کتاب سلیم بن قیس
 | |
| نویسنده | سلیم بن قیس هلالی |
| موضوع | احادیث اثبات امامت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| تحقیق | محمد باقر انصاری زنجانی |
|
| |
«کتاب سلیم بن قیس» تألیف سلیم بن قیس هلالی کوفی (م، ۷۶ هـ.ق) است. کتاب سلیم بن قیس هلالی حاوی روایاتی درباره فضایل اهل بیت، امام‌شناسی و اخباری درباره حوادث پس از رحلت رسول خدا(ص) است. شهرت سلیم به خاطر این کتاب که با نام‌های «اصل سلیم»، «کتاب سلیم» و ترجمه آن، «اسرار آل محمد» ذکر شده می‌باشد.
محتویات
زندگی‌نامه مؤلف
ابوصادق سلیم بن قیس هلالی از خواص اصحاب امام علی و امام حسن و امام حسین و امام زین العابدین علیهم السلام بوده است. او دو سال قبل از هجرت به دنیا آمده بود و در هنگام رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم دوازده سال داشته است.
او در پیشگاه معصومین علیهم‌السلام مورد وثوق بوده و از علوم سرشار آن‌ها بهره‌مند شده و از قدمای علمای پیرو اهل بیت و بزرگان اصحاب ائمه اطهار علیهم‌السلام محسوب می‌شود و نزد آنان محبوبیت خاصی داشته است و از ائمه علیهم‌السلام روایات زیادی نقل کرده است. او در همه اتفاقات و حوادث در کنار حضرت علی علیه‌السلام بوده و عضو گروه شرطة الخمیس بوده و در زمان حجاج یوسف در سال ۷۶ هجری قمری درگذشت.
انگیزه نگارش
در مقدمه کتاب آمده است: سلیم در ابتدای ورود به شهر مدینه، با حوادث عجیبی روبرو شد که هر مسلمانی از شنیدن آن رنج می‌برد و چه بسا همین حوادث انگیزه‌ای برای تألیف این کتاب گردید. او مشاهده کرد که اهل بیت(ع)، که حافظان حقیقی دین و منصوب شدگان از طرف خداوند هستند، در جامعه اسلامی کنار زده شده‌اند و سفارش «حدیث ثقلین» نادیده گرفته شده و بین قرآن و عترت جدایی افتاده است. سلیم با مشاهده این وضعیت، با احساس وظیفه‌ای که در درونش بود، در اوان جوانی تمام وجود خود را وقف در راه حفظ سیره رسول خدا و تاریخ صحیح اسلام کرد.
معرفی اجمالی کتاب
کتاب حاضر اولین کتاب شیعه در زمان امیرالمومنین علیه‌السلام بوده است و موضوع آن درباره فضائل اهل بیت از زبان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و حوادث بعد از آن حضرت به نقل از شاهدان عینی مثل ماجرای سقیفه از زبان سلمان فارسی و افتخارات و امتیازات علی علیه‌السلام و حوادث دوران خلافت آن حضرت و بسیاری از مباحث عقیدتی و تاریخی می‌باشد.
سلیم این کتاب را در طول شصت سال از عمرش به رشته تحریر درآورده است. احادیث متعددی نیز در تأیید وثاقت کتاب سلیم بن قیس وارد شده است. ازجمله امام صادق علیه‌السلام درباره آن می‌گوید: «هر کس از شیعیان و دوستان ما کتاب سلیم بن قیس را نداشته باشد، چیزی از مسائل ولایت ما نزد او نیست و از اسباب ما آگاهی ندارد. این کتاب الفبای شیعه و سرّی از اسرار آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم است».
امام سجاد علیه‌السلام نیز می‌فرماید: سلیم راست گفته است، خدا او را رحمت کند، همه این احادیث از ماست و از آن‌ها خبر داریم.
انتساب کتاب
درباره انتساب و عدم انتساب کتاب به سلیم بن قیس بین علما اختلاف نظر است که در اینجا به برخی از اقوال اشاره می شود:
موافقان:
- نعمانی می‌گوید: در بین همه اهل علم و راویان حدیث ائمه(ع) اختلافی نیست که کتاب سلیم بن قیس هلالی از بزرگ‌ترین و قدیم‌ترین کتاب‌های پایه‌ای است که اهل علم و راویان حدیث اهل بیت(ع) نقل کرده‌اند.
- میر حامد حسین می‌گوید: کتاب سلیم بن قیس هلالی، سزاوار است در حقّ آن گفته شود قدیمی‌تر و افضل از همه کتاب‌های شیعه است، همان طور که علامه مجلسی به این مطلب معترف است.
- محمد باقر خوانساری صاحب روضات می‌گوید: کتاب سلیم اوّلین تألیف و تدوین در اسلام است که احادیث را جمع کرده است.
- محدث قمی می‌گوید: کتاب سلیم اوّلین کتابی است که برای شیعه ظاهر شده و بین محدّثین معروف است.
مخالفان:
- شیخ مفید در کتاب تصحیح اعتقادات الامامیه می‌گوید عمل به اکثر این کتاب به جهت وجود آشفتگی و تدلیس جایز نیست.
- علامه حلی در خلاصة الاقوال، بعد از توثیق سلیم می‌گوید در موارد فاسد کتاب باید توقف کرد.
- ابن داوود حلی در کتاب رجال خویش این کتاب را موضوع می‌داند.
وضعیت نشر
کتاب حاضر به زبان عربی با تحقیق محمدباقر انصاری، و ترجمه فارسی کتاب با نام «اسرار آلِ محمد» توسط اسماعیل انصاری به همت نشر الهادی قم در سال ۱۴۱۵ هـ.ق به چاپ رسیده است.
منابع
- حافظ فرزانه، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه، سایت اندیشه قم.
- ویکی شیعه.
متن کتاب
