حدیث طیر مشوی

حدیث «طَیر مَشویّ»، از جمله دلایل تقدّم و برتری امام علی (علیه السلام) بر دیگر صحابه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است. بیشتر محدثین شیعه و سنی این حدیث را از طرق گوناگون و با اسناد معتبر نقل نموده و آن را حدیثی صحیح و متواتر می دانند.

متن حدیث طیر

این حدیث در برخی کتب اهل سنت مانند سنن ترمذی، تاریخ بغداد، اسد الغابة و... چنین نقل شده: «کانَ عِندَ النَّبِی(ص) طَیرٌ، فَقالَ: اللّهُمَّ ائتِنی بِأَحَبِّ خَلقِک إلَیک؛ یأکلُ مَعی هذَا الطَّیرَ. فَجاءَ عَلِی، فَأَکلَ مَعَهُ.» نزد پیامبر(ص) مرغى [بریان] بود. فرمود: بار الها! محبوب ترینْ بنده خود را برسان تا با من از این مرغ بخورد. على(ع) آمد و با وى [از آن] خورد.

همچنین احمد بن شعیب نسائی صاحب «سنن نسائی» در کتاب «خصائص امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب» متن «حدیث طیر» را چنین آورده است: «اخبرنا زکریا بن یحیی قال: اخبرنا مشهر بن عبدالملک عن عیسی بن عمر عن السدی عن انس بن مالک: أن النبی صلی الله علیه و سلم کان عنده طائر فقال: اللهم ائتنی بأحبّ خلقک الیک یأکل معی من هذا الطیر. فجاء ابوبکر فردّه ثم جاء عمر فردّه ثم جاء علی فأذن له»: برای پیغمبر (صلی الله علیه و آله) مرغی (بریان) آورده بودند. آن حضرت فرمود: خدایا! محبوب ترین خلق خود را نزد من بفرست تا از این مرغ بخورد. پس ابوبکر آمد ولی پیامبر او را نپذیرفت. بعد عمر آمد، او را هم نپذیرفت ولی وقتی علی (علیه السلام) آمد اجازه فرمود داخل شود.

و متقی هندی در «کنز العمال» حدیث انس بن مالک را با مختصر اختلاف لفظی به سه صورت از ابن عساکر دمشقی روایت کرده که ترجمه آن چنین است:

«عمرو بن دینار از انس بن مالک چنین روایت کرده است: با رسول الله در باغی بودیم. مرغ بریانی به ما هدیه کردند. پس پیغمبر فرمود: خدایا کسی را که از همه خلق بیشتر دوست داری نزد من بفرست. پس علی بن ابی طالب بیامد و خواست نزد پیغمبر رود. من گفتم پیغمبر اکنون کاری دارد و مشغول است. پس او برگشت و بعد از ساعتی باز آمد و در زد. خواستم مثل دفعه پیش او را برگردانم اما رسول الله فرمود: ای انس در را به روی علی بگشا او را زیاد معطل کردی. گفتم ای فرستاده خدا طمع داشتم آن مرد یکی از انصار باشد. پس علی بن ابی طالب درآمد و با پیغمبر از آن مرغ بریان تناول کرد».

اعتبار حدیث طیر

«حدیث طیر» را نه تنها علمای شیعه، قطعی الصدور و متواتر می دانند، بلکه گروهی از حافظان و محدثین بزرگ اهل سنت نیز صحت و اعتبار آن را تأیید نموده اند. در این باره ذهبى مى گوید: «حدیث طیر، از طرق بسیارى نقل شده است که آنها را در کتابى جداگانه، گرد آورده ام. مجموعه این احادیث، ایجاب مى کند که داراى مبنایى باشند».

به علاوه بعض مشاهیر شیعه و سنی کتاب هایی در شرح الفاظ و اسناد این حدیث تألیف کرده اند مانند: ابوجعفر محمد جریر طبری (م، ۳۱۰ ق)، صاحب تاریخ طبری و حاکم نیشابوری (م، ۴۰۵ ق) صاحب «المستدرک علی الصحیحین».

