اخبار غیبی قرآن: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{خوب}} | {{خوب}} | ||
| − | + | موضوع «اخبار غیبی قرآن»، خبرها و حوادثی است که مربوط به گذشته، حال و آینده می‌باشند و [[قرآن کریم]] از آنها به طور صحیح و قطعی خبر داده یا پیشگویی کرده است. وجود اخبار و مسائل غیبی در قرآن کریم را، یکی از وجوه [[اعجاز قرآن|اعجاز]] این کتاب آسمانی شمرده‌اند. | |
| − | |||
| − | == | + | ==مفهوم اخبار غیبی== |
| − | + | «غیب» به معنی مستور و پنهان، در مقابل محسوس و مشهود بکار می رود و به هر چیزی که از قلمرو حواس ما بیرون باشد، غیب می گویند.<ref>راغب اصفهانى، المفردات فی غریب القرآن، ص۶۱۶.</ref> غیب در مقابل شهادت قرار دارد و مقصود از آن بخشی از حقایق عالم هستی است که از حوزه ادراک متعارف بشری خارج است. | |
| − | [[قرآن | + | [[قرآن کریم]] از حقایق غیبی فراوانی خبر داده و مطالبی پیرامون [[خداوند]] متعال و صفات او، [[فرشتگان]] و [[جن|اجنه]]، [[برزخ]] و عالم [[آخرت]]، [[بهشت]] و [[جهنم]] و...، را بیان کرده است.<ref>شیخ طوسی، الاقتصاد، ص ۱۷۲؛ سعدالدین تفتازانی، شرح المقاصد، ج۵، ص۳۶.</ref> بهترین دلیل وجود اخبار غیبى در قرآن کریم، تصریح خود قرآن است؛ از جمله بعد از بیان داستان زندگى [[حضرت یوسف]] (علیه السلام) فرموده است: «ذلک مِن أنباء الغیب نوحیهِ الیک»، این (داستان) از خبرهاى غیبى است که به تو وحى مى کنیم.<ref>[[سوره یوسف]]، آیه ۱۰۲.</ref> |
| − | + | در مورد اخبار غیبی قرآن، بحث بیشتر پیرامون آن دسته از خبرها و حوادثی است که در گذشته، حال و آینده می باشند و قرآن از آنها به طور صحیح و قطعی خبر داده و به اخبار از حوادث و سرگذشت امت های پیشین و [[پیامبران]] گذشته استدلال کرده است،<ref> معرفت، محمدهادی؛ تلخیص التمهید، ج۲، ص۲۳-۲۴.</ref> که این داستانها را قبل از این، نه [[پیامبر اسلام]] و نه مردمی که در میان آنان بسر می بردند، می دانستند. مانند خبر از مکنونات قلبی افراد در عصر نزول؛ لذا پیامبر از آنچه در قلب [[منافقان]] و دیگران می گذشت، خبر داشت. و همین طور قرآن از وقایعی که در آینده قرار بود اتفاق بیفتد خبر می داد، که با وجود نبود امکانات وسایل پیش بینی کننده در زمان خود، بی نظیر بود. | |
| − | + | == اخبار غیبى و اعجاز قرآن == | |
| + | با آنکه وجود خبرهاى غیبى در [[قرآن]] حتمى است، درباره [[معجزه]] بودن آن نظر واحدى نیست و اختلافاتى به شرح زیر مشاهده مى‌شود. | ||
| − | + | ۱. برخى از مفسران مانند [[محمد بن جریر طبری|طبرى]] با وجود بحث از اخبار غیبى قرآن، از معجزه بودن یا نبودن این وجه سخنى نگفته‌اند. | |
| − | + | ۲. برخى دیگر اخبار غیبى را از وجوه [[اعجاز قرآن]] ندانسته، اعجاز آن‌را در نظم و فصاحت و درستى معانى مى‌دانند; در میان متقدمان، [[شیخ طوسى]]، و ابن قیم، از طرفداران این دیدگاه‌اند. | |
| − | + | ۳. گروهى دیگر از قرآن‌پژوهان بر این باورند که اخبار غیبى، از وجوه اعجاز قرآن است; ولى [[تحدی در قرآن|تحدّى]] (درخواست همانندآورى) شامل آن نمى‌شود، زیرا تحدّى شامل همه سوره‌هاست، درحالى‌که خبرهاى غیبى فقط در بعضى از سوره‌ها آمده است. عبدالجبار معتزلى و محمدباقر مجلسى، از قائلان به این دیدگاه به‌شمار مى‌روند. | |
