شیخ سپس به بیان اشکالات آنها و مقابله آن با کتاب و سنت و لغت و ادله عقل می‌پردازد و در پایان نیز نظر خود را اعلام می‌کند.
منابع
- "العدة فی اصول الفقه"، پایگاه خبری تحلیلی اهل بیت علیهم‌السلام (۲ خرداد ۱۳۹۱).
- نرم افزار کتابخانه اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری.
