الجعفریات (کتاب)
 | |
| نویسنده | محمد بن اشعث کوفی |
| موضوع | احاديث شيعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
|
| |
کتاب «الجعفريات» یا «الأشعثيات» اثر محمد بن اشعث کوفی (زنده در 313 ه.ق)، کتابی است که روایات اهل بیت علیهم‌السلام در موضوعات مختلفی مانند فقه، تفسیر، آداب و طبّ را در خود جای داده است. این کتاب یکی از اصول بر جای مانده از «اصول اربعمائه» شیعه است.
محتویات
مؤلف
محمد بن اشعث کوفی (زنده در 313 ه.ق) یکی از راویان شیعه در قرن چهارم ه.ق می باشد. ایشان در کوفه به دنیا آمد و در نوجوانی به مصر سفر کرد. او در مصر در آن دوران، تغییر و تحولات عظیمی را می دید. هنگامی که فاطمیان قدرت را در دست گرفته بودند، محمد در آنجا رحل اقامت افکند و در درس موسی بن اسماعیل بن موسی بن جعفر علیه السلام شرکت کرد و از محضر آن بزرگوار بهره های فراوان برد. در همان جا بود که او تصمیم گرفت که کتاب «الجعفریات» را روایت کند.
برخی از شاگردان محمد بن اشعث عبارتند از: سهل بن احمد دیباجی، ابوالفضل شیبانی، علی بن جعفر بن حماد، ابراهیم بن محمد قرشی، محمد بن داوود بن سلیمان کاتب.
نجاشی در کتاب رجال خود درباره او می گوید: «محمد بن اشعث اهل کوفه و شخصیتی مورد اطمینان و شیعه می باشد...». نجاشی در مورد تألیفات او می افزاید: او کتابهائی دارد که همه را از پدرش به نقل از اجدادش نقل می کند، از جمله: كتاب الطهارة، كتاب الصلاة، كتاب الزكاة، كتاب الصوم، كتاب الحجّ، كتاب الجنائز، كتاب الطلاق، كتاب النكاح، كتاب الحدود، كتاب الدعاء، كتاب السنن و الآداب، كتاب الرؤيا.
معرفی کتاب
محتوای کتاب
کتاب جعفریات مجموعه روایاتی است که محمد بن محمد بن اشعث، از موسی بن اسماعیل بن موسی بن جعفر علیه السلام و او هم از اجداد طاهرش روایت می کند. این کتاب شامل یک سری روایات از طرُقی غیر از موسی بن اسماعیل و یک سری روایات از طرق اهل سنت است.
علت نامگذارى
با توجه به این که بیشتر روایات این کتاب به امام صادق علیه السلام برمی گردد، به آن «الجعفریات» می گویند و به دلیل این که راوی آن محمد بن اشعث می باشد، «الأشعثیات» نیز نامیده می شود.
الجعفریات در منابع دیگر و اعتمادها به آن
- علامه مجلسى: «اين كتاب ميان خاصه و عامه مشهور مى‌باشد و اكثر روايات كتاب نوادر راوندى از اين كتاب گرفته شده است. علامه مجلسی می گوید: تنها بخش کوچکی از آخر نوادر راوندی از جعفریات نیست.
- شيخ صدوق نيز برخى از روايات اين كتاب را از طريق ديگرى نقل مى‌كند. در برخى كتب رجالى طرق ديگرى نيز براى اين كتاب نقل شده است كه ما در آخر كتاب بحارالانوار به آن اشاره خواهيم كرد».
- شيخ آقا بزرگ تهرانى؛ صاحب كتاب ارزشمند «الذريعة إلى تصانيف الشيعة» درباره اين كتاب مى‌فرمايد: «علامه مجلسى و شيخ حر عاملى با وجود جستجوى فراوان بر نسخه اين كتاب دست نيافتند و خداوند آن را براى محدث نورى صاحب مستدرك الوسايل ذخيره نمود و برايشان منت نهاده و نسخه‌اى از اين كتاب را در ضمن مجموعه‌اى در اختيار وى قرار داد و مصادرى ديگر كه معتبر و صحيح مى‌باشند نيز براى ايشان نسبت به اين كتاب مهيا ساخت. از اين جهت محدث نورى در خاتمه كتاب مستدرك اين كتاب را قبل از ديگر كتاب‌ها مطرح مى‌كند و در متن كتاب مستدرك نيز روايات اين كتاب را قبل از ديگر روايات نقل مى‌نمايد. به بركت اين كتاب و كتاب‌هاى معتبر ديگر، كتاب مستدرك به درجه‌اى از اهميّت نايل آمده است كه مراجعه به آن بر هر مجتهدى لازم است».
- علامه باقر شريف القرشى از علماى معاصر و از مؤلفين معتبر مى‌فرمايد: «فقيه بزرگوار آيت الله سيد ابوالحسن اصفهانى بر كتاب جعفريات بسيار اعتماد مى‌كردند».
- علامه حلى نام اين كتاب را در فهرست كتاب‌هايى آورده است كه اجازه روايت آن را به خاندان «بنى زهره» در اجازه بزرگ و مشهور خود داده است.
شمار احادیث
علامه در کتاب رجال خود و شیخ آقا بزرگ تهرانی در الذریعه، این کتاب را دارای هزار حدیث با یک سند دانسته اند و آن هم سند موسی بن اسماعیل بن موسی بن جعفر عن آبائه علیه السلام می باشد؛ ولی کتاب حاضر دارای 1651 حدیث است که روایاتی از طرق دیگر شیعه و همچنین روایاتی از طرق اهل سنت را نیز شامل می شود.
عناوين ابواب کتاب
- کتاب الطهارة
- کتاب الصلاة
- کتاب الصيام
- کتاب المناسك
- کتاب الجهاد
- کتاب النكاح
- کتاب النفقات
- کتاب الحدود
- کتاب السير و الآداب
- کتاب التفسير
- کتاب الجنائز
- کتاب الدعاء
- کتاب الطب و المأكول
- کتاب الرؤيا
وضعیت نشر
این کتاب، نخستین بار به دستور آیت الله العظمی بروجردی در قم به چاپ رسید و سپس به وسیله مکتبه نینوی الحدیثه در تهران به قطع وزیری چاپ و منتشر شده است.
منابع
- محمدرضا ضميري، کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي، صفحه 364.
- نوادر راوندی، دانشنامه رشد.
- مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع الاحادیث (نسخه 3.5)، بخش کتابشناسی.
متن
