التفسیر المعین للواعظین و المتعظین (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | {{مشخصات کتاب | |
| − | |||
| − | |||
| − | = | + | |عنوان= |
| − | + | |تصویر= [[پرونده:التفسیر المعین.jpg|240px|وسط]] | |
| − | + | |نویسنده= محمد هویدی | |
| − | + | |موضوع= تفاسیر شیعه | |
| − | |||
| − | + | |زبان= عربی | |
| − | + | |تعداد جلد= ۱ | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | |عنوان افزوده1= | |
| − | |||
| − | |||
| − | = | + | |افزوده1= |
| − | + | |عنوان افزوده2= | |
| − | + | |افزوده2= | |
| − | + | |لینک= [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39185/التفسير-المعين-طريقه-جديده-في-عالم-التفاسير-تجمع-القرآن-الكريم-و-تفسيره-و-احاديث التفسیر المعین] | |
| + | }} | ||
| + | كتاب '''«التفسیر المُعین للواعظین و المتّعظین»''' تألیف شیخ محمد هویدى بغدادى (متولد ۱۳۶۰ ق)، از نویسندگان و واعظان معاصر [[عراق|عراقى]] مى‌باشد. | ||
| + | این [[تفسیر قرآن|تفسیر]] به زبان عربى و در یک مجلد، در حاشیه و اطراف [[قرآن|قرآن کریم]] به چاپ رسیده و مخاطب عمده آن طلاب و وعّاظ هستند. هدف از نگارش آن، راهنمایى این گروه به مباحث موضوعى هر [[آیه|آیه]] و توجه به موضوعات مختلف اجتماعى و [[اخلاق|اخلاقى]] در کنار تبیین ساده و موجز آیات است؛ به همین جهت در ذیل کتاب به [[حدیث|روایات]] مناسب هر آیه اشاره شده است. | ||
| − | == | + | ==معرفی تفسیر== |
| + | محمد هویدى در مقدمه کوتاه بر [[تفسیر]] خود، انگیزه و سیر تألیف آن را چنین بیان مى‌کند: «براى سخنرانیهاى خود نیاز ضرورى به مجموعه‌اى داشتم که موضوعات اسلامى را با [[احادیث]] و [[آیه|آیات]] یکجا داشته باشد. به حاشیه‌نویسى در کنار آیات پرداختم، که بعد از تکمیل، مورد پسند عده‌اى از علما و اساتید واقع شد. با مراجعه به تفاسیر مختلف و مختصر، شیوه فعلى انتخاب گردید، که در نوع خود جدید محسوب مى‌شود. به این ترتیب، زمینه استفاده از [[تفسیر]] و حدیث را در [[تلاوت قرآن|تلاوتهاى]] قرآنى براى افراد فراهم نمودم، هدف من استفاده تلاوت کنندگان هنگام تلاوت بود، بدین جهت در شرح و تفسیر لغات و فرازهاى آیات و موضوعات قرآنى که با حدیث شکل یافته، به مختصر آن کفایت نمودم و سطح آن را مناسب عموم تلاوت کنندگان قرآنى قرار دادم». | ||
| − | + | مؤلف سپس، برخی فوائد کتاب تفسیرى خود را چنین برمى‌شمرد: | |
| − | + | ۱- دسترسى بر معانى واضح و مبسوط لغات و نصوص قرآنى مطابق با سطوح مختلف. | |
| − | + | ۲- دسترسى آسان در موضوعهاى مختلف اسلامى بر آیات و روایات در کمترین وقت ممکن. | |
| − | + | ۳- ایجاد شوق در قارى به جهت بیان [[احادیث]] فضل سور و [[ثواب قرائت سوره های قرآن|ثواب قرائت]] آنها. | |
| − | + | ۴- حفظ و یادگیرى احادیث نبوى و تاثیرپذیرى از آنها. | |
| − | + | ۵- حمل راحت کتاب در سفرهاى تبلیغى به سبب جمع این مجموعه در یک جلد. | |
| − | + | متن مصحف انتخاب شده براى این تفسیر، مطابق [[قرائت حفص از عاصم]] با [[رسم الخط قرآن|رسم الخط]] عثمان طه مى‌باشد، که با توضیحاتى تحت عنوان «تعریف بهذا المصحف الشریف» جنبه‌هاى مختلف قرائتى، ضبط حروف و کلمات، تعداد آیات، بیان اجزاء و اوائل آنها، وقفها و علائم آنها، سجدات و مواضع آنها و علائم مختلف و...، ضمیمه شده است. | |
| − | + | ==روش تفسیر== | |
