قبیله بنی اسد
«قبیله بنی اسد» یکی از قبایل عرب عدنانی است که در زمان ظهور اسلام بیشتر در ناحیه شمال عربستان ساکن بودند. بنی اسد در سال ۹ قمری پس از فتح مکه همچون بسیاری از قبایل دیگر عرب اسلام آوردند. آنان در دوره خلافت امیرالمؤمنین علیهالسلام، در رکاب آن حضرت جنگیدند و از همین زمان با تشیع آشنا شده و این مذهب در میان ایشان گسترش یافت. شهرت این قبیله در بین شیعیان بیشتر مربوط به آن است که افرادی از این قبیله پس از شهادت امام حسین علیهالسلام و یارانش، اجساد مطهر آنان را در کربلا تدفین نمودند.
محتویات
بنیاسد پیش از اسلام
بنى اسد، تیره اى از قبایل عرب عدنانی است.[۱] آنها از نسل اسد بن خُزیمة بن مدرکة بن الیاس بن مُضر هستند.[۲]
بنی اسد تا به قدرت رسیدن فِهر بن مالک ملقب به قریش، جد دهم پیامبر صلی الله علیه وآله، در مکه ساکن بودند. سپس جز بنوغنم که همپیمان بنیعبدمناف شدند و در مکه ماندند، دیگر اسدیان پس از درگیری با یمنیها، حرم را ترک کردند و در مناطق گوناگون از جزیرة العرب و مناطق مجاور آن ساکن شدند.[۳]
بنی اسد در آستانه ظهور اسلام در حد فاصل سرزمین «تهامه» در سواحل دریای سرخ تا پیرامون «حیره» نزدیک کوفه پراکنده بودند، اما بیشترین تمرکز آنها در بخش بالایی نَجد، در جنوب بادیه شام و در مجاورت قبیله تمیم، طی و کلب در شمال شرقی مدینه بود.[۴]
بنیاسد در زمان پیامبر
قبیله بنیاسد در سال نهم هجرت -هم زمان با شکست قطعی قریش و فتح مکه به دست مسلمانان-، به همراه دیگر قبایل عرب مجبور به پذیرش اسلام شد. در طول این دوران، یعنی از سال ورود پیامبر اسلام به مدینه تا سال نهم هجرت یا سال وفود، قبیله بنیاسد از پذیرش اسلام خودداری کرد. هر چند این موضوع درباره همه طایفهها و تیرههای بنیاسد صادق نیست، چرا که در آغاز ظهور اسلام، کسانی از این قبیله، به ویژه آنها که ساکن شهر مکه بودند، در میان مسلمانان اولیه دیده میشدند؛ مانند قیس بن عبدالله اسدی که از مهاجران به حبشه بود. در میان اصحاب مشهور حضرت رسول (ص) نیز کسانی از این قبیله مانند عبدالله بن جحش و عکاشة بن محصن را میتوان نام برد، در حدود سال ۵ قمری پیامبر با زینب بنت جحش خواهر عبدالله بن جحش ازدواج نمود که این ازدواج موجب تفاخر بنی اسد بوده است.[۵]
همچنین واقدی در کتاب المغازی وقتی درباره غزوهها و سریهها مطالبی یادآور میشود، به کشته شدن افرادی از بنیاسد که جزء نیروهای کفار بودند، اشاره میکند و از سوی دیگر به شهادت رسیدن افراد مسلمان از بنیاسد در همان غزوه اشاره دارد، به خصوص در غزوههای بدر و احد.[۶]
بنیاسد در زمان خلفا
بنی اسد در ماههای پایانی حیات پیامبر و شیوع خبر بیماری آن حضرت، به رهبری طلیحة بن خویلد اسدی (از پیامبران دروغین) مرتد شدند. اما در زمان ابوبکر سرکوب شدند.[۷]
بر اساس سیاست عمر، برای کنترل قبایلی که در ارتداد بودند، نیروی نظامی آنها به سوی مرزهای دو امپراطوری ساسانی و بیزانس هدایت میشد. قبیله بنیاسد نیز بعد از شکست، مشمول این سیاست شد و آنها همراه سعد بن ابی وقاص در جنگ قادسیه در سال ۱۶ ق. شرکت کردند.[۸] چنانچه تنها حدود ۵۰۰ تن از آنها در نبرد أرماث در نخستین روز جنگهای قادسیه به سال ۱۴ق. مجروح شدند.[۹]
با فتح عراق، تیرههایی از بنیاسد در کوفه ساکن شدند و محله و مساجدی را به خود اختصاص دادند. مسجد سماک بن مخرمه از بنیهالک بن عمرو بن اسد از آن جمله است.[۱۰] جمعیت زیاد بنیاسد در کوفه چنان بود که در همان سالهای نخست، دومین قبیلۀ ساکن شهر، پس از هَمدان، شمرده میشد.[۱۱]
