الوجیزة فی الرجال (کتاب)
 | |
| نویسنده | محمدباقر مجلسی |
| موضوع | علم رجال |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| محقق | محمدكاظم رحمان‌ستایش |
|
| |
کتاب «الوجیزة فی الرجال» تألیف علامه محمدباقر مجلسى (م، ۱۱۱۰ ق) اثری است در علم رجال. مؤلف در رجال، طریق و مبانی خاصى دارد و کتاب او با وجود حجم کم، مشتمل بر فوائد فراوانى است که شناخت احوال رجال را براى جوینده آسان مى‌کند.
محتویات
مؤلف
علامه محمدباقر مجلسى (۱۱۱۰-۱۰۳۷ ق) فرزند مولى محمدتقى مجلسی، فقیه، محدث و متکلم معروف شیعه در قرن یازدهم هجری است. مجلسی از شاگردان ملا صالح مازندرانی، فیض کاشانی و ملا خلیل قزوینی بوده و سید نعمت‌الله جزائرى، سید علیخان مدنى و میرزا عبدالله افندى، از شاگردان او هستند.
علامه مجلسی پس از وفات ملا محمد باقر سبزواری، در سال ۱۰۹۰ هجری منصب شیخ الاسلامی را به عهده گرفت و در این مسند خدمات بسیاری را در زمینه‌های گوناگون سیاسی و اجتماعی به ایران و تشیع نمود.
او در علوم مختلف اسلامى مانند تفسیر، حدیث، کلام، فقه، اصول، تاریخ، رجال و درایه صاحب نظر بود و به کمک جمعی از شاگردانش موسوعه بزرگ حدیثی شیعه با نام «بحار الانوار» را تألیف نمود. از دیگر آثار ایشان، حلیة المتقین، حق الیقین، جلاء العیون، مرآت العقول، زاد المعاد، ملاذ الاخیار و الوجیزة فی الرجال را می توان نام برد.
معرفى کتاب
کتاب «الوجیزة فی الرجال» اثر رجالى علامه مجلسى است، که آن را به درخواست تعدادى از شاگردانش به رشته تحریر درآورده است. مؤلف بر حسب اجتهاد خود به نگارش احوال راویان پرداخته است.
این رساله اگرچه از حجم کمى برخوردار است، اما مشتمل بر فوائد فراوانى است که شناخت احوال رجال را براى جوینده آسان مى‌کند؛ لذا این رساله از بدو تألیف، پخش شد و از آن نسخه‌هاى فراوانى استنساخ گردید و اکنون بیش از ۱۲۰ نسخه خطى از این اثر در کتابخانه‌ها ثبت شده است.
محتوای کتاب
علامه مجلسى در این کتاب، روات را به ترتیب حروف الفبا نقل کرده است؛ بدین‌ترتیب که تا حد امکان بر اساس اسامى و سپس مواردى که این امکان نبوده جداگانه بر اساس کنیه و لقب مرتب شده است. وى در رجال طریق خاصى دارد؛ مثلاً وى اشخاصى را در وجیزه از مجاهیل شمرده است؛ اما در آخر مى فرماید: هر کسى که در طریق مرحوم صدوق واقع گردیده است، او ممدوح است؛ که این نشان دهنده اعتماد مجلسى به مرحوم شیخ صدوق است.
مؤلف در این رساله، مبانى رجالى ویژه‌اى دارد که شایسته است مورد بحث و مطالعه قرار گیرد؛ اول اینکه وى قائل به وثاقت «مشایخ اجازه» است. مشایخ اجازه به کسانى اطلاق مى‌شود که اجازه نقل روایات و کتب خود یا دیگرى را صادر نموده‌اند. دومین مبناى رجالى نویسنده، اعتماد بر وثاقت علامه حلى و دیگر متأخرین مانند شهید ثانى است. دیگر از امارات وثاقت نزد نویسنده، واقع شدن راوى در سندى است که اَعلام، حکم به صحت آن کرده‌اند.
مجلسى در این رساله بر تعدادى از کتب اعتماد کرده که از آن جمله‌اند: رجال نجاشى، رجال و فهرست و اختیار معرفة الرجال از شیخ طوسی، رجال ابن داود، رجال علامه حلى، ربیع الشیعة طبرسى، الرعایة فی علم الدرایة شهید ثانى، الإرشاد مفید و الضعفاء ابن غضائرى. وى همچنین از اخبار ذکر شده در کتب اربعه شیعه، ثوثیق یا مدح برخى از روات را استفاده کرده است. در خاتمه کتاب نیز، اسانید شیخ صدوق در کتاب «من لا‌یحضره الفقیه» با ذکر وثاقت و صحت راوى ذکر شده است.
نویسنده به جهت رعایت اختصار، آراء خود را با استفاده از رمزهایى بیان کرده که در ابتداى کتاب و در مقدمه مؤلف به آنها اشاره شده است.
منابع
- نرم افزار مجموعه آثار مجلسیین، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری.
