الصحیح من سیرة الامام علی علیه‌السلام (کتاب)
«الصحیح مِن سیرة الإمام على علیه‌السلام» یا «المُرتَضی من سیرة المرتضی»، تألیف علامه سید جعفر مرتضى عاملى (م، ۱۴۴۱ ق)، به زندگى‌نامه و سیره عملى امام على (علیه‌السلام) مى‌پردازد. این کتاب دوره‌های مختلف زندگی امیرالمؤمنین را در بخش‌های مختلفی چون دوران حیات پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله)، دوران بعد از رحلت پیامبر تا بیعت مردم با امام و دوران خلافت تقسیم کرده است.
 | |
| نویسنده | سید جعفر مرتضی عاملی |
| موضوع | سیره امام على علیه‌السلام |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۵۳ |
|
| |
محتویات
مؤلف
سید جعفر مرتضی عاملی (۱۴۴۱-۱۳۶۴ ق)، علامه محقق و نویسنده برجسته معاصر شیعه در لبنان بود. وی از شاگردان شیخ مرتضى حائرى، سید على علامه فانى، سید مهدى روحانى و سید موسى شبیرى زنجانى بوده است.
علامه جعفر مرتضی، افزون بر کار تألیف و تدریس و ایراد سخنرانى، به تأسیس بنیادهاى مختلف فرهنگى، احداث مراکز عبادى مانند مسجد و حسینیه، سرپرستى مراکز علمی و پژوهشى مانند «المرکز الاسلامى للدراسات» و «حوزة الامام على بن ابی‌طالب(علیه السلام)» همت گماشت.
آثار علمی ایشان در پیراستن و تصحیح دیدگاه‌ها نسبت به حوادث و رویدادهاى تاریخ اسلام جایگاه بلندى دارند. الصحیح من سیرة النبى الاعظم، مأساة الزهراء، بیان الائمه و خطبة البیان فى المیزان، الحیاة السیاسیة للامام الحسن، الآداب الطبیة فى الاسلام، حقائق هامة حول القرآن الکریم، از مهمترین تألیفات اوست.
معرفی کتاب
سید جعفر مرتضی عاملی هدف از نگارش کتاب «الصحیح من سیرة الإمام علی علیه‌السلام» را معرفی همه ابعاد شخصیتی و زندگی امام علی(ع) بیان کرده است. نویسنده، در مصاحبه‌ای انگیزه نگارش این کتاب را خلأ ناشناخته ماندن امام علی(ع) دانسته و عقیده دارد تاکنون کسی برای زندگی امام علی(ع) به صورت کامل و جامع کتابی ننوشته است. البته او اذعان دارد که این کتاب هم کامل نیست؛ زیرا حضرت علی(ع) در همه زمینه‌ها حضور داشتند، بنابراین نوشتن ابعاد مختلف زندگی حضرت علی(ع) تلاش زیادی می‌طلبد که باید نویسندگان مسلمان برای شخصیت و زندگی و فعالیت‌های آن حضرت بنویسند. سید جعفر مرتضی در تعبیری معتقد است که هنوز الف امیر (ع) را ننوشته و این کتاب ابتدا به ساکن سیره علی(ع) است.
به گفته سید جعفر مرتضی عاملی، کتاب الصحیح من سیره الامام علی(ع)، تاریخ‌نگاری صرف نیست؛ بلکه تحلیل و تفسیر موضع‌گیری‌ها و برخوردهای علی(ع) با اتفاقات و رویدادهای پیرامون او است. این کتاب براساس سیر تاریخی مباحث تاریخی، اعتقادی، اخلاقی و سیاسی دوران زندگی امام علی(ع) را از ولادت تا شهادت به تفصیل ارائه و بررسی کرده است. منابع استفاده شده در نگارش کتاب را از کتب شیعه و اهل‌سنت انتخاب کرده و با هر دو یکسان برخورد داشته است. چون اسم کتاب «الصحیح» است، مؤلف مى‌گوید که اگر کسى به ما ایراد بگیرد که فلان حدیث ممکن است کذب باشد، در جواب به او مى‌گوییم که این روایات از کتب علماء شما که دیانت را به آنان نسبت مى‌دهید و مورد وثوق شما هستند، تهیه شده است.
اولین دوره کتاب «الصحیح من سیرة الامام علی(ع)» در ۲۰ جلد و در سال ۱۳۸۸ش. منتشر شد. بعد از آن مجلدات تکمیل و در ۵۳ جلد توسط مرکز نشر و ترجمه آثار علامه محقق سید جعفر مرتضی عاملی به چاپ رسید. این کتاب ظرف مدت پنج سال (۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲ م) نوشته شده است. الصحیح من سیرة الامام علی(ع) در سال ۱۳۹۶ش. جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را در بخش سیره معصومان دریافت کرد.
محتوای کتاب
کتاب «الصحیح من سیرة الإمام علی علیه‌السلام (المرتضی من سیرة المرتضی)» در بردارنده تمام وقایع و حقایق زمان امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) نیست، بلکه قطره‌اى از دریاى سیره علوى(ع) مى‌باشد. کتاب حاضر شامل چهار بخش است و هر بخش، شامل چند باب و داراى چندین فصل مربوط به خود مى‌باشد.
