حور العین

«حورالعین» به معنای همسران زیباروی و درشت چشم است. در قرآن کریم از «حورالعین» به عنوان یکی از نعمت‌های بهشتی براى مؤمنان یاد شده و با صفاتی چون صورت زیبا و اخلاق نیکو توصیف شده اند.

واژه حورالعین در لغت

در کلمه «حورالعین»، «حور» جمع «حَوَر، احور و حوراء» است و «حَوْراء» به معنای شدت سفیدی چشم همراه با شدت سیاهی آن است. برخی گفته‌اند: حَوَر به معنای پدیدار شدن اندکی از سفیدی چشم از میان سیاهی [آن] است.

حور به تنهایی یا بصورت مرکب در فارسی بصیغه مفرد استعمال می شود. همچنین «عین» جمع «عیناء» و آن مؤنث «اَعْیَن» به معنی درشت چشم است.

برخی نیز گفته اند حورالعین به معنی زنان سپیدپوست فراخ چشم، زیرا «حور» جمع حوراء است و حوراء به معنی زن سپیدپوست که موی سر و سیاهی چشمش به غایت سیاه و پوست بدنش به غایت سپید باشد و «عین» جمع عیناء است و لفظ عیناء به معنی زن فراخ چشم می باشد.

ویژگی‌های حورالعین در قرآن

واژه «حور» چهار مرتبه در قرآن آمده که سه بار با صفت «عین» (به معنای زن فراخ چشم) همراه است. همچنین در آیاتی ضمن سخن از بهشت و نعمت‌های آن، بدون ذکر ترکیب «حور العین» به صورت‌های متفاوتی همچون «قاصرات الطرف» و «ازواج مطهره» به همین معنا استفاده شده است.

همچون مروارید در صدف:

خدای متعال حوریان بهشتی را به خاطر این که در نهایت صفا و طراوت هستند، به مروارید نهفته در صدف تشبیه کرده که دستی بر آن نخورده است: «وَحُورٌ عِینٌ*کأَمْثَالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَکنُونِ»؛ همسرانی از حورالعین دارند همچون مروارید در صدف پنهان.

و به خاطر زیبا و جذّاب بودنشان آنها را به یاقوت و مرجان تشبیه کرده است: «کأَنَّهُنَّ الْیاقُوتُ وَالْمَرْجَانُ»؛ گویا آنان (در سرخی) چون یاقوت (و در سفیدی پوست) چون مرجانند.

اخلاق نیکو و صورت زیبا:

«فِیهِنَّ خَیرَاتٌ حِسَانٌ»؛ در آن باغهای بهشتی زنانی نیکو خلق و زیبایند.

مستور در خیمه‌ها و پنهان از دید مردان بیگانه:

«حُورٌ مَقْصُورَاتٌ فِی الْخِیامِ»؛ حوریانی که در خیمه‌های بهشتی مستورند.

معنایش این است که از دستبرد دیگران محفوظند، زنانی مبتذل نیستند که غیر شوهرانشان نیز ایشان را تماشا کنند.

همیشه جوان و زیبا:

«إِنَّا أَنْشَأْنَاهُنَّ إِنْشَاءً فَجَعَلْنَاهُنَّ أَبْکارًا»؛ ما آنها را آفرینشی نوین بخشیدیم و همه را دوشیزه قرار دادیم.

یعنی ما آن زنان را ایجاد و تربیت کردیم، ایجادی خاص و تربیتی مخصوص. در این آیه اشاره‌ای هم به این نکته هست که وضع زنان بهشتی از نظر جوانی و پیری و زیبایی و زشتی اختلاف ندارد و معنای این که فرمود:«فَجَعَلْنَاهُنَّ أَبْکارًا»؛ این است که ما زنان بهشتی را همیشه بکر قرار دادیم به طوری که هر بار که همسران ایشان با آنان بیامیزند، ایشان را بکر بیابند.«لَمْ یطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ»؛ هیچ انس و جن پیش از شوهران با آنها تماس نگرفته (و دوشیزه‌اند).