| − | + | مفسر در مقدمه، ضمن بیان مختصرى از [[روشهای تفسیری قرآن|روش تفسیری]] خود مى‌گوید: «در این تفسیر بین متن [[قرآن]] و تفسیر آن تناسب رعایت شده و هر دو در یک صفحه درج شده‌اند. این تفسیر، مناسب حال قارى است و براى محققین و پژوهندگان ممکن است سودى نداشته باشد. در این تفسیر سعى نموده‌ام نصوص غامض را شرح و تفسیر نمایم و این تفسیر با رعایت استعداد فکرى، فرهنگى و روحى قارى است.» | |
| − | + | مفسر بنا را بر اختصار نهاده و تفسیر وى از جمله تفاسیر وجیز محسوب مى‌گردد. بر این اساس در ابتداى هر [[سوره]] به ذکر یک روایت از [[پیامبر اسلام|پیامبر]] صلّى اللّه علیه و آله یا [[ائمه اطهار|ائمه]] علیهم السّلام در فضل آن اکتفا مى‌نماید. روایت فضیلت را گاه از [[ابن عباس]] و نیز در موارد اندکى بدون ذکر قائل بیان مى‌کند. روایات فضائل را غالبا از کتاب «[[ثواب الاعمال و عقاب الاعمال (کتاب)|ثواب الاعمال]]» [[شیخ صدوق]] نقل نموده است. | |
| − | + | پس از ذکر فضیلت، به توضیح لغوى یا تفسیرى کلمات و فرازهاى آیات مى‌پردازد که چون تمام کلمات و آیات را شامل نمى‌شود، با ذکر شماره هر آیه مطلب خود را بیان مى‌نماید. مفسر در این بخش بیش از ۷۰۰۰ کلمه و نصّ قرآنى را شرح داده است. در بیان معناى لغوى غالبا به یک معنا اکتفا شده است امّا گاهى دو معنا براى یک کلمه ذکر مى‌شود. در مواردى نیز در یک صفحه ذیل دو [[آیه]] معناى یک کلمه را تکرار نموده‌اند. به سبب اختصار در تفسیر کلمات و فرازهاى آیات، به ذکر یک قول اکتفا نموده، حتى در موارد مشهور به وجود اختلاف قول، از ذکر اقوال خوددارى مى‌نماید. هنگام مواجهه با [[حروف مقطعه]] فقط به قرائت آنان اشاره دارد و هیچ معنا یا نظرى را در مورد آنها بیان نمى‌کند. | |
| − | |||
| − | + | تفاوت اساسى این تفسیر با تفاسیر وجیز دیگر، در بخش دوم آن است که در هر صفحه ذیل آیات ذکر شده است، و آن بحث موضوعى روائى مى‌باشد. در این بحث با انتخاب یک موضوع از مواضیع مطرح در آیات، روایاتى از پیامبر (ص) و ائمه (ع) از منابع [[شیعه]] و [[اهل سنت]] نقل نموده، بوسیله آنها موضوع را توضیح و تکمیل مى‌نماید. | |
| − | + | محور در انتخاب موضوع روائى، آیات موجود در همان صفحه مى‌باشد، و موضوع به همراه شماره آیه مطرح مى‌شود. با مرور اجمالى بر موضوعات متنوع، مى‌توان آنها را به دو دسته تقسیم کرد، یک دسته موضوعاتى که [[قرآن]] بطور صریح آنها را مطرح مى‌نماید، مانند [[حج]]، [[زکات|زکاة]]، [[جهاد]] و... و دسته دیگر موضوعاتى که آیات فقط به آنها اشاره دارد، مانند: تاریخ، فرصت، تجربه، [[زهد]]، عشق، وقار و... | |
| + | موضوعات انتخاب شده تناسب کامل با موضوع آیات دارد و سعى نموده، موضوع را با محور برجسته آن آیات، قرین نماید. مانند موضوع [[مباهله پیامبر اسلام با مسیحیان نجران|مباهله]] ذیل [[آیه 61 سوره آل عمران|آیه ۶۱ سوره آل عمران]]. | ||
| − | + | در احادیث متعددى که در یک موضوع از پیامبر (ص) نقل مى‌شود، به جهت اختصار فقط در حدیث اول نام آن حضرت ذکر مى‌شود و در بقیه موارد با اعداد به آن اشاره مى‌شود. موضوعات مطرح شده به طور معمول در هر صفحه یک موضوع بوده، اما در مواردى به دلیل اهمیت موضوع چند صفحه را دربر مى‌گیرد مانند: «الانبیاء و ما ورد فیهم من الاحادیث» که ۴ صفحه را تشکیل مى‌دهد. | |
| + | مفسر سعى نموده در موضوعات مطرح شده، مباحثى نیز در زمینه علل [[احکام شرعی|احکام]] با ذکر روایات مطرح نماید؛ مانند علت تحریم [[شراب خواری|خمر]]. | ||
| − | + | شیوه انتخاب شده در این تفسیر، مجالى براى نقل [[شأن نزول]] آیات باقى نمى‌گذارد، اما با توجه به اهمیت آن، گاهى در قالب موضوع مطرح مى‌شود؛ مانند شأن نزول آیه [[تغییر قبله]] ([[آیه 144 سوره بقره|آیه ۱۴۴ سوره بقره]]). | |
