التفسیر المعین للواعظین و المتعظین (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۶ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
مؤلف تفسير، واعظ محترم شيخ محمد هويدى بغدادى متولد 1360 ق، از نويسندگان معاصر عراقى مى‌باشد.
+
{{مشخصات کتاب
نام كامل كتاب« التفسر المعين للواعظين و المعظين» مى‌باشد، كه به زبان عربى و در يك مجلد، در حاشيه و اطراف قرآن به چاپ رسيده و مخاطب عمده آن طلاب و وعاظ هستند. هدف از نگارش آن، راهنمايى اين گروه به مباحث موضوعى هر آيه و توجه به موضوعات مختلف اجتماعى و اخلاقى در كنار تبيين ساده و موجز آيات است. به همين جهت در ذيل كتاب به روايات مناسب هر آيه اشاره كرده است.
 
مفسر در مقدمه كوتاه بر تفسير خود انگيزه و سير تأليف آن را چنين بيان مى‌كند: براى سخنرانيهاى خود نياز ضرورى به مجموعه‌اى داشتم كه موضوعات اسلامى را با احاديث و آيات يكجا داشته باشد، به حاشيه‌نويسى در كنار آيات پرداختم، بعد از تكميل موردپسند عده‌اى از علما و اساتيد واقع شد، با مراجعه به تفاسير مختلف و مختصر، شيوه فعلى انتخاب گرديد، كه در نوع خود جديد محسوب مى‌شود. به اين ترتيب، زمينه استفاده از تفسير و حديث را در تلاوتهاى قرآنى براى افراد فراهم نمودم، هدف من استفاده تلاوت كنندگان هنگام تلاوت بود، بدين جهت در شرح و تفسير لغات و فرازهاى آيات و موضوعات قرآنى كه با حديث شكل يافته، به مختصر آن كفايت نمودم و سطح آن را مناسب عموم تلاوت كنندگان قرآنى قرار دادم.
 
  
==روش تفسير==   
+
|عنوان=
  
مفسر بنا را بر اختصار نهاده و تفسير وى از جمله تفاسير وجيز محسوب مى‌گردد. بر اين اساس در ابتداى هر سوره به ذكر يك روايت از پيامبر« صلّى اللّه عليه و آله» يا ائمه عليهم السّلام در فضل آن اكتفا مى‌نمايد، روايت فضيلت را گاه از ابن عباس و نيز در موارد اندكى بدون ذكر قائل بيان مى‌كند.( مانند المعين ص 151.) روايات فضائل را غالبا از كتاب ثواب الاعمال نقل نموده است. در اين بين تفسير سه سوره ناس- ضحى و انشراح، بدون ذكر فضيلت آغاز شده‌اند.
+
|تصویر= [[پرونده:التفسیر المعین.jpg|240px|وسط]]
  
پس از ذكر فضيلت، به توضيح لغوى يا تفسيرى كلمات و فرازهاى آيات مى‌پردازد كه چون تمام كلمات و آيات را شامل نمى‌شود با ذكر شماره هر آيه مطلب خود را بيان مى‌نمايد. مفسر در اين بخش بيش از 7000 كلمه و نص قرآنى را شرح داده است.
+
|نویسنده= محمد هویدی
  
در بيان معناى لغوى غالبا به يك معنا اكتفا شده است امّا گاهى دو معنا براى يك كلمه ذكر مى‌شود. مانند كلمه رغدا در صفحه 6 كه به« واسعا او هنيئا لا تعب فيه» معنا شده است. در مواردى نيز در يك صفحه ذيل دو آيه معناى يك كلمه را تكرار نموده‌اند. مانند كلمه« عصبة»( المعين صفحه 236).
+
|موضوع= تفاسیر شیعه
به سبب اختصار در تفسير كلمات و فرازهاى آيات به ذكر يك قول اكتفا نموده، حتى در موارد مشهور به وجود اختلاف قول، از ذكر اقوال خوددارى مى‌نمايد. مانند« علّم آدم الاسماء» كه آن را به« علمّه جميع اسماء المخلوقات» تفسير كرده است.( المعين صفحه 6). هنگام مواجهه با حروف مقطعه فقط به قرائت آنان اشاره دارد و هيچ معنا يا نظرى را در مورد آنها بيان نمى‌كند.
 