در سال ۳۶ هجرى هنگامی که طلحه و زبیر، جنگ جمل را بر پا کردند و عایشه را با خود همراه کردند، بنی اسد در سپاه امام علی علیه السلام قرار گرفتند و در کنار آن حضرت جنگیدند. بعد از این غائله، امام بنی اسد را در بخشی از کوفه جای داد که شامل قبایل بزرگتری مانند قریش و کنانه می شدند. [۱۲]
بنی اسد از همین زمان رفته رفته با تشیع آشنا شده و این مذهب در میان ایشان گسترش یافت. در این میان نقش کسانی چون حبیب بن مظاهر، مسلم بن عوسجه، قیس بن مسهر صیداوی، میثم تمار و کمیت بن زید اسدی و ... از این حیث که بذر دوستی اهل بیت(ع) را در میان مردمان قبیله خویش و دیگران میکاشتند؛ نمود بیشتری دارد.[۱۳]
بنیاسد در واقعه عاشورا
قبیله بنیاسد در قیام عاشورا در سال ۶۱ هجری به سه دسته تقسیم شدند: موافق با امام حسین علیه السلام و مخالف و بى طرف.
حبیب بن مظاهر، انس بن حرث، مسلم بن عوسجه، قیس بن مسهر، موقع بن ثمامه و عمرو بن خالد صیداوى از سران موافق بودند و حرملة بن کاهل اسدى -قاتل طفل شیرخوار امام حسین- از سران مخالف بود.[۱۴]
مطابق با گزارشات تاریخی، حبیب بن مظاهر بعد از اینکه به کربلا آمد، از امام حسین علیه السّلام رخصت خواست که به نزد طایفه ای از بنی اسد که نزدیک کربلا سکونت داشتند برود و آنها را به کمک امام فراخواند. امام اجازه داد و او به نزد آنها رفت و ۹۰ نفر را با خود همراه ساخت. اما فردی خبر حرکت آنها را به عمر بن سعد رساند و او یکی از همراهان خود به نام ازرق را به همراه چهارصد نفر به مقابله با آنها فرستاد و نبردی بین دو گروه درگرفت، تا جایی بنی اسد دیدند تاب مقابله با آنها را ندارند و به قبیله خود بازگشتند و آن قبیله همان شب از جای خود کوچ کردند که مبادا ابن سعد شبانه بر سر آنها آید. حبیب نیز به نزد امام بازگشته، ماوقع را به امام گزارش داد.[۱۵]
مطابق با آنچه در کتاب الارشاد شیخ مفید آمده است، پس از اینکه عمر سعد از کربلا کوچ کرد، گروهى از بنى اسد ساکن قریه غاضریه بدانجا آمدند و بر امام حسین علیه السلام و اصحاب او نماز خواندند و اجساد مطهر آنها را دفن کردند.[۱۶]
گفته شده پس از شهادت امام حسین علیه السلام، زنان بنی اسد بر میدان جنگ گذر کرده و اجساد را دیدند و تحت تاثیر قرار گرفتند و به سرزمین خود رفته، مردان را جهت دفن اجساد خبر کردند. ابتدا زنان بیل و کلنگ بدست گرفته به طرف کربلا روان شدند. پس از مدتى وجدان مردان بنى اسد بیدار گشت و به خود آمدند و به دنبال زنان راه افتاده به دفن اجساد امام و یارانش پرداختند. این فداکارى سبب شهرت آنان شد و از آن پس شیعیان به نظر احترام و محبت به قبیله بنى اسد مى نگرند.[۱۷]
همین نقل موجب شده تا هر ساله در روز سیزدهم ماه محرم بانوان به یاد حضور قبیله بنی اسد در کربلا و دفن اجساد مطهر شهدا در حرم امام حسین(ع) به عزاداری بپردازند.[۱۸]
نامداران بنیاسد
جمعى از اصحاب، علما، شعرا و زعماى امامیه از قبیله بنی اسد برخاسته اند؛ از جمله: شاعر معروف شیعی کمیت بن زید اسدی از بنیثعلبة بن دودان، عبدالله بن زبیر اسدی شاعر، معرور بن سُوید و حبیب بن صُهبان از محدثان.[۱۹]
بنیاسد در دوره معاصر
در دوران معاصر، بنی اسد در عراق، مجموعهای از عشایر را تشکیل میدهند که به آنها «اهل الجزائر» هم گفته میشود. آنها غالباً در جنوب نهر فرات و در اطراف کربلا سکنا دارند.[۲۰]
پانویس
- ↑ عربهای عدنانی مستعربه (عرب شده) به حساب می آیند. آنها فرزندان حضرت اسماعیل بودند که از سرزمین بیت المقدس (با زبان عبری، یا سامی یا سریانی) به حجاز هجرت کرده و عرب شدند.
- ↑ جمهرة انساب العرب، ص۴۷۹-۴۸۰؛ معجم قبائل العرب، ج۱، ص۲۱.
- ↑ دانشنامه حج، مدخل "بنیاسد بن خزیمه".
- ↑ دانشنامه حج، مدخل "بنیاسد بن خزیمه".
- ↑ بنی اسد، علی بهرامیان، دائره المعارف بزرگ اسلامی
- ↑ محسن مومنی و عباس زارعی مهرورز، تحولات قبیله بنیاسد پیش از امارت، تاریخ در آیینه پژوهش سال هفتم تابستان ۱۳۸۹ شماره ۲.
- ↑ بنی اسد، علی بهرامیان، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ محسن مومنی و عباس زارعی مهرورز، تحولات قبیله بنیاسد پیش از امارت، تاریخ در آیینه پژوهش سال هفتم تابستان ۱۳۸۹ شماره ۲
- ↑ دانشنامه حج، مدخل "بنیاسد بن خزیمه".
- ↑ دانشنامه حج، مدخل "بنیاسد بن خزیمه"
- ↑ بنی اسد، علی بهرامیان، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ غلامرضا گلی زواره، "قبیله بنی اسد، پیدایش، گسترش، کارنامه و نامداران"، فرهنگ زیارت، زمستان ۱۳۹۵، شماره ۲۹، ص ۱۱۳ تا ۱۵۳.
- ↑ رجوع کنید: سامانی، سیدمحمود، قبیله بنی اسد و تشیع، روش شناسی علوم انسانی، بهار ۱۳۸۵، شماره ۴۶، از ص ۴۱ تا ۶۰.
- ↑ جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
- ↑ دمع السجوم (ترجمه نفس المهموم)، علامه شعرانی، ص۱۸۶-۱۸۷.
- ↑ دمع السجوم (ترجمه نفس المهموم)، علامه شعرانی، ص۳۴۵.
- ↑ دایرة المعارف تشیع، ج۳، ص۳۴۰.
- ↑ عزاداری قبیله بنی اسد در حرم امام حسین(ع)، مشرق نیوز، ۱۰ مرداد ۱۴۰۲.
- ↑ دانشنامه حج، مدخل "بنیاسد بن خزیمه".
- ↑ بنی اسد، علی بهرامیان، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
منابع
- دمع السجوم (ترجمه نفس المهموم)، ابوالحسن شعرانی، هجرت، قم، ۱۳۸۱ ش.
- دانشنامه حج، مدخل "بنیاسد بن خزیمه" از سید محمود سامانی.
- دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، مدخل "بنی اسد" از علی بهرامیان.
- قبیله بنی اسد و تشیع، سیدمحمود سامانی، روش شناسی علوم انسانی، بهار ۱۳۸۵، شماره ۴۶.
- "قبیله بنی اسد، پیدایش، گسترش، کارنامه و نامداران"، غلامرضا گلی زواره، فرهنگ زیارت، زمستان ۱۳۹۵، شماره ۲۹.
- فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، نشر معروف.
- "تحولات قبیله بنیاسد پیش از امارت"، محسن مومنی و عباس زارعی مهرورز، تاریخ در آیینه پژوهش، سال هفتم، تابستان ۱۳۸۹، شماره ۲.
 |
|||
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||
