اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات (کتاب)
 | |
| نویسنده | شيخ حر عاملى |
| موضوع | احادیث/ اثبات امامت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۲ |
|
| |
کتاب «اثبات الهُداة بالنُّصوص و المعجزات» تألیف شیخ حر عاملی (م، ۱۱۰۴ ق)، شامل بیش از بیست هزار حدیث در اثبات نبوت و امامت و بیان معجزات و کرامات پیامبر اکرم و ائمه معصومین (علیهم‌السلام) به نقل از کتب معتبر شیعه و سنى است.
مؤلف
شیخ محمد بن حسن عاملی معروف به «شیخ حرّ عاملی» (۱۰۳۳-۱۱۰۴ ق)، از فقها و محدثان نامدار شیعه در قرن ۱۱ هجری است. زادگاه ایشان، «مشغره» از توابع "جبع" جنوب "لبنان" است.
شیخ حرّ از اساتید بزرگی همچون فیض کاشانی، آقا حسین خوانساری، علامه مجلسی و سید هاشم بحرانی بهره برده و روایت نقل کرده است. او در فقه مسلک اخباریان را داشت، ولی اخباری معتدل بود.
وی صاحب کتاب «وسائل الشیعه»، یکی از ارزشمندترین کتب مرجع حدیثی شیعه می‌باشد که همچنان مرجع استنباط علما و مجتهدان است. از دیگر آثار او، جواهر السنیّه، الفصول المهمة، امل الآمل و صحیفه ثانیه می باشد.
شیخ حرعاملی سرانجام در ۲۱ ماه رمضان ۱۱۰۴ ق. چشم از جهان فروبست و در جوار حرم امام رضا علیه السلام در مشهد به خاک سپرده شد.
انگیزه نگارش
شیخ حرّ عاملى در مقدمه کتاب آورده: «من در کتابى که در این باب کافى باشد و آنچه را که عقلا به گردآورى‌اش علاقه‌مند باشند، دست نیافتم. دیدم این مطالب در وادى پراکندگى پنهان مانده و اگر کسى بخواهد بر آنها آگاهى یابد، نیازمند صرف وقت زیادى است، لذا به این کار دست یازیدم...».
شیخ در ادامه مى‌نویسد: «اگرچه روى‌هم‌رفته کتاب‌هایى که در این باب تألیف شده، شک و تردید را از میان مى‌برد، اما چون هرکدام از آنها به‌تنهایى بر بسیارى از اخبار دست نیافته‌اند، لذا اشخاصى که بضاعت علمى اندکى دارند در اثبات تواتر اخبار درمانده، بسیارى از مردم میل به منازعه و مجادله پیدا کرده و ادّعا مى‌کنند اخبارى که در باب نصوص، روایت شده به حدّ تواتر نیست، بلکه اخبار آحاد است. در این هنگام، تألیف این کتاب لازم شد تا شبهه و تردید را برطرف نموده و در اثبات نصوص و معجزات امامان(ع) کافى و کامل باشد.
البته این بدان معنا نیست که مرحوم شیخ حرّ عاملى تنها به نقل اخبار و احادیث، اکتفا کرده و از خود هیچ اظهار نظرى نکرده است. بلکه شیخ در ذیل بسیارى از احادیث به جرح و توضیح و تفسیر آنها پرداخته و نکات مهمى را یادآور شده که در فهم آن روایات، کارگشا و روشنگر است.
محتوای کتاب
«إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات» در دو جلد، شامل بیش از بیست هزار حدیث و هفتاد هزار سند به نقل از ۴۳۹ کتاب از شیعه و سنى با ترتیبى زیبا و تهذیب و پرهیز از تکرار درباره معجزات و کرامات پیامبر اکرم و ائمه معصومین علیهم السلام تألیف شده است.
کتاب به ۳۵ باب تقسیم شده است:
باب اول تا پنجم، کلیاتى در حجیت نقل و مباحثى پیرامون اخبار و روایات معصومین است. باب ششم به نصوص عامه نبوت و امامت مى‌پردازد. باب ۸ و ۹ اخبار دال بر نبوت پیامبر اسلام(ص) و معجزات ایشان است. از باب ۱۰ تا ۳۴ به اخبار امامت عامه و امامت و معجزات هر یکى از ائمه اختصاص دارد و باب ۳۵ رد غلوّ و غالیان است. مؤلف هر باب را به فصل‌هاى متعددى تقسیم کرده و هر فصل را به احادیث یک کتاب اختصاص داده است.
مؤلف به دلیل گرایش اخباری، به همه روایات به دیده قبول نگریسته و هر روایتى که در منابع قدیم شیعه بوده جمع آورى نموده و جز توضیحات معمولى، از نقد و بررسى آنها سخنى نگفته است. همین موضوع موجب آسیب پذیرى این اثر همانند دیگر آثار مشابه در مناقب و مثالب است. توضیحات مؤلف به شیوه کتاب دیگرش وسائل الشیعه است و غالباً توضیح مى دهد که شبیه این روایت در فلان باب نیز آمده یا خواهد آمد.
شیخ حر عاملی مأخذ هر خبر را به طور دقیق در آغاز آن خبر بیان کرده و سند آن را هم آورده است. در چاپ کنونى آدرس این کتب نیز استخراج شده است.
منابع کتاب
منابع کتاب عبارتند از: تمامى کتب روایى مهم شیعه از آغاز تا دوره مؤلف، مانند الکافی، بصائرالدرجات، کفایة الاثر، الخرائج و الجرائح، کتب مختلف شیخ صدوق، شیخ مفید، شیخ طوسى، سید بن طاووس، عمادالدین طبرى، طبرسى و تفاسیرى چون تفسیر قمى.
با این حال شیخ حر عاملی از کتب اهل سنت غفلت نکرده و بخشى از مباحث خورد را به نقل از آنان اختصاص داده تا نبوت و امامت و معجزات معصومین علیهم السلام را از آن کتاب ها نیز اثبات نماید.
به گفته خود مؤلف ذیل شرح حالش در کتاب امل الآمل، در این مجموعه (اثبات الهداة)، ۲۰ هزار روایت از نزدیک به ۲۰۰ کتاب به طور مستقیم و ۲۵۰ کتاب به واسطه نقل کرده است. وى مى‌گوید از میان کتبى که مستقیماً از آنها نقل کرده، ۱۴۲ کتاب شیعى و ۲۴ اثر غیر شیعى است. علاوه بر این کتب که ۴۳۹ عدد است، از تعدادى کتاب نقل کرده که در لابلاى اسناد از آنها نام برده است. او همچنین مى‌نویسد که سعى کرده از تکرار روایات خوددارى کند.
منابع
- برگرفته از نرم افزار سیره معصومان علیهم السلام.
- دایرةالمعارف تشیع، احمد سید جوادى، چاپ سوم، ۱۳۷۵.