  
تفاوت اساسى اين تفسير با تفاسير وجيز ديگر در بخش دوم آن است كه در هر صفحه ذيل آيات ذكر شده است، و آن بحث موضوعى روائى مى‌باشد. در اين بحث با انتخاب يك موضوع از مواضيع مطرح در آيات، رواياتى از پيامبر( ص) و ائمه( ع) از منابع شيعه و اهل سنت نقل نموده، بوسيله آنها موضوع را توضيح و تكميل مى‌نمايد.
+
|زبان= عربی
  
در انتخاب موضوع روائى، محور، آيات موجود در همان صفحه مى‌باشد، و موضوع به همراه شماره آيه مطرح مى‌شود. با مرور اجمالى بر موضوعات متنوع، مى‌توان آنها را به دو دسته تقسيم كرد، يكدسته موضوعاتى كه قرآن بطور صريح آنها را مطرح مى‌نمايد، مانند حج، زكاة، جهاد و... و ديگر موضوعاتى كه آيات فقط به آنها اشاره دارد، مانند: تاريخ، فرصت، تجربه، زهد، عشق، وقار و...
+
|تعداد جلد= ۱
موضوعات انتخاب شده تناسب كامل با موضوع آيات دارد و سعى نموده، موضوع را با محور برجسته آن آيات، قرين نمايد. مانند موضوع مباهله ذيل آيه 61 سوره آل عمران.( المعين صفحه 57).
 
در احاديث متعددى كه در يك موضوع از پيامبر( ص) نقل مى‌شود به جهت اختصار فقط در حديث اول نام حضرت ذكر مى‌شود و در بقيه موارد با اعداد به آن اشاره مى‌شود. موضوعات مطرح شده به طور معمول در هر صفحه يك موضوع بوده، اما در مواردى به دليل اهميت موضوع چند صفحه را دربر مى‌گيرد مانند:« الانبياء و ما ورد فيهم من الاحاديث» كه 4 صفحه را تشكيل مى‌دهد.( المعين صفحه 476)
 
مفسر سعى نموده در موضوعات مطرح شده، مباحثى نيز در زمينه علل احكام با ذكر روايات مطرح نمايد. مانند علت تحريم خمر( المعين ص 124).
 
  
شيوه انتخاب شده در اين تفسير مجالى براى نقل شأن نزول آيات باقى نمى‌گذارد، اما با توجه به اهميت آن گاهى در قالب موضوع مطرح مى‌شود. مانند شأن نزول آيه قبله( 144 سوره بقره)( المعين ص 22).
+
|عنوان افزوده1=
مجموعه موضوعات مطرح شده، بيش از 500 موضوع قرآنى است كه 5000 روايت را به دنبال خود دارد.
 
مفسر در مقدمه خود بر اين تفسير ضمن بيان مختصرى از روش خود مى‌فرمايد: در اين تفسير بين متن قرآن و تفسير آن تناسب رعايت شده هر دو در يك صفحه درج شده‌اند. اين تفسير مناسب حال قارى است و براى محققين و پژوهندگان ممكن است سودى نداشته باشد. در اين تفسير سعى نموده‌ام نصوص غامض را شرح و تفسير نمايم و اين تفسير با رعايت استعداد فكرى، فرهنگى و روحى قارى است.
 
  
==منابع تفسير و موضوعات روائى ==   
+
|افزوده1=
  
محمد هويدى منابعى براى بخش اول تفسير خود كه شرح و توضيح كلمات و فرازهاى آيات مى‌باشد ذكر نكرده‌اند، در بخش دوم( موضوعات قرآنى) نيز بطور مستقل، منابع را ذكر نمى‌كند، امّا در پايان هر روايت، منبع روائى و تفسيرى خود را بيان مى‌نمايد. عمده منابع بخش موضوعات قرآنى از اين قرار است:
+
|عنوان افزوده2=
  
الف) تفاسير: مجمع البيان، نور الثقلين، تفسير على بن ابراهيم قمى، الدر المنثور سيوطى.
+
|افزوده2=
  
ب) منابع روائى: نهج البلاغه، بحار الانوار، وسايل الشيعه، مستدرك وسائل الشيعه، مفاتيح الجنان، كافى، تحف العقول، غرر الحكم، عيون الاخبار من لا يحضره الفقيه، التهذيب، معانى الاخبار، التوحيد، نهج السعاده، امالى مفيد، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، فلاح السائل، شرح نهج البلاغه، المحجة البيضاء، مشكاة الانوار، الترغيب و الترهيب، تنبيه الخواطر، قصار الجمل مشكينى، كنز العمال، سنن ابن داود، معجم سنائى، كلمة اللّه، سنن ابن ماجه، ميزان الحكمة، سنن دارمى، خصال.
+
|لینک= [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39185/التفسير-المعين‌-طريقه‌-جديده‌-في‌-عالم‌-التفاسير-تجمع‌-القرآن‌-الكريم‌-و-تفسيره‌-و-احاديث‌  التفسیر المعین]
 +
}}
 +
كتاب '''«التفسیر المُعین للواعظین و المتّعظین»''' تألیف شیخ محمد هویدى بغدادى (متولد ۱۳۶۰ ق)، از نویسندگان و واعظان معاصر [[عراق|عراقى]] مى‌باشد.
 +
این [[تفسیر قرآن|تفسیر]] به زبان عربى و در یک مجلد، در حاشیه و اطراف [[قرآن|قرآن کریم]] به چاپ رسیده و مخاطب عمده آن طلاب و وعّاظ هستند. هدف از نگارش آن، راهنمایى این گروه به مباحث موضوعى هر [[آیه|آیه]] و توجه به موضوعات مختلف اجتماعى و [[اخلاق|اخلاقى]] در کنار تبیین ساده و موجز آیات است؛ به همین جهت در ذیل کتاب به [[حدیث|روایات]] مناسب هر آیه اشاره شده است.
  
==فوائد اين روش تفسيرى==
+
==معرفی تفسیر==
 +
محمد هویدى در مقدمه کوتاه بر [[تفسیر]] خود، انگیزه و سیر تألیف آن را چنین بیان مى‌کند: «براى سخنرانیهاى خود نیاز ضرورى به مجموعه‌اى داشتم که موضوعات اسلامى را با [[احادیث]] و [[آیه|آیات]] یکجا داشته باشد. به حاشیه‌نویسى در کنار آیات پرداختم، که بعد از تکمیل، مورد پسند عده‌اى از علما و اساتید واقع شد. با مراجعه به تفاسیر مختلف و مختصر، شیوه فعلى انتخاب گردید، که در نوع خود جدید محسوب مى‌شود. به این ترتیب، زمینه استفاده از [[تفسیر]] و حدیث را در [[تلاوت قرآن|تلاوتهاى]] قرآنى براى افراد فراهم نمودم، هدف من استفاده تلاوت کنندگان هنگام تلاوت بود، بدین جهت در شرح و تفسیر لغات و فرازهاى آیات و موضوعات قرآنى که با حدیث شکل یافته، به مختصر آن کفایت نمودم و سطح آن را مناسب عموم تلاوت کنندگان قرآنى قرار دادم».
  
محمد هويدى در مقدمه كوتاه خود بر تفسير، فوائد روش تفسيرى خود را چنين برمى‌شمرد:
+
مؤلف سپس، برخی فوائد کتاب تفسیرى خود را چنین برمى‌شمرد:
  
1- دسترسى بر معانى واضح و مبسوط لغات و نصوص قرآنى مطابق با سطوح مختلف.
+
۱- دسترسى بر معانى واضح و مبسوط لغات و نصوص قرآنى مطابق با سطوح مختلف.
  
2- دسترسى آسان در موضوعهاى مختلف اسلامى بر آيات و روايات در كمترين وقت ممكن.
+
۲- دسترسى آسان در موضوعهاى مختلف اسلامى بر آیات و روایات در کمترین وقت ممکن.
  
3- ايجاد شوق در قارى بجهت بيان احاديث فضل سور و ثواب قرائت آنها.
+
۳- ایجاد شوق در قارى به جهت بیان [[احادیث]] فضل سور و [[ثواب قرائت سوره های قرآن|ثواب قرائت]] آنها.
  
4- حفظ و يادگيرى احاديث نبوى و تاثيرپذيرى از آنها
+
۴- حفظ و یادگیرى احادیث نبوى و تاثیرپذیرى از آنها.
  
5- حمل راحت آن در سفرهاى تبليغى به سبب جمع اين مجموعه در يك جلد.
+
۵- حمل راحت کتاب در سفرهاى تبلیغى به سبب جمع این مجموعه در یک جلد.
  
6- به تصوير كشيدن شخصيتى اسلامى از لحاظ فكرى و عملى با بهره‌گيرى از منابع اصلى( قرآن و سنت).
+
متن مصحف انتخاب شده براى این تفسیر، مطابق [[قرائت حفص از عاصم]] با [[رسم الخط قرآن|رسم الخط]] عثمان طه مى‌باشد، که با توضیحاتى تحت عنوان «تعریف بهذا المصحف الشریف» جنبه‌هاى مختلف قرائتى، ضبط حروف و کلمات، تعداد آیات، بیان اجزاء و اوائل آنها، وقفها و علائم آنها، سجدات و مواضع آنها و علائم مختلف و...، ضمیمه شده است.
  