همچنین الفاظ و اشکال گوناگون این حدیث و اسناد آن از طرق اهل سنت به تفصیل در «اعیان الشیعه» مندرج است. میرحامد حسین هندى نیز، جلد چهارم کتاب بزرگش «عبقات الانوار» را صرفا به بررسى این حدیث اختصاص داده و هر آنچه را مربوط به راویان و نقد و بررسى و ردّ و اثبات این حدیث بوده، به بحث گذاشته است.

دلالت حدیث بر ولایت امیرمؤمنان

طبق این روایت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) محبوب‌ترین مخلوق خداوند بعد از خاتم پیامبران است و بر تمام خلایق برتری دارد؛ وقتی این مطلب ثابت شود، امامت و خلافت بلافصل آن حضرت نیز ثابت می‌شود؛ چرا که عقلای عالم تقدیم مفضول بر فاضل را قبیح و زشت می‌دانند.

شیخ مفید در دلالت این روایت بر ولایت امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) می‌گوید: «ومنها: قوله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) علی الاتفاق: «اللهم ائتنی باحب خلقک الیک، یاکل معی من هذا الطائر» فجاءه بامیرِالمؤمنینَ علیه السلام، فاکَلَ معه، وقد ثبت ان احبَ الخلق الی الله تعالی افضلُهم عنده، اذ کانت محبتُه مُنْبِئَةً عن الثواب دون الهوی ومیل الطِّباع، واذا صح انه افضلُ خلقِ الله تعالی ثَبَتَ انه کان الامام، لفساد تقدم المفضول علی الفاضل فی النبوةِ وخلافتِها العامةِ فی الانام»؛ یکی از روایات این سخن رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌) است که شیعه و سنی بر آن اتفاق دارند که فرمود: «خدایا محبوب‌ترین خلقت را پیش من بیاور تا من از این مرغ میل نماید»؛ پس امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) آمد و به همراه آن حضرت از آن مرغ نوش جان کرد. و به درستی ثابت شده که محبوب‌ترین مخلوق نزد خداوند، برترین آن‌ها است؛ چرا که محبت خداوند از حق سرچشمه می‌گیرد، نه از هوای نفس و خواهش طبع. وقتی آن حضرت برترین مخلوق خداوند باشد، ثابت می‌شود که او امام است؛ به دلیل فاسد بودن تقدیم مفضول بر فاضل در نبوت و خلافت عامه خداوند بر مردم.

همچنین سید مرتضی در «الفصول المختاره» می‌نویسد: از سخنان شیخ (مفید) که خداوند عزت او را مستدام بدارد، در مجلس شریف ابوالحسن احمد بن القاسم علوی است که از او سؤال شد: چه دلیلی وجود دارد که امیرمؤمنان علی بن ابی‌طالب از همه اصحاب برتر است؟ پس گفت: دلیل بر این مطلب این گفته رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌) است که فرمود: «خداوندا محبوب‌ترین مخلوقاتت را بیاور تا با من از این مرغ تناول کند»، پس امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) آمد. به درستی ثابت شده است که محبوب‌ترین خلق در نزد خدا، کسی است که ثوابش نزد او از همه بیشتر است و کسی که ثوابش از همه بیشتر باشد، بدون شک از همه مخلوقات عملش برتر و عبادتش زیادتر است. و این دلیل است بر فضیلت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) بر تمام مردم به جز پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌).

منابع

• مشایخ فریدنی، دایرة المعارف تشیع، ج ۶، ص ۱۷۶.
• دانشنامه امیرالمؤمنین(ع)، ج ۱۲، ص ۲۵۴.
• موسسه ولی‌عصر، برگرفته از مقاله «آیا روایت "طیر مشوی" با سند معتبر در منابع اهل سنت نقل شده است؟».