زبدة البیان فی احکام القرآن (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
|||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۵: | سطر ۵: | ||
|تصویر= [[پرونده:زبدة البيان في أحكام القرآن.jpg|240px|وسط]] | |تصویر= [[پرونده:زبدة البيان في أحكام القرآن.jpg|240px|وسط]] | ||
| − | |نویسنده= | + | |نویسنده= مقدس اردبیلی |
|موضوع= تفاسیر فقهی | |موضوع= تفاسیر فقهی | ||
| سطر ۱۱: | سطر ۱۱: | ||
|زبان= عربی | |زبان= عربی | ||
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد= ۱ |
| − | |عنوان افزوده1= مصحح | + | |عنوان افزوده1= مصحح |
| − | |افزوده1= | + | |افزوده1= محمدباقر بهبودی |
|عنوان افزوده2= | |عنوان افزوده2= | ||
| سطر ۲۴: | سطر ۲۴: | ||
}} | }} | ||
| − | + | '''«آیات الأحکام الأردبیلی»''' یا '''«زبدة البیان فی أحکام القرآن»''' اثر [[مقدس اردبیلی|مقدس اردبیلى]] (م، ۹۹۳ ق) است. این کتاب همچون دیگر کتب «[[آیات الاحکام]]»، به بیان [[آیه|آیات]] مربوط به [[احکام شرعی]] و شرح و [[تفسیر قرآن|تفسیر]] آنها می پردازد. در مجله «تراثنا» تاریخ تألیف آن ۹۸۹ ق ذکر شده است. | |
| − | + | ==مؤلف== | |
| + | احمد بن محمد اردبیلی، معروف به [[مقدس اردبیلی|مقدس اردبیلی]]، از مجتهدان بزرگ [[شیعه]] در قرن دهم هجری است که در علومی چون [[فقه]]، [[تفسیر قرآن|تفسیر]] و [[علم کلام|کلام]] تبحری بی‌نظیر داشته است و کتب مفیدی در این زمینه تدوین کرده است. برخی دیگر از آثار ایشان عبارت است از: إثبات الواجب، اثبات امامت، اصول الدین، حدیقة الشیعة و [[مجمع الفائده والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان|مجمع الفائدة والبرهان]]. | ||
| − | + | [[صاحب معالم]]، [[صاحب مدارک]] و [[ملا عبدالله شوشتری]] از شاگردان او می‌‌باشند. محقق اردبیلی در سال ۹۹۳ قمری (مطابق با ۹۶۳ ش)، در [[نجف]] اشرف رحلت کرد. | |
| − | + | ==نام کتاب== | |
| − | پس از | + | در کتاب موجود نامى به عنوان «زبدة البیان» براى نام‌گذارى کتاب ذکر نشده است و تا قبل از [[شیخ محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]] در کتاب‌هایى نظیر [[مفتاح الکرامه (کتاب)|مفتاح الکرامة]] از این کتاب به «آیات الأحکام الأردبیلی»، «آیات الأحکام الأردبیلیة» و یا نظایر آن نام برده شده است، امّا پس از صاحب جواهر از آن با نام «زبدة البیان» ذکر شده است و در کتب فقهى متداول نیز همین نام مرسوم شده است. |
| − | + | ==محتوای کتاب== | |
| − | + | از زمان [[ائمه اطهار|ائمه معصومین]] علیهم السلام در کنار کتب فقهى و حدیثى متعارف کتاب‌هایى به نام «أحکام القرآن» یا «آیات الأحکام» نوشته شده است که اولین کتاب در این زمینه، «أحکام القرآن» [[محمد بن سائب کلبی|ابونصر محمد بن سائب کلبى]] (م ۱۴۶ ق) از اصحاب [[امام صادق]] علیه السلام مى‌باشد. پس از وى اصحاب [[امامیه|امامیه]] از او پیروى نموده و به تألیف این گونه کتاب‌ها پرداخته‌اند. از جمله: [[فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام (کتاب)|فقه القرآن]] از [[قطب راوندى|راوندى]] (م ۵۷۳ ق)، [[کنز العرفان فی فقه القرآن (کتاب)|کنز العرفان]] از [[فاضل مقداد]] (م ۸۲۶ ق) و [[مسالک الافهام الی آیات الاحکام (کتاب)|مسالک الأفهام]] از [[فاضل جواد|شیخ جواد کاظمینی]] (م ۱۰۴۴ ق). | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | در ادامه | + | در ادامه این روش نگارش فقهى-تفسیرى آیات [[قرآن|قرآن کریم]]، محقق اردبیلى به تألیف کتاب گرانقدر «زبدة البیان» مبادرت نموده است. وى قبل از شروع کتاب طهارت، [[سوره فاتحه]] را تیمناً [[تفسیر قرآن|تفسیر]] نموده است و سپس به بیان آیات [[فقه|فقهى]] ابواب مختلف از کتاب الطهارة تا دیات پرداخته است. |