| − | + | ۴. جمع فراوانى نیز بر این عقیده‌اند که اخبار غیبى از وجوه اعجاز قرآن بوده و به آن تحدّى شده است. این دیدگاه در میان عالمان قرآن‌پژوه از دیرباز رواج داشته و در کتابهاى تفسیر و علوم قرآنى از [[سنی|سنى]] و [[شیعه]] بر آن استدلال شده است. باقلانى دو وجه از اعجاز قرآن را گزارش غیبى از حوادث آینده و اِخبار از قصص پیشینیان، از سوى کسى که نه کتابى خوانده و نه از کسى آموخته است، مى‌داند. [[فخر رازى|فخررازى]]، زرکشى، [[سیوطى]]، [[محمدجواد بلاغی|محمدجواد بلاغى]]، [[علامه طباطبایى]] و [[سید ابوالقاسم خویی|سید ابوالقاسم خویى]]، اخبار غیبى را معجزه قرآن دانسته اند. | |
| − | + | مقصود از معجزه بودن اخبار غیبى قرآن این است که برخى آیات قرآن، از امور ناپیداى گذشته یا حال یا آینده سخن گفته که آگاهى بشر به آنها از راه متعارف ممکن نبوده و دلیل خدایى بودن قرآن است، زیرا درستى بخشى از این اخبار، هنگام نزول قرآن بر برخى از کسانى که به تاریخ ادیان و محتواى کتابهاى آسمانى گذشته آگاهى داشتند آشکار بود. آنان به خوبى مى‌دانستند که [[پیامبر اسلام|پیامبر]](صلى الله علیه وآله) درس ناخوانده است و با هیچ‌یک از [[اهل کتاب]] یا عالمان به این اخبار، هر چند به شکل تحریف شده آن، ارتباطى نداشته تا از آنان بیاموزد. قرآن نیز خود، استدلال به امّى بودن پیامبر را راه مناسبى براى بستن دهان یاوه‌گویان مشرک قلمداد مى‌کند;<ref>[[سوره عنکبوت]]، ۴۸.</ref> | |
| − | + | درستى بخشى دیگر از اخبار غیبى نیز با گذشت زمان و پیشرفت دانش بشر به تدریج آشکار مى‌شود; مانند آیاتى که از مراحل آفرینش جنین آدمى یا حرکت خورشید و غیر آن سخن مى‌گوید، یا آیاتى که درباره برخى از حوادث و وقایع تاریخى است; نظیر احتمال کشف غار [[اصحاب کهف]] با اوصافى که قرآن درباره آن آورده، یا آیه مربوط به نجات جسد [[فرعون]] معاصر [[حضرت موسى]](علیه السلام) که برخى معتقدند پس از قرنها هنوز سالم و در دسترس است. بنابراین، کسى که در پى همانندآورى باشد، باید در این بُعد نیز همچون قرآن، غیبگویى کند. | |
| − | ==== | + | ==اقسام اخبار غیبی قرآن== |
| + | اقسام خبرهای غیبی در [[قرآن]]، سه گونه‌اند: قصص یا اخبار پیشینیان، اخبار زمان نزول، و پیشگویی‌ها و خبر از آینده. | ||
| − | + | ===خبر از گذشته=== | |
| + | '''داستان ولادت حضرت یحیی:''' | ||
| − | + | کفالت [[حضرت مریم]] به عهده [[زکریا بن آدم|زکریا]] علیه السلام بود. یک روز که نزد مریم می رود، غذای پاکیزه ای نزدش می بیند، آن هم میوه تابستان در فصل زمستان، با تعجب می پرسد از کجا چنین خوراکی برایت فراهم شده؟ مریم می گوید: خداوند، آنها را برایم می فرستد و خداوند هر کس را بخواهد بدون حساب روزی می دهد. زکریا که همواره در حسرت نداشتن فرزند می سوخت از این حادثه امیدش قوت گرفته به [[دعا]] و تضرع و التماس می پردازد تا این که [[فرشتگان]] به وی مژده پسری می دهند که او از افراد پاک دامن و از پیغمبران شایسته خواهد شد، ولی چون همسرش از آغاز نازا و خود پیری نود و چند ساله بود،<ref>علامه طبرسی؛ مجمع البیان، ترجمه مترجمان، ج۴، ص۵۱-۵۲.</ref> با شگفتی پرسید: {{متن قرآن|«قَالَ رَبِّ أَنَّىَ یکونُ لِی غُلاَمٌ وَقَدْ بَلَغَنِی الْکبَرُ...»}}<ref>[[سوره آل عمران]]، آیه ۳۷-۴۰.</ref> پروردگارا! چگونه ممکن است فرزندى براى من باشد، در حالى که پیرى به سراغ من آمده و همسرم نازاست؟! فرمود: بدین گونه خداوند هر کارى را بخواهد انجام مى‌دهد. | |
