کاتبی نیشابوری

"شمس‌الدین محمد کاتبی نیشابوری" (م، ۸۳۸ قمری)، عارف، خطاط و شاعر ایرانی، و متخلص به کاتبی است. قاضی نورالله شوشتری در "مجالس المؤمنین" او را از شعرای شیعه شمرده و پاره ای از قصائد وی را در مدح امیرالمؤمنین (علیه السلام) آورده است.

زندگی‌نامه

مولد و منشاء شمس الدین محمد کاتبی نیشابوری، قریهٔ طرق، میان نیشابور و ترشیز و طوس بود و به همین جهت هم به ترشیزی و هم به نیشابوری معروف شد. دوران جوانی را در مولد خود گذراند و به کسب علم و فنون عصر خود، خصوصاً فن ادب و شعر پرداخت.

از جمله استادان وی در نیشابور سیمی نیشابوری بود که خوشنویسی و فنون شعر را نزد او آموخت. وی برای تکمیل تحصیلات و اطلاعات خود به هرات رفت و در آنجات به خدمت بایسنقر میرزا پسر شاهرخ میرزا رسید و از مداحان او گردید. وی سفرهائی به استرآباد، مازندران، گیلان، آذربایجان و شروان داشت و مداح پادشاهانی چون شروانشاه منوچهر و ابراهیم سلطان تیموری، پسر شاهرخ میرزا (م، ۸۳۸ق) گردید و پاداش و جوائز زیادی دریافت کرد.

پس از مدتی به اصفهان رفت و در آنجا به خدمت خواجه صائن الدین ابن ترکه اصفهانی (۸۳۰/۸۳۵ق) که از بزرگان علم بود رسید و از او کسب فیض کرد و در زمینهٔ تصوف و عرفان از وی بهره ها برد. سپس به اجازه‌ى وى به سوى طبرستان و گرگان رفت و عاقبت به استرآباد برگشت. بزرگان و حكام آن دیار بوجود او خوش بودند. وى در هنگام فراغت و انزوا به جواب خمسه نظامی مشغول مى گردید و گویند كه «مخزن الاسرار» را جواب گفت.

سرانجام محمد کاتبی نیشابوری حدود سال ۸۳۸ قمری در استرآباد درگذشت و در جوار مزار امامزاده معصوم که به نه‌گوران معروف است به خاک سپرده شد.

آثار

برخی از آثار قلمی محمد بن عبدالله کاتبی عبارتند از:

دیوان شعر؛ که به دیوان کاتبی معروف و حاوی غزلیات و مقطعات و رباعیات است و مجموع آن در حدود یک هزار بیت است.
"خمسه کاتبی".
"گلشن ابرار" به تقلید از "مخزن الاسرار" نظامی
"مجمع البحرین" به تقلید از "خورشید و جمشید" سلمان ساوجی و "همابی و همایون" خواجو که به دو بحر است که "ذوبحرین" خوانده می شود که این منظومه مقدمه ای به نثر دارد و موضوع عشق عرفانی ناظر و منظور است که به نام "ناظر و منظور" یا "ناصر و منصور" نیز معروف است؛
مثنوی "ده باب" به تقلید از "بوستان" سعدی.
مثنوی "سی نامه" یا "محب و محبوب"؛
مثنوی "کتاب دلربای"، منظومه ای است فارسی در سرگذشت قباد، پادشاه یمن با وزیرش، که بعد از ۸۳۰ق. به نظم در آمده است.
مثنوی "بهرام و گل‌اندام" نیز می توان اشاره کرد.
مثنوى "حسن و عشق" که مثنوی ای لطیف و فارسی است.

منابع

"شمس الدین محمد کاتبی نیشابوری"، سایت راسخون.
"کاتبی نیشابوری"، سایت ویستا.

شعر فارسی
	شعرشناسی	* شعر * علم عروض * قافیه * تخلص * دیوان * مصراع * بیت * مقفا * قالب * مطلع * تغزل * بحور شعری
	قالب‌های شعر	مثنوی قصیده * غزل * مسمط * مستزاد * ترجیع‌بند * ترکیب‌بند * قطعه * رباعی
	سبک‌های شعر فارسی	* سبک خراسانی * سبک عراقی * سبک هندی * سبک بازگشت ادبی * شعر نو
	شاعران پارسی گو:	همهقرن 4 قرن 5 * قرن 6 * قرن 7 * قرن 8 * قرن 9 * قرن 10 * قرن 11 * قرن 12 * قرن 13 * قرن 14