ناکثین

«ناکِثین» به معنای «پیمان‌شکنان»، به نخستين كسانى گفته می‌شود كه پيمان بیعت خويش را با امام على علیه‌السلام شكستند. طلحة بن عبیدالله و زبیر بن عوام در رأس اين گروه قرار داشتند.

عنوان «ناکثین» برگرفته از حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله است که خطاب به حضرت علی علیه‌السلام فرمودند: «ستُقاتل بعدی الناکثین و القاسطین و المارقین؛ پس از من با ناکثین و قاسطین و مارقین خواهی جنگید».

مطابق با آنچه در منابع تاریخی آمده است، پس از کشته شدن عثمان، طلحه و زبير و مهاجران و انصار نزد امیرالمؤمنین علیه‌السلام آمدند تا با او بيعت كنند. و گفته شده نخستين كسى كه دست بيعت دراز كرد طلحه بود و سپس زبير.

آن دو سپس نزد امام علی علیه السلام رفتند و از آن حضرت خواستند که آنها را والی کوفه و بصره کند، اما امام به خواسته آنان جواب مثبت نداد.

در حالی که طلحه و زبیر در رسیدن به قدرت، خود را ناکام یافتند، هر یک نامه ای از معاویه دریافت کردند که ضمن تحریک آنها به جنگ با امام علی علیه السلام، به آنها وعده خلافت مسلمین را می داد! این نامه ها که دسترسی به خلافت را در ذهن طلحه و زبیر سهل الوصول ساخت، موجب شد که آن دو برای در پی گرفتن فتنه ای که در سر داشتند راه مکه را در پیش گیرند. اینکه نامه نگاری معاویه به آنها سبب تحریک آنها شد امری است که امیرالمومنین علیه السلام نیز خود در خطبه ای که در ذی قار ایراد نمودند آن را گوشزد فرمودند: «و لقد كان معاوية كتب إليهما من الشام كتابا يخدعهما فيه فكتماه عنی»؛ معاویه نامه ای از شام به آن دو نوشت و فریبشان داد، ولی از من کتمان کردند.

طلحه و زبیر در مکه با عایشه که قبل از قتل عثمان به مکه رفته و هنوز بازنگشته بود، رایزنی نموده و تصمیم گرفتند به بهانه خونخواهی عثمان، با همیاری گروهی از بنى اميه به جنگ با امام على (ع) برخیزند. این جنگ که بعدا «جنگ جمل» نام گرفت، با كشته شدن طلحه و زبير و شكست سنگين لشكر ناكثين به پايان رسيد.

منابع

• ابن أبی الحدید، شرح نهج البلاغة، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
• ابن خلدون، العبر (تاريخ ابن خلدون)، ترجمه عبدالمحمد آيتى، مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگى، چاپ اول، 1363ش.
• محمد بن جریر طبری، تاریخ طبری، تحقیق: ابراهیم، محمد ابوالفضل، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
• مصطفی معلمی، "معاویه و جنگ جمل"، تاریخ اسلام، شماره بیستم، دیماه سال 1383.

پیوندها

• قاسطین
• مارقین
• جنگ جمل