| − | + | '''داستان ولادت حضرت عیسی:''' | |
| − | + | حضرت مریم بعد از دریافت بشارت فرشته الهی مبنی بر ولادت [[حضرت عیسی]]، نگران شده گفت: «چگونه ممکن است فرزندى براى من باشد؟! در حالى که تاکنون انسانى با من تماس نداشته و زن آلوده‌اى هم نبوده‌ام!». گفت: «مطلب همین است! پروردگارت فرموده: این کار بر من آسان است! و او را براى مردم نشانه‌اى قرار دهیم و رحمتى باشد از سوى ما! و این امرى است پایان یافته».<ref>[[سوره مریم|سوره مریم]]، آیه ۲۱-۲۰.</ref> | |
| − | === | + | ===خبر از مکنونات قلبی=== |
| − | قرآن از | + | قرآن از حوادث و وقایعی که در زمان [[پیامبر اسلام|پیامبر]] صلی الله علیه وآله در شُرف واقع شدن بوده است، خبر داده، مانند خبرهای غیبی قرآن از دسیسه های منافقان و دشمنان [[اسلام]]؛ {{متن قرآن|«أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذینَ نُهُوا عَنِ النَّجْوى ثُمَّ یعُودُونَ...»}}<ref>[[سوره مجادله]]، آیه۸ و بنگرید [[سوره توبه]] آیه۱۰۷–۱۱۰.</ref> آیا ندیدى کسانى را که از نجوا (سخنان درگوشى) نهى شدند، سپس به کارى که از آن نهى شده بودند بازمى‌گردند و براى انجام گناه و تعدّى و نافرمانى رسول خدا به نجوا مى‌پردازند و هنگامى که نزد تو مى‌آیند تو را تحیتى (و خوشامدى) مى‌گویند که خدا به تو نگفته است و در دل مى‌گویند: چرا خداوند ما را بخاطر گفته‌هایمان عذاب نمى‌کند؟! جهنم براى آنان کافى است، وارد آن مى‌شوند و چه بد فرجامى است! |
| + | |||
| + | ===خبر از آینده=== | ||
| + | |||
| + | قرآن از حوادثی که پس از نزول آیات در زمان آینده رخ خواهد داد به روشنی پرده برداری کرده که می توان به مواردی چون خبر [[فتح مکه|فتح مکه]] و یا پیروزی روم بر فارس اشاره نمود؛ {{متن قرآن|«غُلِبَتِ الرُّومُ فی أَدْنَى الْأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَیغْلِبُونَ فی بِضْعِ سِنینَ...»}}.<ref>[[سوره روم]]، آیه ۲-۳-۴.</ref> رومیان مغلوب شدند (و این شکست) در سرزمین نزدیکى رخ داد، اما آنان پس از (این) مغلوبیت، بزودى غلبه خواهند کرد. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
| − | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | + | * "اخبار غیب در قرآن"، [http://www.pajoohe.ir دانشنامه پژوهه]، روح‌الله رضوانی، تاریخ بازیابی: ۲۹ آذر ۱۳۹۰. | |
| − | + | * "اعجاز غیبی قرآن کریم"، دائرةالمعارف قرآن کریم، غلامعلى عزیزى، جلد ۳. | |
{{قرآن}} | {{قرآن}} | ||
نسخهٔ ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۲۱
موضوع «اخبار غیبی قرآن»، خبرها و حوادثی است که مربوط به گذشته، حال و آینده می‌باشند و قرآن کریم از آنها به طور صحیح و قطعی خبر داده یا پیشگویی کرده است. وجود اخبار و مسائل غیبی در قرآن کریم را، یکی از وجوه اعجاز این کتاب آسمانی شمرده‌اند.
