مشکاة الانوار فی غررالاخبار (کتاب)
«مشكاة الأنوار فی غُررالأخبار» تألیف علی بن حسن طبرسی (متوفای حدود ۶۰۰ ق)، از كتاب‌های مهم حدیثی در زمینه‌های اخلاقی و تربیتی می‌باشد. کتاب حاضر منبعی مطمئن برای دستیابی به روایات اهل بیت علیهم‌السلام است و احاديث آن مكرراً در کتاب‌هاى ديگران آمده است.
 | |
| نویسنده | علی بن حسن طبرسی |
| موضوع | احادیث اخلاقی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| تحقیق | مهدی هوشمند |
|
| |
محتویات
مؤلف
علی بن حسن طبرسی (متوفای حدود سال ۶۰۰ ق) فرزند حسن بن فضل طبرسی صاحب کتاب مکارم الاخلاق، و نوه امین الاسلام طبرسی صاحب مجمع البیان و از بزرگان قرن ششم هجری بوده است.
یکی از خاندان‌های سراسر افتخار دوران اسلامی، خاندان مرحوم طبرسی است، به طوری که وقتی علامه مجلسی به نام آنان می‌رسد، می‌گوید: «خاندان طبرسی از حیث شهرت و علم آنچنان معروفند که چون خورشید در وسط آسمان می‌درخشند و نیاز به توصیف ندارند».
علی بن حسن، از حیث علم و دانش سرآمد روزگار خویش بوده و در زهد و تقوا از مقام والایی برخوردار بوده است که این امر از کتاب «مشکاة الانوار» وی کاملاً مشهود می‌باشد. علاوه بر مشکاة الانوار، کتاب «کُنوز النجاح» نیز از آثار اوست.
معرفی کتاب
کتاب «مشکاة الانوار» در موضوع اخلاق و آداب آن می‌باشد. مؤلف درباره انگیزه تألیف کتاب می‌گوید: پدرم پس از آن که «مکارم الاخلاق» را نوشت و مورد توجه و مقبولیت عموم واقع شد، شروع به تصنیف کتابی نمود که در آن اخلاق و آداب را جمع کند. برای این منظور اخبار فراوانی را جمع کرد، ولی قبل از چاپ و نشر آن کتاب از دنیا رفت. عده‌ای از مؤمنین از من خواستند این کتاب را مرتب نمایم؛ لذا با قصد قربت الهی آن روایات را جمع و تنظیم نموده و مطالبی نیز به آن‌ها افزوده و آن را «مشکاة الانوار فی غرر الاخبار» نام نهادم.
با عنوان «مشكاة الانوار» كتاب‌های متعددی به رشته تحریر درآمده است؛ از این رو مؤلف عبارت «فی غررالاخبار» را به عنوان كتاب اضافه كرده است.
کتاب حاضر منبعی مطمئن برای دستیابی به روایات معصومین علیهم‌السلام است و در کتاب‌های دیگران و متأخرین احادیث آن مکرراً آمده است. از جمله علامه مجلسی در بحارالانوار از آن بسیار نقل کرده و گفته است که «مشکاة الانوار» کتاب ظریفی است و اخبار غریبی در آن دیده می شود. محدث نورى نيز در مستدرک الوسائل به اين كتاب استناد نموده است.
كتاب حاضر توسط آقايان مهدى هوشمند و عبدالله محمدى به زبان فارسى روان ترجمه شده است.
محتوای کتاب
شیخ علی طبرسی کتاب خود را در ۱۰ باب و هر باب را در فصل‌های متعددی تنظیم کرده است:
- باب اول: در ایمان و اسلام که شامل ۱۵ فصل است، از جمله توحید، اخلاص، یقین و توکل.
- باب دوم: صفات شیعه و احوال و علامات آن‌ها، در ۹ فصل.
- باب سوم: اخلاق و افعال حسنه، که شامل ۲۶ فصل و هر فصل در یک موضوع خاص مانند توبه، عبادات، زهد، خوف، و محبت می‌باشد.
- باب چهارم: آداب معاشرت، در ۱۲ فصل.
- باب پنجم: در مکارم اخلاق نظیر حسن خلق، تواضع و عفو، شامل ۷ فصل.
- باب ششم: ذکر عیوب نفس و مجاهده نفس، در ۸ فصل.
- باب هفتم: مصیبت و گرفتاری‌ها و ثواب‌های مترتب بر آن‌ها، در ۹ فصل.
- باب هشتم: اخلاق رذیله، در ۱۰ فصل مانند: غضب، حسد، ریا و عجب.
- باب نهم: مواعظ و پندهای اخلاقی.
- باب دهم: روایات متفرقه، مانند دعا برای دیگران در غیاب آن‌ها و... .
مؤلف برای طولانی نشدن روایات و تأثیرگذاری هر چه بیشتر آن، سلسله اسناد را حذف کرده است و تنها نام آخرین راوی را ذکر کرده است. البته در ابتدای هر دسته از روایات، منابع و مآخذ روایت را ذکر کرده است.
بيشترين استفادۀ طبرسى در كتاب حاضر از «المحاسن» خالد برقى است و بسيارى از روايات موجود در اين كتاب كه از محاسن نقل شده در نسخه‌هاى فعلى محاسن وجود ندارد. همچنين از «روضة الواعظين» فتال نیشابوری، «عيون الأخبار» شیخ صدوق، «مجمع البيان» شیخ طبرسی، «الإرشاد» شیخ مفید و... هم نقل مى‌كند.
منابع
- حافظ فرزانه، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه، سایت اندیشه قم.
- نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