7- آشكار نمودن جامعيت اسلام و بيان آن در مقاطع مختلف حيات انسانى.
+
==روش تفسیر==   
  
8- يقين به وحدت روش اسلامى با وجود كثرت موضوعات و تفاوت منابع.
+
مفسر در مقدمه، ضمن بیان مختصرى از [[روشهای تفسیری قرآن|روش تفسیری]] خود مى‌گوید: «در این تفسیر بین متن [[قرآن]] و تفسیر آن تناسب رعایت شده و هر دو در یک صفحه درج شده‌اند. این تفسیر، مناسب حال قارى است و براى محققین و پژوهندگان ممکن است سودى نداشته باشد. در این تفسیر سعى نموده‌ام نصوص غامض را شرح و تفسیر نمایم و این تفسیر با رعایت استعداد فکرى، فرهنگى و روحى قارى است.»
  
==فهرست موضوعى ==     
+
مفسر بنا را بر اختصار نهاده و تفسیر وى از جمله تفاسیر وجیز محسوب مى‌گردد. بر این اساس در ابتداى هر [[سوره]] به ذکر یک روایت از [[پیامبر اسلام|پیامبر]] صلّى اللّه علیه و آله یا [[ائمه اطهار|ائمه]] علیهم السّلام در فضل آن اکتفا مى‌نماید. روایت فضیلت را گاه از [[ابن عباس]] و نیز در موارد اندکى بدون ذکر قائل بیان مى‌کند. روایات فضائل را غالبا از کتاب «[[ثواب الاعمال و عقاب الاعمال (کتاب)|ثواب الاعمال]]» [[شیخ صدوق]] نقل نموده است.
  
وجود فهرست موضوعى، مزيتى براى تفسير محسوب مى‌گردد.
+
پس از ذکر فضیلت، به توضیح لغوى یا تفسیرى کلمات و فرازهاى آیات مى‌پردازد که چون تمام کلمات و آیات را شامل نمى‌شود، با ذکر شماره هر آیه مطلب خود را بیان مى‌نماید. مفسر در این بخش بیش از ۷۰۰۰ کلمه و نصّ قرآنى را شرح داده است. در بیان معناى لغوى غالبا به یک معنا اکتفا شده است امّا گاهى دو معنا براى یک کلمه ذکر مى‌شود. در مواردى نیز در یک صفحه ذیل دو [[آیه]] معناى یک کلمه را تکرار نموده‌اند. به سبب اختصار در تفسیر کلمات و فرازهاى آیات، به ذکر یک قول اکتفا نموده، حتى در موارد مشهور به وجود اختلاف قول، از ذکر اقوال خوددارى مى‌نماید. هنگام مواجهه با [[حروف مقطعه]] فقط به قرائت آنان اشاره دارد و هیچ معنا یا نظرى را در مورد آنها بیان نمى‌کند.
فهرست تهيه شده به دو ترتيب مى‌باشد، الف) به ترتيب صفحات بدون ذكر آيات. ب) به ترتيب ابجدى موضوعات قرآنى به همراه رقم آياتى كه موضوع در آنها مطرح شده، در كنار ذكر شماره صفحات.
 
  
==نسخه شناسى==     
+
تفاوت اساسى این تفسیر با تفاسیر وجیز دیگر، در بخش دوم آن است که در هر صفحه ذیل آیات ذکر شده است، و آن بحث موضوعى روائى مى‌باشد. در این بحث با انتخاب یک موضوع از مواضیع مطرح در آیات، روایاتى از پیامبر (ص) و ائمه (ع) از منابع [[شیعه]] و [[اهل سنت]] نقل نموده، بوسیله آنها موضوع را توضیح و تکمیل مى‌نماید.
  