محتویات
مفهوم اخبار غیبی
«غیب» به معنی مستور و پنهان، در مقابل محسوس و مشهود بکار می رود و به هر چیزی که از قلمرو حواس ما بیرون باشد، غیب می گویند.[۱] غیب در مقابل شهادت قرار دارد و مقصود از آن بخشی از حقایق عالم هستی است که از حوزه ادراک متعارف بشری خارج است.
قرآن کریم از حقایق غیبی فراوانی خبر داده و مطالبی پیرامون خداوند متعال و صفات او، فرشتگان و اجنه، برزخ و عالم آخرت، بهشت و جهنم و...، را بیان کرده است.[۲] بهترین دلیل وجود اخبار غیبى در قرآن کریم، تصریح خود قرآن است؛ از جمله بعد از بیان داستان زندگى حضرت یوسف (علیه السلام) فرموده است: «ذلک مِن أنباء الغیب نوحیهِ الیک»، این (داستان) از خبرهاى غیبى است که به تو وحى مى کنیم.[۳]
در مورد اخبار غیبی قرآن، بحث بیشتر پیرامون آن دسته از خبرها و حوادثی است که در گذشته، حال و آینده می باشند و قرآن از آنها به طور صحیح و قطعی خبر داده و به اخبار از حوادث و سرگذشت امت های پیشین و پیامبران گذشته استدلال کرده است،[۴] که این داستانها را قبل از این، نه پیامبر اسلام و نه مردمی که در میان آنان بسر می بردند، می دانستند. مانند خبر از مکنونات قلبی افراد در عصر نزول؛ لذا پیامبر از آنچه در قلب منافقان و دیگران می گذشت، خبر داشت. و همین طور قرآن از وقایعی که در آینده قرار بود اتفاق بیفتد خبر می داد، که با وجود نبود امکانات وسایل پیش بینی کننده در زمان خود، بی نظیر بود.
اخبار غیبى و اعجاز قرآن
با آنکه وجود خبرهاى غیبى در قرآن حتمى است، درباره معجزه بودن آن نظر واحدى نیست و اختلافاتى به شرح زیر مشاهده مى‌شود.
۱. برخى از مفسران مانند طبرى با وجود بحث از اخبار غیبى قرآن، از معجزه بودن یا نبودن این وجه سخنى نگفته‌اند.
۲. برخى دیگر اخبار غیبى را از وجوه اعجاز قرآن ندانسته، اعجاز آن‌را در نظم و فصاحت و درستى معانى مى‌دانند; در میان متقدمان، شیخ طوسى، و ابن قیم، از طرفداران این دیدگاه‌اند.
۳. گروهى دیگر از قرآن‌پژوهان بر این باورند که اخبار غیبى، از وجوه اعجاز قرآن است; ولى تحدّى (درخواست همانندآورى) شامل آن نمى‌شود، زیرا تحدّى شامل همه سوره‌هاست، درحالى‌که خبرهاى غیبى فقط در بعضى از سوره‌ها آمده است. عبدالجبار معتزلى و محمدباقر مجلسى، از قائلان به این دیدگاه به‌شمار مى‌روند.
۴. جمع فراوانى نیز بر این عقیده‌اند که اخبار غیبى از وجوه اعجاز قرآن بوده و به آن تحدّى شده است. این دیدگاه در میان عالمان قرآن‌پژوه از دیرباز رواج داشته و در کتابهاى تفسیر و علوم قرآنى از سنى و شیعه بر آن استدلال شده است. باقلانى دو وجه از اعجاز قرآن را گزارش غیبى از حوادث آینده و اِخبار از قصص پیشینیان، از سوى کسى که نه کتابى خوانده و نه از کسى آموخته است، مى‌داند. فخررازى، زرکشى، سیوطى، محمدجواد بلاغى، علامه طباطبایى و سید ابوالقاسم خویى، اخبار غیبى را معجزه قرآن دانسته اند.
مقصود از معجزه بودن اخبار غیبى قرآن این است که برخى آیات قرآن، از امور ناپیداى گذشته یا حال یا آینده سخن گفته که آگاهى بشر به آنها از راه متعارف ممکن نبوده و دلیل خدایى بودن قرآن است، زیرا درستى بخشى از این اخبار، هنگام نزول قرآن بر برخى از کسانى که به تاریخ ادیان و محتواى کتابهاى آسمانى گذشته آگاهى داشتند آشکار بود. آنان به خوبى مى‌دانستند که پیامبر(صلى الله علیه وآله) درس ناخوانده است و با هیچ‌یک از اهل کتاب یا عالمان به این اخبار، هر چند به شکل تحریف شده آن، ارتباطى نداشته تا از آنان بیاموزد. قرآن نیز خود، استدلال به امّى بودن پیامبر را راه مناسبى براى بستن دهان یاوه‌گویان مشرک قلمداد مى‌کند;[۵]
درستى بخشى دیگر از اخبار غیبى نیز با گذشت زمان و پیشرفت دانش بشر به تدریج آشکار مى‌شود; مانند آیاتى که از مراحل آفرینش جنین آدمى یا حرکت خورشید و غیر آن سخن مى‌گوید، یا آیاتى که درباره برخى از حوادث و وقایع تاریخى است; نظیر احتمال کشف غار اصحاب کهف با اوصافى که قرآن درباره آن آورده، یا آیه مربوط به نجات جسد فرعون معاصر حضرت موسى(علیه السلام) که برخى معتقدند پس از قرنها هنوز سالم و در دسترس است. بنابراین، کسى که در پى همانندآورى باشد، باید در این بُعد نیز همچون قرآن، غیبگویى کند.
اقسام اخبار غیبی قرآن
اقسام خبرهای غیبی در قرآن، سه گونه‌اند: قصص یا اخبار پیشینیان، اخبار زمان نزول، و پیشگویی‌ها و خبر از آینده.
خبر از گذشته
داستان ولادت حضرت یحیی:
کفالت حضرت مریم به عهده زکریا علیه السلام بود. یک روز که نزد مریم می رود، غذای پاکیزه ای نزدش می بیند، آن هم میوه تابستان در فصل زمستان، با تعجب می پرسد از کجا چنین خوراکی برایت فراهم شده؟ مریم می گوید: خداوند، آنها را برایم می فرستد و خداوند هر کس را بخواهد بدون حساب روزی می دهد. زکریا که همواره در حسرت نداشتن فرزند می سوخت از این حادثه امیدش قوت گرفته به دعا و تضرع و التماس می پردازد تا این که فرشتگان به وی مژده پسری می دهند که او از افراد پاک دامن و از پیغمبران شایسته خواهد شد، ولی چون همسرش از آغاز نازا و خود پیری نود و چند ساله بود،[۶] با شگفتی پرسید: «قَالَ رَبِّ أَنَّىَ یکونُ لِی غُلاَمٌ وَقَدْ بَلَغَنِی الْکبَرُ...»[۷] پروردگارا! چگونه ممکن است فرزندى براى من باشد، در حالى که پیرى به سراغ من آمده و همسرم نازاست؟! فرمود: بدین گونه خداوند هر کارى را بخواهد انجام مى‌دهد.
داستان ولادت حضرت عیسی:
حضرت مریم بعد از دریافت بشارت فرشته الهی مبنی بر ولادت حضرت عیسی، نگران شده گفت: «چگونه ممکن است فرزندى براى من باشد؟! در حالى که تاکنون انسانى با من تماس نداشته و زن آلوده‌اى هم نبوده‌ام!». گفت: «مطلب همین است! پروردگارت فرموده: این کار بر من آسان است! و او را براى مردم نشانه‌اى قرار دهیم و رحمتى باشد از سوى ما! و این امرى است پایان یافته».[۸]
خبر از مکنونات قلبی
قرآن از حوادث و وقایعی که در زمان پیامبر صلی الله علیه وآله در شُرف واقع شدن بوده است، خبر داده، مانند خبرهای غیبی قرآن از دسیسه های منافقان و دشمنان اسلام؛ «أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذینَ نُهُوا عَنِ النَّجْوى ثُمَّ یعُودُونَ...»[۹] آیا ندیدى کسانى را که از نجوا (سخنان درگوشى) نهى شدند، سپس به کارى که از آن نهى شده بودند بازمى‌گردند و براى انجام گناه و تعدّى و نافرمانى رسول خدا به نجوا مى‌پردازند و هنگامى که نزد تو مى‌آیند تو را تحیتى (و خوشامدى) مى‌گویند که خدا به تو نگفته است و در دل مى‌گویند: چرا خداوند ما را بخاطر گفته‌هایمان عذاب نمى‌کند؟! جهنم براى آنان کافى است، وارد آن مى‌شوند و چه بد فرجامى است!
خبر از آینده
قرآن از حوادثی که پس از نزول آیات در زمان آینده رخ خواهد داد به روشنی پرده برداری کرده که می توان به مواردی چون خبر فتح مکه و یا پیروزی روم بر فارس اشاره نمود؛ «غُلِبَتِ الرُّومُ فی أَدْنَى الْأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَیغْلِبُونَ فی بِضْعِ سِنینَ...».[۱۰] رومیان مغلوب شدند (و این شکست) در سرزمین نزدیکى رخ داد، اما آنان پس از (این) مغلوبیت، بزودى غلبه خواهند کرد.
پانویس
- ↑ راغب اصفهانى، المفردات فی غریب القرآن، ص۶۱۶.
- ↑ شیخ طوسی، الاقتصاد، ص ۱۷۲؛ سعدالدین تفتازانی، شرح المقاصد، ج۵، ص۳۶.
- ↑ سوره یوسف، آیه ۱۰۲.
- ↑ معرفت، محمدهادی؛ تلخیص التمهید، ج۲، ص۲۳-۲۴.
- ↑ سوره عنکبوت، ۴۸.
- ↑ علامه طبرسی؛ مجمع البیان، ترجمه مترجمان، ج۴، ص۵۱-۵۲.
- ↑ سوره آل عمران، آیه ۳۷-۴۰.
- ↑ سوره مریم، آیه ۲۱-۲۰.
- ↑ سوره مجادله، آیه۸ و بنگرید سوره توبه آیه۱۰۷–۱۱۰.
- ↑ سوره روم، آیه ۲-۳-۴.
منابع
- "اخبار غیب در قرآن"، دانشنامه پژوهه، روح‌الله رضوانی، تاریخ بازیابی: ۲۹ آذر ۱۳۹۰.
- "اعجاز غیبی قرآن کریم"، دائرةالمعارف قرآن کریم، غلامعلى عزیزى، جلد ۳.
