مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

سید ابوالحسن اصفهانی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
سطر ۱: سطر ۱:
 +
{{خوب}}
 +
'''آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی''' (۱۳۶۵-۱۲۸۴ ق)، از مراجع و فقهای مجاهد [[شیعه]] و از شاگردان ممتاز [[آخوند خراسانی]] بود. آیت‌الله اصفهانی افزون بر اشتغالات علمی، از فعالیت سیاسی نیز به دور نبود و در برهه‌های حساس از تاریخ معاصر نقش مؤثری داشته است.
 +
 
{{شناسنامه عالم
 
{{شناسنامه عالم
 
|نام کامل = سید ابوالحسن موسوی اصفهانی
 
|نام کامل = سید ابوالحسن موسوی اصفهانی
−
|تصویر=[[پرونده:Esfahani.jpg|220px|center]]
+
|تصویر=[[پرونده:Esfahani.jpg|۲۲۰px|center]]
−
|زادروز =  1246 شمسی
+
|زادروز =  ۱۲۸۴ هجری
−
|زادگاه =  روستای مدیسه
+
|زادگاه =  [[اصفهان]]
−
|وفات =  سیزدهم آبان 1325
+
|وفات =  ۱۳۶۵ هجری
−
|مدفن =  [[نجف]] - [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم حضرت امیرالمومنین امام علی علیه السلام]]
+
|مدفن =  [[نجف]]، [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم امام علی علیه‌السلام]]
−
|اساتید =  [[آخوند ملا محمد کاشانی |ملا محمد کاشانی]]، [[ابوالمعالی اصفهانی|ابوالمعالی کلباسی]]، [[جهانگیر خان قشقایی]]، [[میرزا حبیب الله رشتی]] و [[آخوند خراسانی]]
+
|اساتید =  [[آخوند ملا محمد کاشانی |ملا محمد کاشانی]]، [[جهانگیرخان قشقایی]]، [[میرزا حبیب الله رشتی]]، [[آخوند خراسانی]]،...
−
|شاگردان = [[سید محسن حکیم]]، [[سید محمدهادی میلانی |سید هادی میلانی]]، [[سید محمد حسن بجنوردی|میرزا حسن بجنوردی]] و [[سید محمود شاهرودی]]
+
|شاگردان = [[سید محسن حکیم]]، [[سید محمدهادی میلانی]]، [[سید محمد حسن بجنوردی|میرزا حسن بجنوردی]] و [[سید محمود شاهرودی]]،...
−
|آثار = وسیلة النجاة؛ صراط النجاة؛ ذخیرة الصالحین؛ مناسک حج؛ حاشیه بر تبصره علامه حلی
+
|آثار = وسیلة النجاة، صراط النجاة، ذخیرة الصالحین، مناسک حج، حاشیه بر [[عروة الوثقی]]،...
 
}}
 
}}
−
{{خوب}}
 
−
'''آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی''' (۱۲۸۴ تا ۱۳۶۵ ق) از شاگردان ممتاز [[آخوند خراسانی]] بود. او بعد از رحلت آیت الله [[شیخ عبدالکریم حائری|شیخ عبدالکریم حائری یزدی]] در سال ۱۳۵۵ ق به [[مرجعیت]] رسید و پس از وفات سایر شاگردان آخوند مثل مرحوم [[میرزا محمدحسین نائینی|میرزا حسین نائینی]] و [[آقا ضیاءالدین عراقی]]، در سال ۱۳۶۱ مرجعیت [[شیعه]] منحصر در ایشان شد.
 
  
−
==ولادت==
+
==ولادت و خاندان==
−
سید ابوالحسن اصفهانی در روستای مَدیسه از توابع لنجان [[اصفهان]] زاده شد؛ اجداد او از سادات موسوی [[بهبهان]] بوده‌اند که نسب آن‎ها به موسی بن [[ابراهیم بن موسی بن جعفر(ع)|ابراهیم]] بن [[امام موسی کاظم (ع)]] می‌رسد.<ref> میبدی، ناصر، وجیزه در زندگانی آیةالله اصفهانی، مشهد، ۱۳۶۸ش، ص۱۲-۱۳ </ref>
+
سید ابوالحسن موسوی اصفهانی در سال ۱۲۸۴ قمری در روستای مَدیسه از توابع شهرستان لنجان [[اصفهان]] زاده شد؛ اجداد او از [[سادات]] موسوی بهبهان بوده‌اند که نسب آن‎ها به موسی بن ابراهیم بن [[امام موسی کاظم (ع)|امام موسی کاظم]] (علیه السلام) می‌رسد.<ref> میبدی، ناصر، وجیزه در زندگانی آیةالله اصفهانی، مشهد، ۱۳۶۸ش، ص۱۲-۱۳ </ref>
  
