تفسیر خسروی (کتاب)
 | |
| نویسنده | علیرضا میرزا خسروى |
| موضوع | تفاسیر شیعه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۸ |
|
| |
«تفسیر خسروى» تألیف علیرضا میرزا خسروى (خسروانی) (۱۳۱۰-۱۳۸۶ ق) از شاهزادگان و نویسندگان مذهبى عصر قاجار، تفسیرى است ساده و روان به زبان فارسى که براى عموم مردم نوشته شده و خالى از بحثهاى زاید است. به همین دلیل، نقل قولها و وجوه تفسیرى که توده مردم به آنها رغبتى ندارند نیامده است؛ در مقابل، به پیام قرآن و تبیین کلمات وحى متناسب با خواننده فارسى کاملا عنایت شده است.
انگیزه تألیف
مؤلف در انگیزه تألیف تفسیر در مقدمه مى‌نویسد: «عشق به تلاوت قرآن و انس به قرائت آن سبب شد تا در مقام فهم و ادراک مبانى کتاب و معانى قرآن به تفاسیر فریقین مراجعه کنم و براى فهم نسبى آیات در آنها دقت نمایم، بر آن شدم تا نتیجه تحقیقات را به فارسى ساده و قابل فهم براى مردم هم عصر خود بنویسم، از سال ۱۳۱۸ تا ۱۳۳۹ ش، ظرف ۲۲ سال با وجود گرفتارى به خدمات دولتى، این تفسیر را در ۸ مجلد تنظیم کردم».
مقدمه تفسیر
مفسر در ابتداى مقدمه اذعان مى‌دارد که تفسیر مجمع البیان در بین تفاسیر موقعیت ویژه‌اى دارد، به همین جهت مقدمه آن را ترجمه کرده و مبناى مقدمه خود قرار داده است، بنابر این مطالب مطرح شده در مقدمه عبارتند از:
۱- فضیلت طلب دانش و علم قرآن (با استفاده از روایات) ۲- شماره آیات قرآن و فایده شناختن آن (شماره منقول از اهل مدینه، مکیان، کوفیان، بصریان، شامیان و منشاء آنها) ۳- ذکر اسامى قرّاء مشهور و راویان آنها (و بررسى حدیث نزل القرآن على سبعة احرف). ۴- معناى تفسیر و تأویل و شقوق آنها. ۵- ذکر اسماء قرآن و معانى آنها و تقسیم بندى سور به طوال، مثانى و متون. همچنین اشاره به اعجاز قرآن، تحریف قرآن، جمع‌آورى قرآن و ذکر روایاتى در فضل قرآن و اهل آن و پرداختن به تلاوت و صوت قرآن.
ایشان علاوه بر موضوعات مقدمه مجمع البیان، مطالبى نیز اضافه نموده که عبارتند از: ۱- تأویل ۲- مجمل و مبین ۳- محکم و متشابه ۴- نص و ظاهر ۵- ناسخ و منسوخ ۶- فرق بین سوره‌هاى مکى و مدنى.
روش تفسیر
روش مفسر چنین است که ابتداى سوره‌ها اطلاعات کلى درباره آنها ارائه مى‌دهد، مانند نام، مکى و مدنى بودن و تعداد آیات. پس از آن، گروهى از آیات را برگزیده، ذیل عنوان تفسیر الفاظ به بحثهاى لغوى، صرفى و نحوى و اقوال در آنها مى‌پردازد. آنگاه ذیل عنوان «تفسیر معانى» در تحلیل و تبیین معانى آیات به طور فشرده بحث مى‌کند و در قالب «بیان»، به جهات گوناگون آنها پرداخته و در مسائل فقهى پس از مختصر بیانى به کتب فقهى ارجاع مى‌دهد و سعى نموده به برخى اسرار احکام نیز اشاره‌اى داشته باشد.
در استخراج معانى و تقریب مبانى از روایات خاصه و عامه به ویژه روایات اهل بیت علیهم السلام استفاده مى‌نماید و در تقویت معناى آیه به اقوال قدماى از مفسرین مانند ابن عباس، مجاهد، سدى، استشهاد مى‌کند. در مقاطعى نیز به شأن نزول آیات مى‌پردازد و براى تبیین آیه از آن کمک مى‌گیرد.
برخى موارد نیز در قالب تحقیقى عرفانى، مطالب اینچنینى نقل مى‌نماید مانند ذیل آیه ۲۸۵ بقره، به نقل از تفسیر روح البیان. آخر هر سوره نیز به فضائل سوره و ثواب قرائت آن (با نقل روایات) مى‌پردازد.
مفسر در مقدمه بیان مى‌دارد که براى نوشتن این تفسیر، به ۱۰ تفسیر از فریقین مراجعه کرده و با بیان نکات آنها، و دقائق عبارات به شرح الفاظ و شرح آیات پرداخته است. برخى اضافات در شرح لغات و معانى را در پاورقى اضافه نموده است.
منابع
- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى، بهاءالدین خرمشاهى، ج ۱ ص ۶۹.
- نرم افزار جامع التفاسیر نور، بخش کتابشناسی.
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|