| + | مجموعه موضوعات مطرح شده، بیش از ۵۰۰ موضوع قرآنى است که ۵۰۰۰ روایت را به دنبال خود دارد. | ||
| − | + | ==منابع تفسیر== | |
| + | محمد هویدى منابعى براى بخش اول تفسیر خود که شرح و توضیح کلمات و فرازهاى آیات مى‌باشد ذکر نکرده است. در بخش دوم (موضوعات قرآنى) نیز بطور مستقل، منابع را ذکر نمى‌کند، امّا در پایان هر روایت، منبع روائى و تفسیرى خود را بیان مى‌نماید. عمده منابع بخش موضوعات قرآنى از این قرار است: | ||
| − | + | الف) تفاسیر: [[مجمع البیان (کتاب)|مجمع البیان]]، [[نور الثقلین (کتاب)|نور الثقلین]]، [[تفسیر قمی (کتاب)|تفسیر قمى]]، [[الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور (کتاب)|الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور]]. | |
| − | + | ب) منابع روائى: [[نهج البلاغة|نهج البلاغه]]، [[بحارالأنوار (کتاب)|بحار الانوار]]، [[وسائل الشیعه (کتاب)|وسایل الشیعه]]، [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک الوسائل]]، [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح الجنان]]، [[الکافی (کتاب)|الکافى]]، [[تحف العقول (کتاب)|تحف العقول]]، [[غرر الحکم و درر الکلم (کتاب)|غرر الحکم]]، [[عیون اخبارالرضا (کتاب)|عیون الاخبار]]، [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لا یحضره الفقیه]]، [[تهذیب الأحکام (کتاب)|التهذیب]]، [[معانى الأخبار (کتاب)|معانى الاخبار]]، [[التوحید (کتاب)|التوحید]]، [[الخصال (کتاب)|الخصال]]، [[الأمالى شیخ مفید (کتاب)|امالى مفید]]، [[ثواب الاعمال و عقاب الاعمال (کتاب)|ثواب الاعمال و عقاب الاعمال]]، [[فلاح السائل (کتاب)|فلاح السائل]]، [[المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء (کتاب)|المحجة البیضاء]]، [[مشکاة الانوار فی غررالاخبار (کتاب)|مشکاة الانوار]]، [[تنبیه الخواطر (کتاب)|تنبیه الخواطر]]، [[سنن ابی داوود (کتاب)|سنن ابی داود]]، [[سنن ابن ماجه (کتاب)|سنن ابن ماجه]]، [[میزان الحکمه (کتاب)|میزان الحکمة]]. | |
| − | + | ==منابع== | |
| − | + | *[[دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی (کتاب)|دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهى]]، بهاءالدین خرمشاهى، ج ۱ ص ۷۵۹. | |
| − | + | *[[طبقات مفسران شیعه (کتاب)|طبقات مفسران شیعه]]، عبدالرحيم عقیقى بخشایشى، نشر نوید اسلام، قم، ج ۵ ص ۲۸۰. | |
| − | + | *کتابشناسى علوم و معارف قرآنى، دبیرخانه نهمین نمایشگاه بین المللى قرآن کریم، انتشارات کتاب مبین. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{تفسیر قرآن}} | {{تفسیر قرآن}} | ||
| − | [[رده: تفاسیر]] | + | [[رده: تفاسیر]][[رده: تفاسیر اجتهادی]][[رده: تفسیرهای شیعه]] |
نسخهٔ کنونی تا ۲ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۴
 | |
| نویسنده | محمد هویدی |
| موضوع | تفاسیر شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
كتاب «التفسیر المُعین للواعظین و المتّعظین» تألیف شیخ محمد هویدى بغدادى (متولد ۱۳۶۰ ق)، از نویسندگان و واعظان معاصر عراقى مى‌باشد. این تفسیر به زبان عربى و در یک مجلد، در حاشیه و اطراف قرآن کریم به چاپ رسیده و مخاطب عمده آن طلاب و وعّاظ هستند. هدف از نگارش آن، راهنمایى این گروه به مباحث موضوعى هر آیه و توجه به موضوعات مختلف اجتماعى و اخلاقى در کنار تبیین ساده و موجز آیات است؛ به همین جهت در ذیل کتاب به روایات مناسب هر آیه اشاره شده است.
