اعمال ام داوود

«اعمال ام داوود» از عبادات و ادعیه نیمه ماه رجب است که امام صادق علیه‌السلام به «ام داوود» برای آزادی فرزندش از زندان منصور دوانیقی آموزش داد. علمای شیعه، ماجرای ام داوود را از نظر سند معتبر و از نظر تأثیر براى رسیدن به حاجت، رفع گرفتاریها و برطرف شدن ظلم ظالمان، مجرّب دانسته‌اند.

ام‌داوود

ام داوود فاطمه بنت عبدالله، معروف به ام خالد البربریه، زن صالحی از نوادگان امام حسین(علیه السلام) بود. وی مادر رضاعی امام صادق(علیه السلام) بود؛ در نتیجه پسرش داوود بن حسن بن حسن بن علی(علیه السلام)، برادر رضاعی حضرت صادق(ع) به شمار می‌رود.

محدث بزرگوار سید بن طاووس (متوفى ۶۶۴ ق)، ام داوود را با کنیه ام خالد یاد کرده و او را از جده هاى مومن و شایسته خود دانسته و در باب اعمال نیمه رجب خصوصیات و شرح اعمال ام داوود را آورده است.

ماجرای ام‌داوود

منصور عباسی تعدادی از سادات حسنی را به همراه عبداللّه محض، و دو فرزندش محمد نفس زکیه و ابراهیم دستگیر و به زندان انداخت که داوود بن حسن بن حسن(ع) هم در میان آنان بود. منصور آنها را از مدینه به بغداد منتقل نمود و به زندان انداخت.

فاطمه بنت عبدالله (ام داوود) از سرنوشت فرزندش اطلاعی نداشت و گاهی هم خبر کشته‌شدنش را به وی می‌دادند. این امر برای فاطمه بسیار تلخ و دردناک بود و روزگار را با گریه و ناله می‌گذراند؛ و گاهی برای رفع مشکل خود از اشخاص صالح و مؤمن می‌خواست برای رفع مشکل وی دعا کنند، اما مشکل او همچنان برقرار بود.

روزی ام داوود در جریان بیماری امام صادق(ع) به عیادت آن حضرت‌ رفت. هنگام خداحافظی بود که امام(ع) فرمود: از داوود خبر تازه‌‌ای نداری؟ با شنیدن نام داوود داغ فاطمه تازه شد و اشکش سرازیر گردید و گفت: مدت زیادی است از او خبری ندارم. فرزندم در عراق زندان است و من از دوری او و سرنوشت نامعلومش سخت ناراحتم، از شما که برادر رضاعی او هستی تقاضا می‌کنم برای آزادی‌اش دعا کنی.

امام صادق(ع) با مشاهده وضع نگران‌کننده وی فرمود: چرا از دعای استفتاح غفلت کرده‌‌ای؟ فاطمه با شنیدن چنین مژده‌ای از آن‌حضرت(ع)، کیفیت انجام این دعا را از ایشان سؤال کرد. آن‌گاه امام(ع) دستور کامل اعمال و آداب دعای مخصوص را به وی تعلیم داد.

با فرا رسیدن ماه رجب، فاطمه اعمالی را که امام صادق(ع) فرمود انجام داد. در همان ایام منصور دوانیقی، امام علی(ع) را در خواب دیده بود و آن‌حضرت(ع) به منصور فرمود: اگر فرزند مرا آزاد نکنی تو را در آتش خواهم انداخت. منصور هم در حالی که شعله‌‌های آتش را نزد خود مشاهده می‌کرد، به ناچار وی را آزاد کرد. ام داوود مى گوید: از امام صادق علیه السلام سوال کردم: اى مولاى من! آیا این دعا را در غیر ماه رجب هم مى توان خواند؟ آن حضرت فرمود: «اگر روز عرفه با جمعه هماهنگ شود، این دعا را مى توان خواند... . هر کس به این دعا اقدام کند، پس از پایان، خداوند او را مشمول غفران و آمرزش خود قرار مى دهد. به واسطه این دعا درهای آسمان گشوده می‌شود و فرشتگان الهی، دعاکننده را مژده اجابت می‌دهند و خداوند هم پاداش خواننده این دعا را بهشت قرار داده است».

نحوه انجام اعمال ام‌داوود

برای انجام اعمال ام‌ داوود - مطابق سخن امام صادق علیه السلام به ام داوود - سفارش شده است که در ایام البیض (روزهای سیزده، چهارده و پانزده) ماه رجب، روزه گرفته شود. سپس نزدیک زوال (هنگام ظهر) روز پانزدهم، غسل انجام شود و نماز ظهر و عصر را با رکوع و سجود نیکو و در مکان خلوتی که کسی وی را مشغول نسازد و با وی سخن نگوید، انجام دهد. بعد از پایان نماز رو به قبله نشسته و صد مرتبه سوره حمد و اخلاص و سپس ده مرتبه آیة ‌الکرسی خوانده ‌شود. سپس سوره‌های انعام، اسراء، کهف، لقمان، یس، صافّات، فصّلت، شوری، دخان، فتح، واقعه، ملک، قلم، انشقاق و سوره‌های بعد از آن تا آخر قرآن خوانده شود.

پس از پایان قرائت سوره‌های قرآنی، در همان حال که رو به قبله نشسته، این دعا را بخواند:

«صَدَقَ اللَّهُ الْعَظِیمُ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَی الْقَیومُ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکرامِ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ الْحَلِیمُ الْکرِیمُ الَّذِی لَیسَ کمِثْلِهِ شَی‏ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ الْبَصِیرُ الْخَبِیرُ شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلائِکةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکیمُ وَ بَلَّغَتْ رُسُلُهُ الْکرَامُ وَ أَنَا عَلَی ذَلِک مِنَ الشَّاهِدَین‏ ...».

بعد از خواندن این دعا سجده کند و دو طرف صورت خود را بر روی خاک (روی مهر) بگذارد و بگوید: «اَللّهُمَّ لَکَ سَجَدْتُ، وَ بِکَ آمَنْتُ، فَارْحَمْ ذُلّی وَ فاقَتی، وَ اجْتِهادی وَ تَضَرُّعی، وَ مَسْکَنَتی وَ فَقْری اِلَیْکَ یا رَبِّ».

منابع

• "دستورالعمل اعمال ام داوود و اعتبار روایی آن‌"، سایت اسلام کوئست.
• "ماجرای اعمال نيمه رجب و دعاى ام داوود"، مشرق نیوز، بازیابی: ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۳.
• "چرا می‌گویند اعمال ام داود؟"، اندیشه قم، بازیابی: ۲۴ فروردین ۱۳۹۳.