کاربر:سید مهدی خدایی/یادداشت
آیه 124 سوره بقره است که چون بحث امامت حضرت ابراهیم علیه السلام را مطرح نموده است و از آن نظر قرآن در مسائل مربوط به بحث امامت استخراج می شود به آیه امامت شهرت پیدا کرده است.
محتویات
ترجمه آیه
و (به ياد آر) هنگامى كه خدا ابراهيم را به امورى امتحان فرمود و او همه را به جاى آورد، خدا به او گفت: من تو را به پيشوايى خلق برگزينم، ابراهيم عرض كرد: به فرزندان من چه؟ فرمود: (اگر شايسته باشند مى دهم، زيرا) عهد من به مردم ستمكار نخواهد رسيد.
اهمیت آیه
ارتباط این آیه شریفه با مباحث زیربنایی اعتقادی مانند «عصمت امام» و «مقام امامت» موجب پیدایش مباحث گسترده میان متکلمان مسلمان شده است. شیعیان در کنار آیه تطهیر و آیه ولایت و... با استناد به این آیه عصمت را شرط امامت و پیشوایی جامعه وامامت را یک مقام و منسب الهی و بالاتر از مقام نبوت دانسته اند.
منظور از «کلمات» در روایات
امام صادق علیه السلام در پاسخ به سوال مفضل بن عمر پیرامون معنی «کلمات» در این آیه ی شریفه با اشاره به آیه 37 سوره بقره: « فَتَلَقَّىٰ آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ ۚ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ» می فرمایند :«همان كلماتى است كه آدم آن را از پروردگارش دريافت كرد و بر زبان جارى نمود و خداوند توبه اش را پذيرفت. سپس در توضیح چیستی این کلمات می فرمایند: و آن اين كلمات است كه گفت: «أسألك بحقّ محمّد و عليّ و فاطمة و الحسن و الحسين إلّا تبت عليّ»[۱] یعنی «پروردگارا از تو مسألت مينمايم كه بحق محمّد و على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام توبه مرا بپذير»
- در تفسیر قمی آمده است : «آزمون ابراهیم علیه السلام به واسطه خوابی بود که در آن دید فرزندش اسماعیل علیه السلام را ذبح می کند.
- طبرسی در مجمع البیان روایتی از ابن عباس نقل می کند که «کلمات» را به 40 خصلت تفسیر نموده است که ابراهیم علیه السلام به همه ی آن 40 خصلت آراسته شد.[۲] این خصلت ها در آیه 112 سوره ی توبه، آیات ابتدایی سوره مؤمنون و نیز در سوره های احزاب و معارج بیان شده است. برخی از این خصلت ها عبارتند از: توبه، عبادت، حمد، روزه داری، ركوع کردن، سجده کردن، امر به معروف، نهى از منكر، مراقبت از حدود الهى، ايمان، خشوع در نماز، احتراز از لغو و باطل، دادن زكات، ، رعايت امانت، رعايت پيمان، محافظت بر نمازها»
دلالت های آیه
از این آیه شریفه استفاده می شود
مقام امامت بالاتر از نبوت
بر اساس این آیه شریفه ابراهیم علیه السلام که دارای مقام نبوت است پس از عبور پیروزمندانه از آزمون های الهی به مقام امامت می رسد: «وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا»؛«هنگامى كه خدا ابراهيم را به امورى امتحان فرمود و او همه را به جاى آورد، خدا به او گفت: من تو را به امامت برگزينم» در روایتی از امام رضا علیه السلام آمده است: «خداوند ابراهيم خليل عليه السّلام را پس از نبوّت و خلّت در مرحلۀ سوم بدان مخصوص ساخت و فضيلتى است كه او را به آن مشرّف گردانيد و ذكر او را بدان وسيله بلند گردانيد پس خداى عزّ و جلّ فرمود: «من تو را براى مردم امام قرار دادم»[۳]
امامت منصب الهی است
همچنین از این آیه شریفه اینگونه استفاده می شود که امامت یک مقام و منصب الهی است نه یک مقام اعتباری از سوی بشر؛ چرا که خداوند خطاب به او می فرماید: إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا « من تو را به امامت برگزينم»
امامت عهد خداست
طبق آیه شریفه پس از اینکه پس از اینکه ابراهیم علیه السلام به مقام امامت نائل آمد و آن را برای فرزندان خویش نیز از خداوند طلب نمود، خداوند فرمود: «عهد من به مردم ستمكار نخواهد رسيد». از این بیان استفاده می شود که امامت عهد الهی است.[۴]
عصمت لازمه ی امامت
تمام مفسران شيعه آیه ی شریفه را دليل عصمت امام دانسته‌اند.[۵] چرا که به تصريح اين آيه امامت عهدى است از سوى خداوند كه ستمگران شايستگى آن را ندارند، زيرا غير معصوم به خود و ديگران ستمكار است[۶]:«لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ» . امام رضا علیه السلام در بیان آیه می فرمایند«اين آيه، امامت هر ظالمى را تا روز قيامت باطل كرده و آن را به پاكان اختصاص داده است». «فابطلت هذه الآية امامة كل ظالم الى يوم القيامة و صارت في الصفوة».
