مستزاد
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
«مُستَزاد» قالب شعری است كه در آخر هر مصراع يا بيت آن جمله‌ای موزون اضافه می‌كنند، كه كوتاهتر از طول مصراع آن شعر است و وزن آن نيز با مصرع اول يكی نيست، اما كامل كنندۀ معنی مصراع است.
قالب مستزاد
«مستزاد» در واقع رباعی، مثنوی، غزل و يا قطعه‌ای است كه جملات موزونی به آخر مصراعها يا بيتهای آن افزوده شده است. اين قالب كه در عربی «مردوف» خوانده مي‌شود، ظاهراً از نوعی شعر عاميانه عرب اقتباس شده است.
مستزاد برای مضامينی نظير مراثی مذهبی و اشعار سياسی و به ندرت برای غزل و عرفان مورد توجه بوده است.
مبتكر مستزاد
مبتكر مستزاد را "مسعود سعد سلمان" دانسته‌اند. همچنین خواجوی کرمانی، يغما و در شعر معاصر، ملک الشعرای بهار از شاعران مشهور مستزادسرا هستند.
نمونه شعر مسعود سعد سلمان چنین است:
ای كامكار سلطان انصاف تو به کيهان گشته عيان
مسعود شهرياری خورشيد نامداری اندر جهان
ای اوج چرخ جايت گيتی ز روی و رايت چون بوستان
انواع مستزاد
قالب مستزاد دارای اقسامی است:
- ۱. اول آنكه بعد از هر مصراعی چند کلمه مسجّع آورده شود؛ مولوی می گوید:
هر لحظه به شكلی بت عيار برآمد دل برد و نهان شد
هر دم، به لباسی دگر آن يار برآمد گه پير و جوان شد
- ۲. قسم دوم آنكه الفاظ اضافه شده بعد از يک بيت بيايد:
صد حلقه عنبرين بند اندر بند دلدار ز بهر فتنه بر دوش افكند مانند كمند
- ۳. قسم سوم آنكه بعد از هر بيت، مصراعی به همان بحر بياورند:
هرگز دل ما از تو به كامی نرسید وصلت چو رسيد، جز به خامی نرسيد
درد دل ما به دست او بازت داد هرگز نفسی به پيش ما ننشستی
كاندر پَيَت از خانه غلامی نرسيد برخيز و بيا كه خواجه آوازت داد
- ۴. در قسم دیگر که «مستزاد موقوف» نامیده می شود، طريق بيان اين است كه بيتی آورده شود كه معنی آن به كلمات اضافه شده بعد از بيت، موقوف باشد و معنی بيت با كلمات مستزاد و اضافه شده، كامل مي‌شود. اين نوع شعر را بيشتر اميرخسرو دهلوی بكار برده است:
تا خط معنبر از رُخت بيرون جست از باده اشک خويش هر عاشق مست
در جوی جمال تو مگر آب نماند كان سبزه كه زير آب بودی، پيوست
منابع
- "مستزاد"، حمیده سلطانی مقدم، دانشنامه پژوهه، بازیابی: ۱۰ آبان ۱۳۹۲.
 | |
| شعرشناسی | * شعر * علم عروض * قافیه * تخلص * دیوان * مصراع * بیت * مقفا * قالب * مطلع * تغزل * بحور شعری |
| قالب‌های شعر | *مثنوی * قصیده * غزل * مسمط * مستزاد * ترجیع‌بند * ترکیب‌بند * قطعه * رباعی |
| سبک‌های شعر فارسی | * سبک خراسانی * سبک عراقی * سبک هندی * سبک بازگشت ادبی * شعر نو |
| شاعران پارسی گو: | همه*قرن 4 * قرن 5 * قرن 6 * قرن 7 * قرن 8 * قرن 9 * قرن 10 * قرن 11 * قرن 12 * قرن 13 * قرن 14 |
