مستمسک العروة الوثقی (کتاب)
نویسنده | سید محسن حکیم |
موضوع | فقه شيعه |
زبان | عربی |
تعداد جلد | ۱۴ |
|
«مستمسک العروة الوثقی» تألیف سید محسن حکیم (م، ۱۳۹۰ ق)، در موضوع فقه استدلالی، شرحى مفصل بر کتاب «عروة الوثقى» اثر سید محمدکاظم یزدی در ۱۴ جلد است.
محتویات
مؤلف
سید محسن حکیم (م، ۱۳۹۰ ق)، از فقهاى امامیه و مراجع بزرگ شیعه و صاحب تألیفات بسیار (حدود پنجاه عنوان) است. برخی استادان او عبارتند از: آخوند خراسانى، آقا ضیاءالدین عراقى، آیت الله نائینى.
آیت الله حکیم از سال ۱۳۳۸ ق. حوزه درس خارج فقه و اصول تشکیل داد که جمعى از فضلاى جوان نجف مانند سید محمدباقر صدر، سید علی حسینی سیستانی و سید جلال الدین آشتیانی از محضرش استفاده مى کردند. وى همچنین اولین کتابخانه عمومى را در نجف بنیان گذاشت.
سید محسن حکیم قلمى روان و خالى از تعقید داشت و بسیار خوشقریحه و باذوق و داراى حسن انتخاب بود. به همین دلیل از تألیفات وى مخصوصاً «مستمسک العروة» استقبال فوق العاده شد. حقائق الاصول، دلیل المناسک، نهج الفقاهة، رسالة فى ارث الزوجة، از دیگر تألیفات اوست.
معرفى کتاب
کتاب «مستمسک العروة الوثقى» که به شیوه فقه استدلالى می باشد، در واقع شرحى جامع، موجز، عمیق، خالى از حشو و زواید و در عین حال نسبتاً ساده و روان و در نوع خود کم نظیر است، که توسط سید محسن حکیم بر کتاب ارزشمند «عروة الوثقى» تألیف سید محمدکاظم یزدی نوشته شده است.
لازم به ذکر است، «عروة الوثقى» کتابى فتوایى است و در آن ادله احکام نیامده است. از این رو، صاحب «مستمسک العروه» به شرح کلمات و بیان مستندات فقهى این کتاب پرداخته است.
محتواى کتاب
«مستمسک العروة الوثقى» از کتاب اجتهاد و تقلید شروع مى شود و به کتاب وصیت پایان مى پذیرد. و مباحث آن بر اساس مستندات فقهى (كتاب، سنت، عقل و اجماع) تنظيم شده است.
- جلد اول: در مجلد اول از اين مجموعه فقهى، مباحث مربوط به اجتهاد و تقليد و شرايط افتاء و مرجعيت بيان شده و شرايطى كه يك مجتهد بايد آن را احراز كند تا اهلیت براى فتوا داشته باشد ذكر گرديده است. بحث از اجتهاد متجزى، راههاى شناخت مجتهد اعلم، عدم تقلید در اصول دين و وجوب آن در فروع دين نيز در همين مبحث آمده است. در ادامه مباحث جلد اول، احكام مربوط به طهارت و نجاست ذكر شده و در ابتدا احكام مربوط به انواع آبها و طهارت و نجاست آنها و شرايط مطهريت هر يك از آنها بيان گرديده است. احكام آب مطلق، آب مضاف، آب کر، آب جاری، آب راكد، آب باران، آب حمام، آب چاه، آب استفاده شده (مستعمل)، آب مشكوك به نجاست، احكام سور( دهن زدن حيوان به ظرف) و احكام نجاساتى مانند بول و غائط انسان و حيوان، احكام مردار، منى، خون، شراب، كافر، فقاع (آب جو)، عصير عنبى (آب انگور جوشيده شده) و راههاى اثبات نجاست يك شيئ و پاك كردن نجاست از آن، از ديگر مندرجات جلد اول است.
- جلد دوم: در جلد دوم، احكام و فروعات فقهى مربوط به طهارت و نجاست مانند احكام مطهریت اعم از آب، خاك، احكام ولوغ، مطهِّريّت آفتاب، استحاله، احكام ارتداد و نجس بودن مرتد و پاك شدن كافر هنگام اسلام آوردن و ساير احكام مربوط به كيفيت پاك كردن ظروف مختلف نجس، احكام استنجا و استبراء، احكام وضو و غسل و تیمم، احکام تخلّی و مستحبات آن، به تفصيل شرح و تبيين شده است.