−
==تحصیلات==
+
==تحصیلات و استادان==
−
سید ابوالحسن اصفهانی مقدمات علوم را در قریه مدیسه فراگرفت و در آغاز جوانی به اصفهان رفت و در مدرسه نیماورد تحصیلات خود را ادامه داد. وی پس از گذراندن سطوح [[فقه]] و [[اصول]] در درس خارج شرکت نمود. از استادان او در اصفهان [[آخوند ملا محمد کاشانی]] از مدرسان علوم عقلی و [[ریاضی]]، سید مهدی نحوی، [[سید محمدباقر درچه ای]]، سید هاشم چارسوقی، [[ابوالمعالی اصفهانی|ابوالمعالی کلباسی]] و [[جهانگیر خان قشقایی]] را برشمرده اند. وی در سال ۱۳۰۸ ه.ق در بیست و چهار سالگی برای ادامه تحصیلات عازم [[نجف]] اشرف شد و در مدرسه صدر ساکن شد و از محضر درس استادان بزرگ فقه و اصول در حوزه نجف نظیر [[میرزا حبیب الله رشتی]] و [[آخوند خراسانی]] بهره برد. از میان همه استادان، اصفهانی بیش از همه یعنی حدود ۱۷ سال از درس آخوند خراسانی استفاده نمود و جزو نزدیکترین شاگردان و اصحاب این استاد به شمار می رفت.<ref>امین، حسن، «اصفهانی، آقا سید ابوالحسن»، در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص ۲۱۲ـ۲۱۳. </ref>
+
سید ابوالحسن اصفهانی مقدمات علوم را در زادگاهش فراگرفت و در آغاز جوانی به [[اصفهان]] رفت و در مدرسه نیماورد تحصیلات خود را ادامه داد. وی پس از گذراندن سطوح [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] در درس خارج شرکت نمود. از استادان او در اصفهان، [[آخوند ملا محمد کاشانی]] از مدرسان علوم عقلی و [[ریاضی]]، سید مهدی نحوی، [[سید محمدباقر درچه ای]]، [[سید محمدهاشم چهارسوقی|سید هاشم چارسوقی]]، [[ابوالمعالی اصفهانی|ابوالمعالی کلباسی]] و [[جهانگیر خان قشقایی]] را برشمرده اند.  
  
−
==مرجعیت==
+
وی در سال ۱۳۰۸ ه.ق در بیست و چهار سالگی برای ادامه تحصیلات عازم [[نجف]] اشرف شد و در مدرسه صدر ساکن شد و از محضر درس استادان بزرگ فقه و اصول در حوزه نجف نظیر [[میرزا حبیب الله رشتی]] و [[آخوند خراسانی]] بهره برد. از میان همه استادان، اصفهانی بیش از همه یعنی حدود ۱۷ سال از درس آخوند خراسانی استفاده نمود و جزو نزدیکترین شاگردان و اصحاب این استاد به شمار می رفت.<ref>امین، حسن، «اصفهانی، آقا سید ابوالحسن»، در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص ۲۱۲ـ۲۱۳. </ref>
−
سید ابوالحسن اصفهانی همزمان با حضور در درس خارج آخوند خراسانی، خود به تدریس رسائل و [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایه]] اشتغال داشت. پس از وفات آخوند خراسانی بعضی از مردم [[خراسان]] برای [[تقلید]] به او مراجعه می‌کردند. [[میرزا محمدتقی شیرازی]] (میرزای دوم) نخستین مرجعی بود که احتیاطات خود را به اصفهانی ارجاع داد. پس از وفات آیات: [[میرزا محمدحسین نائینی|نائینی]] و [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|حائری یزدی]] در ۱۳۵۵ ق و [[آقا ضیاءالدین عراقی|آقا ضیاء عراقی]] در ۱۳۶۱ ق، مرجعیت تقلید شیعیان در بخش عمده جهان [[تشیع]] در شخص اصفهانی منحصر شد. وی شمار بسیاری از مجتهدان بزرگ و محققان برجسته فقه و اصول را همچون [[سید محسن حکیم]]، [[سید محمدهادی میلانی|سید هادی میلانی]]، میرزا حسن بجنوردی، [[سید محمود شاهرودی]] و [[سید محمدحسین طباطبایی]] در دوران تدریس ممتد و مستمر خود در حوزه نجف تربیت کرد.<ref>امین، حسن، «اصفهانی، آقا سید ابوالحسن»، در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص ۲۱۳. </ref>
 
  
−
==فعالیت های سیاسی و فرهنگی==  
+
==تدریس و مرجعیت==
−
آیت‌الله اصفهانی افزون بر اشتغالات علمی، از فعالیت سیاسی نیز به دور نبود و در برهه های حساس از تاریخ معاصر نقش مؤثری داشته است.
+
سید ابوالحسن اصفهانی همزمان با حضور در درس خارج [[آخوند خراسانی]]، خود به تدریس [[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]] و [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایه]] اشتغال داشت. وی شمار بسیاری از مجتهدان بزرگ و محققان برجسته [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] را همچون [[سید محسن حکیم]]، [[سید محمدهادی میلانی]]، [[سید محمد حسن بجنوردی|میرزا حسن بجنوردی]]، [[سید محمود شاهرودی]] و [[سید محمدحسین طباطبایی]] در دوران تدریس ممتد و مستمر خود در حوزه [[نجف]] تربیت کرد.<ref>امین، حسن، «اصفهانی، آقا سید ابوالحسن»، در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص ۲۱۳. </ref>
  
−
از ورود اصفهانی به حوزه نجف چیزی نگذشته بود که جنبش تحریم تنباکو به رهبری [[میرزا محمدحسن شیرازی|میرزا حسن شیرازی]] در ۱۳۰۹ ق شروع شد و بی شک حضور او در حوزه [[عراق]] در اوج برخورد روحانیت شیعه با ناصرالدین شاه برای آقا سید ابوالحسن که در آن وقت مجتهدی بیست و پنج ساله بود، تجربه سیاسی آموزنده ای بوده است. این آگاهی سیاسی، بعدها از رهگذر نزدیکی و محرمیتی که اصفهانی به استادش آخوند خراسانی - طرفدار جدی مشروطیت - داشت وسیع تر و عمیق تر شد. آخوند خراسانی به اصول حکومت مشروطه و محدودکردن قدرت استبداد اعتقاد داشت و اصفهانی در این آراء و افکار، پیرو استاد خود بود. بر پایه همین پیشینه، آخوند خراسانی و [[آیت الله عبدالله مازندرانی|شیخ عبدالله مازندرانی]] در ۳ [[جمادی الاول]] ۱۳۲۸، اصفهانی را در اجرای اصل دوم متمم قانون اساسی ۱۳۲۵ ق در شمار یکی از پنج مجتهد طراز اول «مطلع از مقتضیات زمان» برای احراز انطباق مصوبات قانونی مجلس شورای ملی با [[احکام]] فقه شیعه به مجلس معرفی کردند اما رأی وی در نهایت بر ادامه سکونت در نجف اشرف قرار گرفت و طی تلگرافی به تاریخ ۲ [[ذی القعده]] ۱۳۲۸ به مجلس شورای ملی، از شرکت در این کار عذرخواست.<ref>امین، حسن، «اصفهانی، آقا سید ابوالحسن»، در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص ۲۱۲ـ۲۱۳./محمدحسن رجبی، علمای مجاهد، (تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۲)، ص۵۷ـ۵۸.</ref>
+
پس از وفات آخوند خراسانی، بعضی از مردم [[خراسان]] برای [[تقلید]] به او مراجعه می‌کردند. [[میرزا محمدتقی شیرازی]] (میرزای دوم) نخستین مرجعی بود که احتیاطات خود را به سید اصفهانی ارجاع داد. پس از وفات آیت الله [[میرزا محمدحسین نائینی|نائینی]] و [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|حائری یزدی]] در ۱۳۵۵ ق و [[آقا ضیاءالدین عراقی|آقا ضیاء عراقی]] در ۱۳۶۱ ق، [[مرجعیت]] تقلید شیعیان در بخش عمده جهان [[تشیع]] در شخص سید ابوالحسن اصفهانی منحصر شد.
  