محتویات
معرفی تفسیر
محمد هویدى در مقدمه کوتاه بر تفسیر خود، انگیزه و سیر تألیف آن را چنین بیان مى‌کند: «براى سخنرانیهاى خود نیاز ضرورى به مجموعه‌اى داشتم که موضوعات اسلامى را با احادیث و آیات یکجا داشته باشد. به حاشیه‌نویسى در کنار آیات پرداختم، که بعد از تکمیل، مورد پسند عده‌اى از علما و اساتید واقع شد. با مراجعه به تفاسیر مختلف و مختصر، شیوه فعلى انتخاب گردید، که در نوع خود جدید محسوب مى‌شود. به این ترتیب، زمینه استفاده از تفسیر و حدیث را در تلاوتهاى قرآنى براى افراد فراهم نمودم، هدف من استفاده تلاوت کنندگان هنگام تلاوت بود، بدین جهت در شرح و تفسیر لغات و فرازهاى آیات و موضوعات قرآنى که با حدیث شکل یافته، به مختصر آن کفایت نمودم و سطح آن را مناسب عموم تلاوت کنندگان قرآنى قرار دادم».
مؤلف سپس، برخی فوائد کتاب تفسیرى خود را چنین برمى‌شمرد:
۱- دسترسى بر معانى واضح و مبسوط لغات و نصوص قرآنى مطابق با سطوح مختلف.
۲- دسترسى آسان در موضوعهاى مختلف اسلامى بر آیات و روایات در کمترین وقت ممکن.
۳- ایجاد شوق در قارى به جهت بیان احادیث فضل سور و ثواب قرائت آنها.
۴- حفظ و یادگیرى احادیث نبوى و تاثیرپذیرى از آنها.
۵- حمل راحت کتاب در سفرهاى تبلیغى به سبب جمع این مجموعه در یک جلد.
متن مصحف انتخاب شده براى این تفسیر، مطابق قرائت حفص از عاصم با رسم الخط عثمان طه مى‌باشد، که با توضیحاتى تحت عنوان «تعریف بهذا المصحف الشریف» جنبه‌هاى مختلف قرائتى، ضبط حروف و کلمات، تعداد آیات، بیان اجزاء و اوائل آنها، وقفها و علائم آنها، سجدات و مواضع آنها و علائم مختلف و...، ضمیمه شده است.
روش تفسیر
مفسر در مقدمه، ضمن بیان مختصرى از روش تفسیری خود مى‌گوید: «در این تفسیر بین متن قرآن و تفسیر آن تناسب رعایت شده و هر دو در یک صفحه درج شده‌اند. این تفسیر، مناسب حال قارى است و براى محققین و پژوهندگان ممکن است سودى نداشته باشد. در این تفسیر سعى نموده‌ام نصوص غامض را شرح و تفسیر نمایم و این تفسیر با رعایت استعداد فکرى، فرهنگى و روحى قارى است.»
مفسر بنا را بر اختصار نهاده و تفسیر وى از جمله تفاسیر وجیز محسوب مى‌گردد. بر این اساس در ابتداى هر سوره به ذکر یک روایت از پیامبر صلّى اللّه علیه و آله یا ائمه علیهم السّلام در فضل آن اکتفا مى‌نماید. روایت فضیلت را گاه از ابن عباس و نیز در موارد اندکى بدون ذکر قائل بیان مى‌کند. روایات فضائل را غالبا از کتاب «ثواب الاعمال» شیخ صدوق نقل نموده است.
پس از ذکر فضیلت، به توضیح لغوى یا تفسیرى کلمات و فرازهاى آیات مى‌پردازد که چون تمام کلمات و آیات را شامل نمى‌شود، با ذکر شماره هر آیه مطلب خود را بیان مى‌نماید. مفسر در این بخش بیش از ۷۰۰۰ کلمه و نصّ قرآنى را شرح داده است. در بیان معناى لغوى غالبا به یک معنا اکتفا شده است امّا گاهى دو معنا براى یک کلمه ذکر مى‌شود. در مواردى نیز در یک صفحه ذیل دو آیه معناى یک کلمه را تکرار نموده‌اند. به سبب اختصار در تفسیر کلمات و فرازهاى آیات، به ذکر یک قول اکتفا نموده، حتى در موارد مشهور به وجود اختلاف قول، از ذکر اقوال خوددارى مى‌نماید. هنگام مواجهه با حروف مقطعه فقط به قرائت آنان اشاره دارد و هیچ معنا یا نظرى را در مورد آنها بیان نمى‌کند.