اين تفسير بارها در بيروت در قطعهاى مختلف بزرگ و كوچك توسط دار البلاغه به چاپ رسيده و نخستين چاپ آن در سال 1407 ق در« مطبعة القارى» بيروت بوده است.
+
محور در انتخاب موضوع روائى، آیات موجود در همان صفحه مى‌باشد، و موضوع به همراه شماره آیه مطرح مى‌شود. با مرور اجمالى بر موضوعات متنوع، مى‌توان آنها را به دو دسته تقسیم کرد، یک دسته موضوعاتى که [[قرآن]] بطور صریح آنها را مطرح مى‌نماید، مانند [[حج]]، [[زکات|زکاة]]، [[جهاد]] و... و دسته دیگر موضوعاتى که آیات فقط به آنها اشاره دارد، مانند: تاریخ، فرصت، تجربه، [[زهد]]، عشق، وقار و...
 +
موضوعات انتخاب شده تناسب کامل با موضوع آیات دارد و سعى نموده، موضوع را با محور برجسته آن آیات، قرین نماید. مانند موضوع [[مباهله پیامبر اسلام با مسیحیان نجران|مباهله]] ذیل [[آیه 61 سوره آل عمران|آیه ۶۱ سوره آل عمران]].
  
نسخه حاضر كه به سبب تصحيح و تنقيح دقيق مؤلف، ممتاز شده است، توسط منشورات ذوى القربى در ايران، شهر مقدس قم، به سال 1424 ه. ق مطابق با 1382 ه. شمسى، چاپ پنجم خود را در 2000 نسخه با قيمت 30000 ريال، به خود ديده است. در سال 1376 نيز توسط مجتمع القرآن الكريم- تهران نشر آفرينه در 670 صفحه به قطع وزيرى چاپ شده است. و نيز در سال 1379 توسط انتشارات سپاس در 670 صفحه با قطع وزيرى در تهران به زيور انتشار آراسته گشت.
+
در احادیث متعددى که در یک موضوع از پیامبر (ص) نقل مى‌شود، به جهت اختصار فقط در حدیث اول نام آن حضرت ذکر مى‌شود و در بقیه موارد با اعداد به آن اشاره مى‌شود. موضوعات مطرح شده به طور معمول در هر صفحه یک موضوع بوده، اما در مواردى به دلیل اهمیت موضوع چند صفحه را دربر مى‌گیرد مانند: «الانبیاء و ما ورد فیهم من الاحادیث» که ۴ صفحه را تشکیل مى‌دهد.
 +
مفسر سعى نموده در موضوعات مطرح شده، مباحثى نیز در زمینه علل [[احکام شرعی|احکام]] با ذکر روایات مطرح نماید؛ مانند علت تحریم [[شراب خواری|خمر]].
  
متن مصحف انتخاب شده براى اين تفسير مطابق روايت حفص از عاصم با رسم الخط مصحف عثمانى به خط عثمان طه مى‌باشد، كه با توضيحاتى تحت عنوان« تعريف بهذا المصحف الشريف» جنبه‌هاى مختلف قرائتى، ضبط حروف و كلمات، تعداد آيات، بيان اجزاء و اوائل آنها، وقفها و علائم آنها، سجدات و مواضع آنها و علائم مختلف و...، ضميمه شده است.
+
شیوه انتخاب شده در این تفسیر، مجالى براى نقل [[شأن نزول]] آیات باقى نمى‌گذارد، اما با توجه به اهمیت آن، گاهى در قالب موضوع مطرح مى‌شود؛ مانند شأن نزول آیه [[تغییر قبله]] ([[آیه 144 سوره بقره|آیه ۱۴۴ سوره بقره]]).
 +
مجموعه موضوعات مطرح شده، بیش از ۵۰۰ موضوع قرآنى است که ۵۰۰۰ روایت را به دنبال خود دارد.
  
علاوه بر فهرست موضوعى با دو ترتيب، كه قبلا يادآورى شد، فهرست اسماء سور و بيان مكى و مدنى بودن آنها، طبق معمول همه مصاحف، در اين نسخه وجود دارد.
+
==منابع تفسیر==
 +
محمد هویدى منابعى براى بخش اول تفسیر خود که شرح و توضیح کلمات و فرازهاى آیات مى‌باشد ذکر نکرده‌ است. در بخش دوم (موضوعات قرآنى) نیز بطور مستقل، منابع را ذکر نمى‌کند، امّا در پایان هر روایت، منبع روائى و تفسیرى خود را بیان مى‌نماید. عمده منابع بخش موضوعات قرآنى از این قرار است:
  
==آثار ديگر مؤلف==     
+
الف) تفاسیر: [[مجمع البیان (کتاب)|مجمع البیان]]، [[نور الثقلین (کتاب)|نور الثقلین]]، [[تفسیر قمی (کتاب)|تفسیر قمى]]، [[الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور (کتاب)|الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور]].
  