- جلد سوم: در جلد سوم به صورت مبسوط احكام مربوط به انواع غسل مانند: غسل جنابت و احكام جنب، غسل حیض و استحاضه و نفاس و احكام غسل ميت و مس ميت بيان گرديده است.
- جلد چهارم: در مجلد چهارم، ادامه احكام مربوط به اموات مانند احكام تلقين فرد محتضر، واجبات و مستحبات پس از مرگ و تجهيز ميت اعم از تشييع، غسل، کفن و دفن و نماز میت و برخى از احكام تيمم به صورت مشروح بيان شده است.
- جلد پنجم: در مجلّد پنجم، احكام و فروعات فقهى مربوط به نماز مانند اقسام نمازهاى واجب، احكام نمازهاى يوميه، وقت نمازهاى يوميه و احكام آن، احكام قبله و واجبات آن، احكام پوشش و ستر بدن بويژه ستر عورت در نماز، احكام لباس نمازگزار و جنس آن و عدم نجاست آن، احكام مكان نمازگزار، احكام سجده و چيزهايى كه مىتوان بر آن سجده كرد، و احكام اذان و اقامه و مستحبات آن مورد بحث و بررسى فقهى قرار گرفته است.
- جلد ششم: در جلد ششم، ادامه احكام نماز مانند: واجبات نماز اعم از نيت و احكام آن، احكام تکبیره الاحرام و واجبات و مستحبات آن، احكام قیام در نماز، احكام قرائت حمد و سوره و ساير اذكار نماز، احكام رکوع، احكام سجود، احكام تشهد و سلام نماز، احكام موالات در نماز و احكام مبطلات نماز بيان شده است.
- جلد هفتم: در جلد هفتم احكام نماز آیات ، نماز قضا ، نماز استیجاری، نماز قضاى پدر و مادر، احكام نماز جماعت و جمعه و شرايط امام جمعه و جماعت، به صورت مبسوط آمده است.
- جلد هشتم: در مجلد هشتم احكام نماز مسافر و شروط قصر در نماز بيان شده و پس از آن احكام و فروعات فقهى مربوط به روزه مانند احكام نيت در روزه، مبطلات روزه (مفطرات)، افطار عمدى روزه و وجوب كفاره براى افطار عمدى و سهوى و اجبارى، احكام روزه قضا و كفاره آن، شرايط صحت روزه و شرايط وجوب آن و احكام اعتکاف مورد بررسى فقهى قرار گرفته است.
- جلد نهم: در مجلد نهم، احكام و فروعات مربوط به زکات و موارد وجوب آن، مقدار زكات و موارد مصرف مال مربوط به زكات و مستحقين آن و مسائل متفرقه مربوط به زكات مانند احكام زکات فطره بيان شده و پس از آن احكام و فروعات فقهى مربوط به خمس و شرايط وجوب آن و مصرف مال خمس و موارد و مصاديق انفال آمده است.
- جلد دهم: در مجلد دهم به بحث درباره احكام و فروعات مربوط به حج پرداخته شده است. نگارنده نخست به وجوب حج و شرايط وجوب حج و فورى بودن انجام اين عمل عبادى، در صورت استطاعت، اشاره كرده و احكام مربوط به استطاعت مالى و جانى را تحليل و سپس احكام حج بدلى و حج نیابتی و احكام مربوط به وصيت و ارث كه با حج در ارتباط مىباشد را، بررسى نموده است. احكام نذر، عهد و قسم در حج و فروعات فقهى مربوط به آن، مباحث بخش پايانى اين جلد است.
- جلد یازدهم: در مجلد يازدهم نيز در ادامه احكام حج، مباحث مربوط به شرايط نيابت در حج واجب و مستحب بيان شده و احكام وصیت در حج، اقسام عمره و احكام آن، اقسام حج و احكام آن، احكام تمتع، احكام میقات و محل احرام و احكام احرام به صورت مبسوط بيان شده است.
- جلد دوازدهم: در جلد دوازدهم احكام و فروعات فقهى مربوط به اجاره و عقد اجاره، شرايط اجاره، احكام مستأجر و نزاع بين او و موجر و احكام و فروعات فقهى مضاربه به صورت مشروح تبيين شده است.
- جلد سیزدهم: در جلد سيزدهم احكام فقهى شرکت، مزارعه، مساقات، ضمان و حواله مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است.
- جلد چهاردهم: در مجلد چهاردهم و پايانى نيز احكام مربوط به نکاح و عقد نكاح و اولياى عقد، شروط صحت و فساد عقد نكاح و احكام مربوط به وصيت بيان شده است.
منابع
- نرم افزار جامع فقه اهل البيت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری.