المعالم الجدیده للاصول (کتاب)


نویسنده	سید محمدباقر صدر
موضوع	اصول فقه شیعه
زبان	عربی
تعداد جلد	۱


المعالم الجديدة

کتاب «المعالم الجدیدة للأصول» تألیف سید محمدباقر صدر (م، ۱۴۰۰ ق)، شامل یک دوره مقدماتى علم اصول فقه است. مؤلف با نگارش این کتاب در صدد آموزش و معرفى علم اصول به شکلى ساده و روشن براى نوآموزان و علاقه‌مندان به فراگیرى این علم بوده است.

مؤلف

آیت اللّه شهید، سید محمدباقر صدر (۱۴۰۰-۱۳۵۳ ق) از علماى بزرگ شیعه در حوزه علمیه نجف اشرف در قرن چهاردهم هجرى است. او عالمی فقیه، فیلسوف، مفسّر، و متفکری آگاه به فرهنگ و علوم زمان، سیاستمداری هوشمند و شجاع بود.

او در سنین نوجوانی درس خارج را نزد دایى خود شیخ محمدرضا آل‌یاسین و آیت الله خوئى شروع کرد و در سنین بلوغ به درجه اجتهاد رسید و در ۲۵ سالگى در سال ۱۳۷۸ ق. به تدریس دوره خارج پرداخت.

برخی از تألیفات شهید صدر عبارتند از: دروس فى علم الاصول، بحوث فی علم الاصول، اقتصادُنا، فلسفتُنا، فدک فی التاریخ، غایة الفکر فی علم الاصول.

شهید محمدباقر صدر به همراه خواهرش بنت الهدی صدر، توسط حزب بعث عراق در سال ۱۴۰۰ ق. به شهادت رسید.

معرفی کتاب

سید محمدباقر صدر در این کتاب یک دوره مقدماتى علم اصول فقه را به زبانى ساده براى مبتدیان و نوآموزان این علم مطرح کرده است. شهید صدر معتقد بود: در هر زمانى باید آخرین نظرات در سطوح مختلف حوزه: مقدماتى، متوسطه و عالى تهیه و تدوین شود و در اختیار طلاب قرار گیرد. بیست یا سى سال بعد که نظریات تغییر کرد، مجدداً باید کتب جدیدى تألیف شود، لذا خود به تألیف کتاب «المعالم الجدیدة للأصول» اقدام نمود. وى مى‌گوید: سزاوار نیست که بحث هاى فقهى و اصولى از این قاعده مستثنى باشند. شهید صدر با استناد به همین مسأله بر لزوم جایگزینى کتابهاى درسى اصول تأکید مى‌کرد و بر این باور بود که اگر لازمه این کار، دگرگونى اساسى در حوزه باشد باید این کار بشود و متنهاى آموزشى اصول تغییر کند.

شهید صدر کتاب «المعالم الجدیدة» را در سال ۱۳۸۵ قمرى نگاشته و ۱۲ سال بعد در سال ۱۳۹۷ ق. آن را با برخى اصلاحات بازنویسى کرده و به عنوان حلقه اول نگاشته و حلقه دوم و سوم را نیز بر آن افزوده است. این سه کتاب، سه دوره کامل مقدماتى، متوسطه و عالى در علم اصول است.

کتاب المعالم الجدیدة در حوزه‌هاى علمیه قم و نجف اشرف از همان زمان نگارش مورد توجه و عنایت اساتید علم اصول قرار گرفت و هم اکنون این کتاب یکى از کتابهاى درسى مدارس علمى حوزه علمیه قم که به زبان عربى تدریس مى‌کنند، مى‌باشد.

محتوای کتاب‌

مباحث این کتاب به دو بخش تقسیم مى‌گردد:

الف. بخش اول در مقدمات و اطلاعات عمومى و تاریخچه‌اى از علم اصول است که نیمى از کتاب را به خود اختصاص داده و به این مباحث می پردازد:

رابطه میان علم اصول و علم فقه‌
اهمیت علم اصول و جایگاه آن در استنباط احکام شرعى‌
پیدایش علم اصول‌
نیاز تاریخى به علم اصول‌
دانشمندان علم اصول‌
آسیب شناسى علم اصول‌

ب. بخش دوم در مباحث علم اصول است که به دو نوع تقسیم مى‌گردد: نوع اول در استنباط احکام به وسیله دلیل است که شامل دلیل لفظى، دلیل عقلى، دلیل استقرائى و تعارض میان ادله است؛ و نوع دوم در استنباط احکام به وسیله اصول عملى است که شامل اصول برائت، احتیاط، تخییر، استصحاب و تعارض میان اصول است.