1- زبدة البيان فى تفسير القرآن
+
ب) منابع روائى: [[نهج البلاغة|نهج البلاغه]]، [[بحارالأنوار (کتاب)|بحار الانوار]]، [[وسائل الشیعه (کتاب)|وسایل الشیعه]]، [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک الوسائل]]، [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح الجنان]]، [[الکافی (کتاب)|الکافى]]، [[تحف العقول (کتاب)|تحف العقول]]، [[غرر الحکم و درر الکلم (کتاب)|غرر الحکم]]، [[عیون اخبارالرضا (کتاب)|عیون الاخبار]]، [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لا یحضره الفقیه]]، [[تهذیب الأحکام (کتاب)|التهذیب]]، [[معانى الأخبار (کتاب)|معانى الاخبار]]، [[التوحید (کتاب)|التوحید]]، [[الخصال (کتاب)|الخصال]]، [[الأمالى شیخ مفید (کتاب)|امالى مفید]]، [[ثواب الاعمال و عقاب الاعمال (کتاب)|ثواب الاعمال و عقاب الاعمال]]، [[فلاح السائل (کتاب)|فلاح السائل]]، [[المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء (کتاب)|المحجة البیضاء]]، [[مشکاة الانوار فی غررالاخبار (کتاب)|مشکاة الانوار]]، [[تنبیه الخواطر (کتاب)|تنبیه الخواطر]]، [[سنن ابی داوود (کتاب)|سنن ابی داود]]، [[سنن ابن ماجه (کتاب)|سنن ابن ماجه]]، [[میزان الحکمه (کتاب)|میزان الحکمة]].
  
2- شرح مفاتيح الجنان كه توسط مؤسسه علوم قرآن لبنان چاپ شده است.
+
==منابع==
  
3- الدليل المفهرس لالفاظ القرآن الكريم( راهنماى فهرست الفاظ قرآن كريم)
+
*[[دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی (کتاب)|دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهى]]، بهاءالدین خرمشاهى، ج ۱ ص ۷۵۹.
كه توسط انتشارات اسلام در تهران به سال 1379 در 478 صفحه با قطع وزيرى و تيراژ 3000 نسخه چاپ گرديد.
+
*[[طبقات مفسران شیعه (کتاب)|طبقات مفسران شیعه]]، عبدالرحيم عقیقى بخشایشى، نشر نوید اسلام، قم، ج ۵ ص ۲۸۰.
 
+
*کتابشناسى علوم و معارف قرآنى، دبیرخانه نهمین نمایشگاه بین المللى قرآن کریم، انتشارات کتاب مبین.
==منابع مقاله==
 
 
 
1- مقدمه تفسير معين به همراه تفسير
 
 
 
2- دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهى ج 1 صفحه 759 اثر بهاء الدين خرمشاهى و همكاران
 
 
 
3- طبقات مفسران شيعه ج 5 صفحه 280 دكتر عقيقى بخشايشى چاپ اول بها 76 نشر نويد اسلام- قم
 
 
 
4- كتابشناسى علوم و معارف قرآنى سالهاى 79- 1357 تهيه و تنظيم دبيرخانه نهمين نمايشگاه بين المللى قرآن كريم، انتشارات كتاب مبين چاپ 1380 شماره 12 و 13
 
 
 
==منبع==
 
 
 
نرم افزار جامغ التفاسیر ، بخش کتابشناسی
 
 
 
==متن کتاب تفسیر معین==
 
[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39185/التفسير-المعين‌-طريقه‌-جديده‌-في‌-عالم‌-التفاسير-تجمع‌-القرآن‌-الكريم‌-و-تفسيره‌-و-احاديث‌  التفسير المعين‌  تفسیر معین]
 
 
{{تفسیر قرآن}}
 
{{تفسیر قرآن}}
[[رده: تفاسیر]]
+
[[رده: تفاسیر]][[رده: تفاسیر اجتهادی]][[رده: تفسیرهای شیعه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۴

التفسیر المعین.jpg
نویسنده محمد هویدی
موضوع تفاسیر شیعه
زبان عربی
تعداد جلد ۱

التفسیر المعین

كتاب «التفسیر المُعین للواعظین و المتّعظین» تألیف شیخ محمد هویدى بغدادى (متولد ۱۳۶۰ ق)، از نویسندگان و واعظان معاصر عراقى مى‌باشد. این تفسیر به زبان عربى و در یک مجلد، در حاشیه و اطراف قرآن کریم به چاپ رسیده و مخاطب عمده آن طلاب و وعّاظ هستند. هدف از نگارش آن، راهنمایى این گروه به مباحث موضوعى هر آیه و توجه به موضوعات مختلف اجتماعى و اخلاقى در کنار تبیین ساده و موجز آیات است؛ به همین جهت در ذیل کتاب به روایات مناسب هر آیه اشاره شده است.