| − | علاوه بر | + | علاوه بر کتب تفسیرى همچون [[الکشاف عن حقائق غوامض التنزئل (کتاب)|کشاف زمخشرى]]، [[تفسیر بیضاوی (کتاب)|تفسیر بیضاوى]] قاضى ابى سعید، [[مجمع البیان (کتاب)|مجمع البیان طبرسى]]، وى به کتب فقهى از [[شیخ صدوق]]، [[شیخ مفید]]، [[سید مرتضی|سید مرتضى]]، [[شیخ طوسى]]، [[ابن ادریس حلی|ابن ادریس]]، [[محقق حلى]]، [[علامه حلى]] و غیر آنان استناد نموده است که بیش از همه نظریات شیخ صدوق در [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]] در آن ذکر شده است. |
| − | + | ==حواشى و شروح کتاب== | |
| − | + | از زمان نگارش «زبدة البیان»، فقها و علماى بزرگى حواشى و شروحى بر این کتاب نوشته‌اند که به بعضى از آنها اشاره مى‌شود: | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | #تحصیل الاطمینان، از امیر ابراهیم قزوینى (م ۱۱۴۹ ق) | |
| + | #مفاتیح الأحکام، از سید محمدسعید بن سراج الدین قاسم طباطبایى قهپایى (م ۱۰۹۲ ق) | ||
| + | #تفسیر السراب، محمد بن عبدالفتاح تنکابنى (م ۱۱۲۴ ق) | ||
| + | #حاشیه بر زبدة البیان، سید امیر فضل الله استرآبادى | ||
| + | #حاشیه بر زبدة البیان، امیر محمد بن محمدباقر مختارى | ||
| + | #حاشیه بر زبدة البیان، موسى اسماعیل بن محمدحسین خواجوئى (م ۱۱۷۳ ق) | ||
| + | #حاشیه بر زبدة البیان، محدث [[فیض کاشانی|فیض کاشانى]] (م ۱۰۹۱ ق) | ||
| + | #حاشیه بر زبدة البیان، محدث [[سید نعمت الله جزائری|سید نعمت الله جزائرى]] (م ۱۱۱۲ ق) | ||
| + | #المتعة فی شرح الزبدة، از سید میرزا خالد، مقدمه‌اى بر فقه شیعه ص۲۰۵ | ||
| + | #حاشیه بر زبدة البیان، از محمد رفیع گیلانى، مقدمه‌اى بر فقه شیعه ص۲۰۵ | ||
| + | #ترجمه فارسى این کتاب در الذریعة ج۴/۷۳ ذکر شده است که مؤلف آن مشخص نیست. | ||
| − | + | همچنین، به دلیل سبک و روش منحصر به فرد و استفاده از تفاسیر و کتب فقهى معتبر در «زبدة البیان»، فقهاى بزرگ به این کتاب توجه خاصى نشان داده‌اند و در موسوعه‌هاى فقهى زیر به نقد و بررسى و استدلال به مطالب آن پرداخته‌اند: | |
| − | + | #[[مفتاح الکرامه (کتاب)|مفتاح الکرامة]]، سید محمدجواد عاملى (م ۱۲۲۶ ق) | |
| + | #مستند الشیعة، [[ملا احمد نراقی|ملا احمد نراقى]] (م ۱۲۴۵ ق) | ||
| + | #[[جواهر الکلام (کتاب)|جواهرالکلام]]، شیخ حسن نجفى (م ۱۲۶۶) | ||
| + | #[[مستمسک العروة الوثقی (کتاب)|مستمسک العروة الوثقى]]، آیت الله [[سید محسن حکیم|سید محسن حکیم]] (م ۱۳۹۰). | ||
| − | == | + | ==نسخه‌ها و چاپ کتاب== |
| − | در مجله «تراثنا» | + | در کتاب «مقدمه‌اى بر فقه شیعه» ص۲۰۵، به چندین [[نسخه خطی|نسخه خطى]] منتخب از دانشگاه تهران، آستان قدس و غیر آن اشاره شده است. همین طور در ج۱۶/۸۲ مجله «تراثنا» چاپ مؤسسه آل البیت به نسخه‌هایى از کتابخانه الهیات دانشگاه فردوسى [[مشهد]] مربوط به سال ۹۸۸ ق و نسخه دیگرى مربوط به سال ۹۹۰ ق و نسخه‌اى از کتابخانه آیت الله مرعشى مربوط به ۹۹۳ ق و نسخه‌هاى دیگرى از مسجد اعظم، کتابخانه سپهسالار در تهران و مجلس شوراى اسلامى اشاره شده است. |