شیفته شوهران خود:

«عُرُبًا أَتْرَابًا»؛ زنانی که تنها به همسرشان عشق می‌ورزند و خوش زبان و فصیح و هم سنّ و سالند.

«عُرُب» جمع عروب و به معنای زنی است که به شوهرش عشق می‌ورزد و یا حداقل او را دوست می‌دارد و در برابرش ناز و کرشمه می‌کند و کلمه «اَتراب» جمع «تَرَب» به معنای مثل است می‌فرماید: ما زنان بهشتی را امثال یکدیگر کردیم و یا از نظر سنّ و سال، همسان شوهرانشان قرار دادیم. در آیه ۳۳ سوره نبأ در مورد حوریان تعبیر به «کواعب» آورده که جمع کاعب و آن، دختر و دوشیزه جوانی است که پستانهای وی تازه بزرگ شده است.

زیبا چشم:

«وَعِنْدَهُمْ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ عِینٌ* کأَنَّهُنَّ بَیضٌ مَکنُونٌ»؛ و نزد آنها همسرانی زیباچشم است که جز به همسران خود عشق نمی‌ورزند گویی از (لطافت و سفیدی) همچون تخم مرغهایی هستند که (در زیر بال و پر مرغ) پنهان مانده (و دست انسانی هرگز آن را لمس نکرده است)».بعضی از مفسرین گفته‌اند: «منظور از تشبیه حوریان به "بیض مکنون" باطن تخم مرغ است، قبل از این که شکسته شود و دست خورده گردد». «قاصرات الطَرف» کنایه از اینکه نگاه کردن آنان با کرشمه و ناز است و مؤید آن این است که دنبال کلمه «عین» را آورده که جمع «عیناء» و به معنای چشمی است که درشت و در عین حال زیبا باشد (مانند چشم آهو).

حورالعین؛ حوریان بهشتی همسران اصحاب یمین در بهشت هستند و یا در سوره دخان می‌فرماید: «کذَٰلِک وَزَوَّجْنَاهُمْ بِحُورٍ عِینٍ»؛ «اینچنین‌اند بهشتیان (اهل تقوا) و آنها را با حورالعین تزویج می‌کنیم» و در آیه ۴۸ سوره صافات از حوریان به عنوان همسرانی زیبا برای مخلصین یاد کرده است و در سوره طور آیات ۱۷ و ۲۰ از ازدواج متقین با حوریان بهشتی به عنوان پاداش و نعمتی الهی یاد شده است.

حورالعین برای زنان و مردان

قرآن کریم جریان همسران بهشتی را برای بهشتیان در چند جا مطرح کرده از جمله می فرماید: «وَزَوَّجْنَاهُمْ بِحُورٍ عِینٍ» یعنی ما آنها را با حورالعین تزویج می کنیم. اما این که آیا این تزویج با حوریان بهشتی، اختصاص به مردان دارد و یا نصیب زنان هم می شود؟ پاسخ آن است که هیچ دلیلی وجود ندارد که این وعده های الهی اختصاص به مردان داشته باشد. بخصوص آن که اگر در واژه (حور) و واژه (عین) دقت شود و از نظر مفهوم لغوی بخوبی مشخص گردد، معلوم خواهد شد نعمت حورالعین اختصاص به مردان ندارد.

از تحلیل استاد علامه حسن زاده آملی در توضیح واژه «حورالعین» بدست می آید که اگر در متون دینی (آیات و روایات و دعاها) سخن از ازدواج با حورالعین به میان آمده، اختصاص به مردان ندارد، بلکه زنان بهشتی نیز با مردی که به اصطلاح «احور» و «اعین» است یعنی چشم های درشت دارد و زیباست ازدواج می کند. پس این نعمت بهشتی یعنی همسر «حورالعین» داشتن، اختصاص به مردها نخواهد داشت و زنان بهشتی نیز از آن بی نصیب نخواهد بود.

منابع

• لغت نامه دهخدا، ذیل واژه "حورالعین"، در دسترس در واژه یاب.
• کاظم احمدزاده، "حورالعین"، دانشنامه پژوهه، بازیابی: ۲۲ دی ماه ۱۳۹۲.
• سایت اندیشه قم.