معرفی تفسیر

محمد هویدى در مقدمه کوتاه بر تفسیر خود، انگیزه و سیر تألیف آن را چنین بیان مى‌کند: «براى سخنرانیهاى خود نیاز ضرورى به مجموعه‌اى داشتم که موضوعات اسلامى را با احادیث و آیات یکجا داشته باشد. به حاشیه‌نویسى در کنار آیات پرداختم، که بعد از تکمیل، مورد پسند عده‌اى از علما و اساتید واقع شد. با مراجعه به تفاسیر مختلف و مختصر، شیوه فعلى انتخاب گردید، که در نوع خود جدید محسوب مى‌شود. به این ترتیب، زمینه استفاده از تفسیر و حدیث را در تلاوتهاى قرآنى براى افراد فراهم نمودم، هدف من استفاده تلاوت کنندگان هنگام تلاوت بود، بدین جهت در شرح و تفسیر لغات و فرازهاى آیات و موضوعات قرآنى که با حدیث شکل یافته، به مختصر آن کفایت نمودم و سطح آن را مناسب عموم تلاوت کنندگان قرآنى قرار دادم».

مؤلف سپس، برخی فوائد کتاب تفسیرى خود را چنین برمى‌شمرد:

۱- دسترسى بر معانى واضح و مبسوط لغات و نصوص قرآنى مطابق با سطوح مختلف.

۲- دسترسى آسان در موضوعهاى مختلف اسلامى بر آیات و روایات در کمترین وقت ممکن.

۳- ایجاد شوق در قارى به جهت بیان احادیث فضل سور و ثواب قرائت آنها.

۴- حفظ و یادگیرى احادیث نبوى و تاثیرپذیرى از آنها.

۵- حمل راحت کتاب در سفرهاى تبلیغى به سبب جمع این مجموعه در یک جلد.

متن مصحف انتخاب شده براى این تفسیر، مطابق قرائت حفص از عاصم با رسم الخط عثمان طه مى‌باشد، که با توضیحاتى تحت عنوان «تعریف بهذا المصحف الشریف» جنبه‌هاى مختلف قرائتى، ضبط حروف و کلمات، تعداد آیات، بیان اجزاء و اوائل آنها، وقفها و علائم آنها، سجدات و مواضع آنها و علائم مختلف و...، ضمیمه شده است.

روش تفسیر

مفسر در مقدمه، ضمن بیان مختصرى از روش تفسیری خود مى‌گوید: «در این تفسیر بین متن قرآن و تفسیر آن تناسب رعایت شده و هر دو در یک صفحه درج شده‌اند. این تفسیر، مناسب حال قارى است و براى محققین و پژوهندگان ممکن است سودى نداشته باشد. در این تفسیر سعى نموده‌ام نصوص غامض را شرح و تفسیر نمایم و این تفسیر با رعایت استعداد فکرى، فرهنگى و روحى قارى است.»

مفسر بنا را بر اختصار نهاده و تفسیر وى از جمله تفاسیر وجیز محسوب مى‌گردد. بر این اساس در ابتداى هر سوره به ذکر یک روایت از پیامبر صلّى اللّه علیه و آله یا ائمه علیهم السّلام در فضل آن اکتفا مى‌نماید. روایت فضیلت را گاه از ابن عباس و نیز در موارد اندکى بدون ذکر قائل بیان مى‌کند. روایات فضائل را غالبا از کتاب «ثواب الاعمال» شیخ صدوق نقل نموده است.

پس از ذکر فضیلت، به توضیح لغوى یا تفسیرى کلمات و فرازهاى آیات مى‌پردازد که چون تمام کلمات و آیات را شامل نمى‌شود، با ذکر شماره هر آیه مطلب خود را بیان مى‌نماید. مفسر در این بخش بیش از ۷۰۰۰ کلمه و نصّ قرآنى را شرح داده است. در بیان معناى لغوى غالبا به یک معنا اکتفا شده است امّا گاهى دو معنا براى یک کلمه ذکر مى‌شود. در مواردى نیز در یک صفحه ذیل دو آیه معناى یک کلمه را تکرار نموده‌اند. به سبب اختصار در تفسیر کلمات و فرازهاى آیات، به ذکر یک قول اکتفا نموده، حتى در موارد مشهور به وجود اختلاف قول، از ذکر اقوال خوددارى مى‌نماید. هنگام مواجهه با حروف مقطعه فقط به قرائت آنان اشاره دارد و هیچ معنا یا نظرى را در مورد آنها بیان نمى‌کند.