| − | + | این کتاب با تحقیق و تصحیح محمدباقر بهبودى در انتشارات المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة در تهران چاپ شده است. در الذریعة ج ۱۲/۲۱ به چاپ آن در ۱۳۰۵ ق و در کتاب مقدمه‌اى بر فقه شیعه ص۲۰۵ به چاپ آن در سال‌هاى ۱۳۶۸ و ۱۳۸۶ ق اشاره شده است. | |
| − | + | ==منابع== | |
| − | + | * ویکی نور | |
| − | == | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==متن کتاب== | |
| − | + | [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39219/زبدة-البيان-في-أحكام-القرآن '''زبدة البيان فى أحكام القرآن'''] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | ==متن کتاب | ||
| − | [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39219/زبدة-البيان-في-أحكام-القرآن | ||
[[رده:تفاسیر فقهی]] | [[رده:تفاسیر فقهی]] | ||
[[رده:تفاسیر]] | [[رده:تفاسیر]] | ||
{{تفسیر قرآن}} | {{تفسیر قرآن}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۶ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۲۷
 | |
| نویسنده | مقدس اردبیلی |
| موضوع | تفاسیر فقهی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| مصحح | محمدباقر بهبودی |
|
| |
«آیات الأحکام الأردبیلی» یا «زبدة البیان فی أحکام القرآن» اثر مقدس اردبیلى (م، ۹۹۳ ق) است. این کتاب همچون دیگر کتب «آیات الاحکام»، به بیان آیات مربوط به احکام شرعی و شرح و تفسیر آنها می پردازد. در مجله «تراثنا» تاریخ تألیف آن ۹۸۹ ق ذکر شده است.
مؤلف
احمد بن محمد اردبیلی، معروف به مقدس اردبیلی، از مجتهدان بزرگ شیعه در قرن دهم هجری است که در علومی چون فقه، تفسیر و کلام تبحری بی‌نظیر داشته است و کتب مفیدی در این زمینه تدوین کرده است. برخی دیگر از آثار ایشان عبارت است از: إثبات الواجب، اثبات امامت، اصول الدین، حدیقة الشیعة و مجمع الفائدة والبرهان.
صاحب معالم، صاحب مدارک و ملا عبدالله شوشتری از شاگردان او می‌‌باشند. محقق اردبیلی در سال ۹۹۳ قمری (مطابق با ۹۶۳ ش)، در نجف اشرف رحلت کرد.
نام کتاب
در کتاب موجود نامى به عنوان «زبدة البیان» براى نام‌گذارى کتاب ذکر نشده است و تا قبل از صاحب جواهر در کتاب‌هایى نظیر مفتاح الکرامة از این کتاب به «آیات الأحکام الأردبیلی»، «آیات الأحکام الأردبیلیة» و یا نظایر آن نام برده شده است، امّا پس از صاحب جواهر از آن با نام «زبدة البیان» ذکر شده است و در کتب فقهى متداول نیز همین نام مرسوم شده است.
محتوای کتاب
از زمان ائمه معصومین علیهم السلام در کنار کتب فقهى و حدیثى متعارف کتاب‌هایى به نام «أحکام القرآن» یا «آیات الأحکام» نوشته شده است که اولین کتاب در این زمینه، «أحکام القرآن» ابونصر محمد بن سائب کلبى (م ۱۴۶ ق) از اصحاب امام صادق علیه السلام مى‌باشد. پس از وى اصحاب امامیه از او پیروى نموده و به تألیف این گونه کتاب‌ها پرداخته‌اند. از جمله: فقه القرآن از راوندى (م ۵۷۳ ق)، کنز العرفان از فاضل مقداد (م ۸۲۶ ق) و مسالک الأفهام از شیخ جواد کاظمینی (م ۱۰۴۴ ق).