تفاوت اساسى این تفسیر با تفاسیر وجیز دیگر، در بخش دوم آن است که در هر صفحه ذیل آیات ذکر شده است، و آن بحث موضوعى روائى مى‌باشد. در این بحث با انتخاب یک موضوع از مواضیع مطرح در آیات، روایاتى از پیامبر (ص) و ائمه (ع) از منابع شیعه و اهل سنت نقل نموده، بوسیله آنها موضوع را توضیح و تکمیل مى‌نماید.
محور در انتخاب موضوع روائى، آیات موجود در همان صفحه مى‌باشد، و موضوع به همراه شماره آیه مطرح مى‌شود. با مرور اجمالى بر موضوعات متنوع، مى‌توان آنها را به دو دسته تقسیم کرد، یک دسته موضوعاتى که قرآن بطور صریح آنها را مطرح مى‌نماید، مانند حج، زکاة، جهاد و... و دسته دیگر موضوعاتى که آیات فقط به آنها اشاره دارد، مانند: تاریخ، فرصت، تجربه، زهد، عشق، وقار و... موضوعات انتخاب شده تناسب کامل با موضوع آیات دارد و سعى نموده، موضوع را با محور برجسته آن آیات، قرین نماید. مانند موضوع مباهله ذیل آیه ۶۱ سوره آل عمران.
در احادیث متعددى که در یک موضوع از پیامبر (ص) نقل مى‌شود، به جهت اختصار فقط در حدیث اول نام آن حضرت ذکر مى‌شود و در بقیه موارد با اعداد به آن اشاره مى‌شود. موضوعات مطرح شده به طور معمول در هر صفحه یک موضوع بوده، اما در مواردى به دلیل اهمیت موضوع چند صفحه را دربر مى‌گیرد مانند: «الانبیاء و ما ورد فیهم من الاحادیث» که ۴ صفحه را تشکیل مى‌دهد. مفسر سعى نموده در موضوعات مطرح شده، مباحثى نیز در زمینه علل احکام با ذکر روایات مطرح نماید؛ مانند علت تحریم خمر.
شیوه انتخاب شده در این تفسیر، مجالى براى نقل شأن نزول آیات باقى نمى‌گذارد، اما با توجه به اهمیت آن، گاهى در قالب موضوع مطرح مى‌شود؛ مانند شأن نزول آیه تغییر قبله (آیه ۱۴۴ سوره بقره). مجموعه موضوعات مطرح شده، بیش از ۵۰۰ موضوع قرآنى است که ۵۰۰۰ روایت را به دنبال خود دارد.
منابع تفسیر
محمد هویدى منابعى براى بخش اول تفسیر خود که شرح و توضیح کلمات و فرازهاى آیات مى‌باشد ذکر نکرده است. در بخش دوم (موضوعات قرآنى) نیز بطور مستقل، منابع را ذکر نمى‌کند، امّا در پایان هر روایت، منبع روائى و تفسیرى خود را بیان مى‌نماید. عمده منابع بخش موضوعات قرآنى از این قرار است:
الف) تفاسیر: مجمع البیان، نور الثقلین، تفسیر قمى، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور.
ب) منابع روائى: نهج البلاغه، بحار الانوار، وسایل الشیعه، مستدرک الوسائل، مفاتیح الجنان، الکافى، تحف العقول، غرر الحکم، عیون الاخبار، من لا یحضره الفقیه، التهذیب، معانى الاخبار، التوحید، الخصال، امالى مفید، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، فلاح السائل، المحجة البیضاء، مشکاة الانوار، تنبیه الخواطر، سنن ابی داود، سنن ابن ماجه، میزان الحکمة.
منابع
- دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهى، بهاءالدین خرمشاهى، ج ۱ ص ۷۵۹.
- طبقات مفسران شیعه، عبدالرحيم عقیقى بخشایشى، نشر نوید اسلام، قم، ج ۵ ص ۲۸۰.
- کتابشناسى علوم و معارف قرآنى، دبیرخانه نهمین نمایشگاه بین المللى قرآن کریم، انتشارات کتاب مبین.
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|