تفاوت اساسى این تفسیر با تفاسیر وجیز دیگر، در بخش دوم آن است که در هر صفحه ذیل آیات ذکر شده است، و آن بحث موضوعى روائى مى‌باشد. در این بحث با انتخاب یک موضوع از مواضیع مطرح در آیات، روایاتى از پیامبر (ص) و ائمه (ع) از منابع شیعه و اهل سنت نقل نموده، بوسیله آنها موضوع را توضیح و تکمیل مى‌نماید.

محور در انتخاب موضوع روائى، آیات موجود در همان صفحه مى‌باشد، و موضوع به همراه شماره آیه مطرح مى‌شود. با مرور اجمالى بر موضوعات متنوع، مى‌توان آنها را به دو دسته تقسیم کرد، یک دسته موضوعاتى که قرآن بطور صریح آنها را مطرح مى‌نماید، مانند حج، زکاة، جهاد و... و دسته دیگر موضوعاتى که آیات فقط به آنها اشاره دارد، مانند: تاریخ، فرصت، تجربه، زهد، عشق، وقار و... موضوعات انتخاب شده تناسب کامل با موضوع آیات دارد و سعى نموده، موضوع را با محور برجسته آن آیات، قرین نماید. مانند موضوع مباهله ذیل آیه ۶۱ سوره آل عمران.

در احادیث متعددى که در یک موضوع از پیامبر (ص) نقل مى‌شود، به جهت اختصار فقط در حدیث اول نام آن حضرت ذکر مى‌شود و در بقیه موارد با اعداد به آن اشاره مى‌شود. موضوعات مطرح شده به طور معمول در هر صفحه یک موضوع بوده، اما در مواردى به دلیل اهمیت موضوع چند صفحه را دربر مى‌گیرد مانند: «الانبیاء و ما ورد فیهم من الاحادیث» که ۴ صفحه را تشکیل مى‌دهد. مفسر سعى نموده در موضوعات مطرح شده، مباحثى نیز در زمینه علل احکام با ذکر روایات مطرح نماید؛ مانند علت تحریم خمر.

شیوه انتخاب شده در این تفسیر، مجالى براى نقل شأن نزول آیات باقى نمى‌گذارد، اما با توجه به اهمیت آن، گاهى در قالب موضوع مطرح مى‌شود؛ مانند شأن نزول آیه تغییر قبله (آیه ۱۴۴ سوره بقره). مجموعه موضوعات مطرح شده، بیش از ۵۰۰ موضوع قرآنى است که ۵۰۰۰ روایت را به دنبال خود دارد.

منابع تفسیر

محمد هویدى منابعى براى بخش اول تفسیر خود که شرح و توضیح کلمات و فرازهاى آیات مى‌باشد ذکر نکرده‌ است. در بخش دوم (موضوعات قرآنى) نیز بطور مستقل، منابع را ذکر نمى‌کند، امّا در پایان هر روایت، منبع روائى و تفسیرى خود را بیان مى‌نماید. عمده منابع بخش موضوعات قرآنى از این قرار است:

الف) تفاسیر: مجمع البیان، نور الثقلین، تفسیر قمى، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور.

ب) منابع روائى: نهج البلاغه، بحار الانوار، وسایل الشیعه، مستدرک الوسائل، مفاتیح الجنان، الکافى، تحف العقول، غرر الحکم، عیون الاخبار، من لا یحضره الفقیه، التهذیب، معانى الاخبار، التوحید، الخصال، امالى مفید، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، فلاح السائل، المحجة البیضاء، مشکاة الانوار، تنبیه الخواطر، سنن ابی داود، سنن ابن ماجه، میزان الحکمة.

منابع

  • دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهى، بهاءالدین خرمشاهى، ج ۱ ص ۷۵۹.
  • طبقات مفسران شیعه، عبدالرحيم عقیقى بخشایشى، نشر نوید اسلام، قم، ج ۵ ص ۲۸۰.
  • کتابشناسى علوم و معارف قرآنى، دبیرخانه نهمین نمایشگاه بین المللى قرآن کریم، انتشارات کتاب مبین.
***
تفسیر قرآن
درباره تفسیر قرآن: تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن
اصطلاحات: اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات
شاخه های تفسیر قرآن:

تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی)

روشهای تفسیری قرآن:
تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: