المعالم الجدیده للاصول (کتاب)

از دانشنامه‌ی اسلامی
نسخهٔ تاریخ ‏۳۱ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۴۲ توسط مهدی موسوی (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو
المعالم الجديدة.jpg
نویسنده سید محمدباقر صدر
موضوع اصول فقه شیعه
زبان عربی
تعداد جلد ۱

المعالم الجديدة

کتاب «المعالم الجدیدة للأصول» تألیف سید محمدباقر صدر (م، ۱۴۰۰ ق)، شامل یک دوره مقدماتى علم اصول فقه است. مؤلف با نگارش این کتاب در صدد آموزش و معرفى علم اصول به شکلى ساده و روشن براى نوآموزان و علاقه‌مندان به فراگیرى این علم بوده است.

مؤلف

آیت اللّه شهید، سید محمدباقر صدر (۱۴۰۰-۱۳۵۳ ق) از علماى بزرگ شیعه در حوزه علمیه نجف اشرف در قرن چهاردهم هجرى است. او عالمی فقیه، فیلسوف، مفسّر، و متفکری آگاه به فرهنگ و علوم زمان، سیاستمداری هوشمند و شجاع بود.

او در سنین نوجوانی درس خارج را نزد دایى خود شیخ محمدرضا آل‌یاسین و آیت الله خوئى شروع کرد و در سنین بلوغ به درجه اجتهاد رسید و در ۲۵ سالگى در سال ۱۳۷۸ ق. به تدریس دوره خارج پرداخت.

برخی از تألیفات شهید صدر عبارتند از: دروس فى علم الاصول، بحوث فی علم الاصول، اقتصادُنا، فلسفتُنا، فدک فی التاریخ، غایة الفکر فی علم الاصول.

شهید محمدباقر صدر به همراه خواهرش بنت الهدی صدر، توسط حزب بعث عراق در سال ۱۴۰۰ ق. به شهادت رسید.

معرفی کتاب

سید محمدباقر صدر در این کتاب یک دوره مقدماتى علم اصول فقه را به زبانى ساده براى مبتدیان و نوآموزان این علم مطرح کرده است. شهید صدر معتقد بود: در هر زمانى باید آخرین نظرات در سطوح مختلف حوزه: مقدماتى، متوسطه و عالى تهیه و تدوین شود و در اختیار طلاب قرار گیرد. بیست یا سى سال بعد که نظریات تغییر کرد، مجدداً باید کتب جدیدى تألیف شود، لذا خود به تألیف کتاب «المعالم الجدیدة للأصول» اقدام نمود. وى مى‌گوید: سزاوار نیست که بحث هاى فقهى و اصولى از این قاعده مستثنى باشند. شهید صدر با استناد به همین مسأله بر لزوم جایگزینى کتابهاى درسى اصول تأکید مى‌کرد و بر این باور بود که اگر لازمه این کار، دگرگونى اساسى در حوزه باشد باید این کار بشود و متنهاى آموزشى اصول تغییر کند.

شهید صدر کتاب «المعالم الجدیدة» را در سال ۱۳۸۵ قمرى نگاشته و ۱۲ سال بعد در سال ۱۳۹۷ ق. آن را با برخى اصلاحات بازنویسى کرده و به عنوان حلقه اول نگاشته و حلقه دوم و سوم را نیز بر آن افزوده است. این سه کتاب، سه دوره کامل مقدماتى، متوسطه و عالى در علم اصول است.

کتاب المعالم الجدیدة در حوزه‌هاى علمیه قم و نجف اشرف از همان زمان نگارش مورد توجه و عنایت اساتید علم اصول قرار گرفت و هم اکنون این کتاب یکى از کتابهاى درسى مدارس علمى حوزه علمیه قم که به زبان عربى تدریس مى‌کنند، مى‌باشد.

محتوای کتاب‌

مباحث این کتاب به دو بخش تقسیم مى‌گردد:

الف. بخش اول در مقدمات و اطلاعات عمومى و تاریخچه‌اى از علم اصول است که نیمى از کتاب را به خود اختصاص داده و به این مباحث می پردازد:

  • رابطه میان علم اصول و علم فقه‌
  • اهمیت علم اصول و جایگاه آن در استنباط احکام شرعى‌
  • پیدایش علم اصول‌
  • نیاز تاریخى به علم اصول‌
  • دانشمندان علم اصول‌
  • آسیب شناسى علم اصول‌

ب. بخش دوم در مباحث علم اصول است که به دو نوع تقسیم مى‌گردد: نوع اول در استنباط احکام به وسیله دلیل است که شامل دلیل لفظى، دلیل عقلى، دلیل استقرائى و تعارض میان ادله است؛ و نوع دوم در استنباط احکام به وسیله اصول عملى است که شامل اصول برائت، احتیاط، تخییر، استصحاب و تعارض میان اصول است.

منابع

  • نرم افزار اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
منابع اصول فقه
متون به ترتیب تاریخ وفات مولفین
التذکرة بأصول الفقه

شیخ مفید

(م413ق)

الذریعه

سید مرتضی

(436-335)

عدة الاصول

شیخ طوسی

(460-385)

غنیة النزوع

ابن زهره

(585-510)

تهذیب الوصول

علامه حلی

(726-648)

مبادی الوصول

علامه حلی

(726-648)

القواعد و الفوائد

شهید اول

(786-734)

تمهید القواعد

شهید ثانی

(965-911)

معالم الدین

صاحب معالم

(م1011)

زبدة الاصول

شیخ بهائی

(1030-953)

الوافیه فی الاصول

فاضل تونی

(م 1071)

الفوائد الحائریه

وحید بهبهانی

(م1206)

قوانین الاصول

میرزای قمی

(م1231)

فرائد الاصول

شیخ انصاری

(م1281)

کفایة الاصول

آخوند خراسانی

(م1329)

مفاتیح الاصول

سید محمد مجاهد

(م1342)

فوائد الاصول (نائینی)

میرزا محمدحسین نائینی

(1355-1276)

وقایة الأذهان

محمد رضا نجفی اصفهانی

(م 1362)

اصول الفقه

شيخ محمدرضا مظفر

(م 1383)

منتهی الاصول

سید محمد حسن بجنوردی

(1395-1316)

المعالم الجدیده

سید محمد باقر صدر

(1399-1355)

اصول الاستنباط

سید علی نقی حیدری

(1403-1325)

مناهج الوصول

امام خمینی

(1409-1320)

الاصول العامه

سید محمد تقی حکیم

(1346-)

شروح
شروح معالم الدین ← حاشیه معالم، سلطان العلماء (م 1064) - حاشیه معالم، ملا محمد صالح مازندرانی (م 1081) - هدایة المسترشدین، شیخ محمدتقی اصفهانی (م 1248)
شروح فرائد الاصول ← أوثق الوسائل، میرزا موسی بن جعفر بن احمد تبریزی - بحر الفوائد، میرزا محمد حسن آشتیانی - درر الفوائد فی الحاشیه علی الفرائد، آخوند خراسانی - فوائد الرضویه، آقا رضا همدانی
شروح کفایه ← انوار الهدایه، امام خمینی - حاشیة الکفایه، علامه طباطبائی - الحاشیة علی الکفایه، سید حسین بروجردی - حقائق الاصول، سید محسن حکیم - عنایة الاصول، سید مرتضی حسینی یزدی

منتهی الدرایه، سید محمد جعفر جزائری شوشتری - نهایة الدرایة، آیت الله کمپانی - نهایة النهایة، میرزا علی ایروانی