در ادامه این روش نگارش فقهى-تفسیرى آیات قرآن کریم، محقق اردبیلى به تألیف کتاب گرانقدر «زبدة البیان» مبادرت نموده است. وى قبل از شروع کتاب طهارت، سوره فاتحه را تیمناً تفسیر نموده است و سپس به بیان آیات فقهى ابواب مختلف از کتاب الطهارة تا دیات پرداخته است.
علاوه بر کتب تفسیرى همچون کشاف زمخشرى، تفسیر بیضاوى قاضى ابى سعید، مجمع البیان طبرسى، وى به کتب فقهى از شیخ صدوق، شیخ مفید، سید مرتضى، شیخ طوسى، ابن ادریس، محقق حلى، علامه حلى و غیر آنان استناد نموده است که بیش از همه نظریات شیخ صدوق در من لایحضره الفقیه در آن ذکر شده است.
حواشى و شروح کتاب
از زمان نگارش «زبدة البیان»، فقها و علماى بزرگى حواشى و شروحى بر این کتاب نوشته‌اند که به بعضى از آنها اشاره مى‌شود:
- تحصیل الاطمینان، از امیر ابراهیم قزوینى (م ۱۱۴۹ ق)
- مفاتیح الأحکام، از سید محمدسعید بن سراج الدین قاسم طباطبایى قهپایى (م ۱۰۹۲ ق)
- تفسیر السراب، محمد بن عبدالفتاح تنکابنى (م ۱۱۲۴ ق)
- حاشیه بر زبدة البیان، سید امیر فضل الله استرآبادى
- حاشیه بر زبدة البیان، امیر محمد بن محمدباقر مختارى
- حاشیه بر زبدة البیان، موسى اسماعیل بن محمدحسین خواجوئى (م ۱۱۷۳ ق)
- حاشیه بر زبدة البیان، محدث فیض کاشانى (م ۱۰۹۱ ق)
- حاشیه بر زبدة البیان، محدث سید نعمت الله جزائرى (م ۱۱۱۲ ق)
- المتعة فی شرح الزبدة، از سید میرزا خالد، مقدمه‌اى بر فقه شیعه ص۲۰۵
- حاشیه بر زبدة البیان، از محمد رفیع گیلانى، مقدمه‌اى بر فقه شیعه ص۲۰۵
- ترجمه فارسى این کتاب در الذریعة ج۴/۷۳ ذکر شده است که مؤلف آن مشخص نیست.
همچنین، به دلیل سبک و روش منحصر به فرد و استفاده از تفاسیر و کتب فقهى معتبر در «زبدة البیان»، فقهاى بزرگ به این کتاب توجه خاصى نشان داده‌اند و در موسوعه‌هاى فقهى زیر به نقد و بررسى و استدلال به مطالب آن پرداخته‌اند:
- مفتاح الکرامة، سید محمدجواد عاملى (م ۱۲۲۶ ق)
- مستند الشیعة، ملا احمد نراقى (م ۱۲۴۵ ق)
- جواهرالکلام، شیخ حسن نجفى (م ۱۲۶۶)
- مستمسک العروة الوثقى، آیت الله سید محسن حکیم (م ۱۳۹۰).
نسخه‌ها و چاپ کتاب
در کتاب «مقدمه‌اى بر فقه شیعه» ص۲۰۵، به چندین نسخه خطى منتخب از دانشگاه تهران، آستان قدس و غیر آن اشاره شده است. همین طور در ج۱۶/۸۲ مجله «تراثنا» چاپ مؤسسه آل البیت به نسخه‌هایى از کتابخانه الهیات دانشگاه فردوسى مشهد مربوط به سال ۹۸۸ ق و نسخه دیگرى مربوط به سال ۹۹۰ ق و نسخه‌اى از کتابخانه آیت الله مرعشى مربوط به ۹۹۳ ق و نسخه‌هاى دیگرى از مسجد اعظم، کتابخانه سپهسالار در تهران و مجلس شوراى اسلامى اشاره شده است.
این کتاب با تحقیق و تصحیح محمدباقر بهبودى در انتشارات المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة در تهران چاپ شده است. در الذریعة ج ۱۲/۲۱ به چاپ آن در ۱۳۰۵ ق و در کتاب مقدمه‌اى بر فقه شیعه ص۲۰۵ به چاپ آن در سال‌هاى ۱۳۶۸ و ۱۳۸۶ ق اشاره شده است.
منابع
- ویکی نور
متن کتاب
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|