بخش اول کتاب، پیرامون زندگانى امیرالمومنین (ع) در دوران پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله مى‌باشد که شامل دو باب، و زندگانى امام علی علیه‌السلام قبل از بعثت و بعد از بعثت مى‌باشد. باب اول شامل فصولى چون نسب امام على(ع)، ایمان و جایگاه ولادت ایشان، علت تولد ایشان در مکه، محبوب‌ترین مردم نزد پیامبر، دوران وى در کنار پیامبر، معجزات و کرامات ایشان، اسماء و القاب و کنیه‌هاى حضرت، شمائل على(ع)، زوجات حضرت و اولاد وى مى‌باشد. در باب دوم که بعد از بعثت است، به مسائلى چون بعثت پیامبر و اسلام حضرت على(ع) و دلایلى که اثبات مى‌کند، ایشان اولین شخصى بودند که اسلام آورده‌اند.
در جلد دوم طى فصولى از ازدواج با حضرت زهرا(س)، فرزندانى که از ایشان و حضرت زهرا متولد شده‌اند و مسدود کردن ابواب مسجد به جز باب خانه على(ع)، سخن مى‌گوید. همچنین در جلد سوم باب چهارم آمده که طى هشت فصل از جنگ احد تا جنگ خندق را به شرح کشیده است.
جلد چهارم شامل دو باب که شامل جنگ‌هایى است که حضرت على(ع) در آن‌ها شرکت داشته‌اند، در این ضمن به قتل عمرو بن عبدود در خندق، غزوه بنى قریظه، جریان صلح حدیبیه و در باب ششم پیرامون جنگ خیبر و فدک و حدیث رد الشمس، مطالبى را عنوان مى‌دارد.
جلد پنجم دو باب هفتم و هشتم را شامل مى‌شود، و باب هفتم طى ۴ فصل، تا فتح مکه را بررسى کرده و در باب هشتم نیز در ۴ فصل، از فتح مکه تا فتح طائف را اشاره نموده است. جلد ششم شامل دو باب به عناوین تا تبوک، در شش فصل و از تبوک تا بیماری پیامبر(ص) در سه فصل از حدیث منزلت و وقایع تبوک، سخن مى‌گوید.
جلد هفتم شامل باب‌هاى یازدهم و دوازدهم و پیرامون حجة الوداع و جریان روز غدیر، که باب اول در ۹ فصل و باب بعدى در ۱۰ فصل به علم امام، امامت، على (ع) در کلام رسول خدا، آیه تطهیر و حدیث کساء مى‌پردازد.
جلد هشتم که که شامل باب ۱۳ در ۷ فصل به وصایاى نبى در هنگام رحلت پیامبر و در فصل بعدى از اسامه و کتابى که ننوشت، مکان فوت پیامبر، تکفین و صلات و دفن ایشان و جریان سقیفه بحث مى‌کند.
بخش دوم این اثر، قسمت دوم زندگانى امیرالمؤمنین که از وفات پیامبر تا بیعت ایشان است، را به تصویر کشیده است. برخی از مباحث مطرح شده در این بخش عبارتند از: ماجرای سقیفه، ارث پیامبر(ص) و قضیه فدک، مصحف علی(ع)، شهادت حضرت زهرا(س)، قضاوت‌های علی(ع)، جنگ‌ها و فتوحات در زمان ابوبکر و عمر خطاب، شورای خلافت، سیاست‌های خلفای سه‌گانه، قتل عثمان.
در جلد نوزدهم به بخش سوم این کتاب، یعنى خلافت علی علیه‌السلام پرداخته شده که شامل دو باب بیعت در ۷ فصل و بابى تحت عنوان نکته‌هاى قابل توجه و تامل که در چهار فصل مى‌باشد. دلیل امتناع امام علی(ع) از خلافت و خطبه بیعت امام(ع)، از مباحث این بخش است.
بخش چهارم، حوادث بعد از بیعت با علی (ع) که جلد بیست تا سی را شامل شده است. برخی از مباحث مطرح شده در این بخش عبارتند از: سیره علی(ع) از زبان خودش، رفتار علی(ع) با کارگزارانش، علم و قضاوت‌های علی(ع)، برخی از موارد سؤال و جواب امام با غیر مسلمانان، مورادی که گفته شد« لولا علی لهلک»، برخورد با زنادقه و غالیان، برخورد با ناکثین، چگونگی رفتار علی(ع) با ام سلمه و عایشه، حرکت علی(ع) به ربذه و جنگ جمل.
منابع
- استاد جعفر مرتضى عاملى: تاریخ در خدمت انسانیت انسان، مجله کیهان فرهنگى، بهمن ۱۳۶۷، شماره ۵۹.
- "الصحیح من سیرة الإمام علی علیه‌السلام"، ویکی نور.
- "گفت و گو با علامه سید جعفر مرتضی عاملی"، قدس آنلاین.