−
آیت‌الله اصفهانی در نهضت استقلال عراق به همراه علمای دیگر نقش مؤثری داشت. در [[ذی الحجه]] ۱۳۴۰ نشست بزرگی در خانه اصفهانی تشکیل شد که به رد صریح قیمومت انگلیس و از میان برداشتن هر گونه قدرت خارجی برای حکومت عراق تأکید داشت. اقدامات علما مقامات انگلیس و فیصل را سخت خشمگین ساخت و تصمیم به مقاومت جدی در برابر علما گرفتند. یکی از اقدامات آنها تبعید شیخ [[محمد خالصی زاده]] و سید محمد صدر از [[کاظمین]] به ایران و تبعید شیخ مهدی خالصی به حجاز بود.([[ذی القعده]] ۱۳۴۱)
+
==آثار و تألیفات==
 +
آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی آثار متعدد و متنوعی به جای گذارده است. ایشان رساله‌ای نگاشتند که نام آن «وسیلة النجاة» می‌باشد و به سبب [[مرجعیت]] عامی که داشتند به فارسی و اردو نیز ترجمه شد که ترجمه فارسی آن «صراط النجاة» و ترجمه اردوئی آن «طریق النجاة» می‌باشد.<ref> فرهنگ معین، بخش اعلام، ج ۵، ص ۱۵۴.</ref>
  
−
اصفهانی و نائینی و سایر علمای [[شیعه]] از این اقدام برآشفتند و به عنوان اعتراض از عراق خارج شدند و رهسپار [[قم]] گشتند. اما این تصمیمی موقت بود و عاقبت فرمانروای انگلیسی عراق به تغییر تبعیدگاه خالصی از [[حجاز]] به ایران و نیز بازگشت مراجع تقلید شیعه از [[ایران]] به [[عراق]] رضا داد. در پی آن اصفهانی و همراهانش پس از حدود ۱۱ ماه اقامت در ایران در ۱۸ [[رمضان]] ۱۳۴۲ به عراق بازگشتند.
+
آثار دیگر ایشان عبارتند از:
  
−
فعالیت اصفهانی پیش از بازگشتش به عراق، صرفاً بر کارهای فرهنگی به عنوان جزئی از وظایف دینی خود متمرکز شد. او نسبت به تأسیس مدارس غیردولتی و دایرنمودن انتشارات اسلامی و همچنین تقویت موقعیت حوزه علمیه نجف، همچنین به توسعه ساخت مساجد، حسینیه ها، تربیت علما و خطبا و فرستادن آنها به شهرها و روستاها اقدام کرد.<ref name=":0">مشعوف، اکبر، آيت‌الله سيد ابوالحسن اصفهاني [http://www.iichs.org/index.asp?id=893&doc_cat=7 موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران]، تاریخ بازیابی: 8 آذرماه 1392.</ref>
+
# صراط النجاة؛
 +
# ذخیرة الصالحین؛
 +
# مناسک حج؛
 +
# حاشیه بر تبصرة المتعلمین [[علامه حلی]]؛
 +
# حاشیه بر [[عروة الوثقی]]؛
 +
# حاشیه بر نجاة العباد [[صاحب جواهر]]؛
 +
# حاشیه بر ذخیرة العباد [[محمد فاضل شربیانی|فاضل شربیانی]]
 +
# حاشیه بر مناسک الحج [[شیخ مرتضی انصاری]].<ref name=":۰" />
  
−
==وفات==
+
==فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی==  
−
آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی در ۹ [[ذی الحجه]] سال ۱۳۶۵ ق، مطابق با سیزدهم آبان ۱۳۲۵ ه.ش ، وفات نمود و پیکر او در جوار استادش آخوند خراسانی به خاک سپرده شد. رحلت او شور و غوغایی بی سابقه در مردم عراق، ایران، [[پاکستان]] و هندوستان و تمام بلاد شیعه نشین ایجاد کرد که تا آن روز بی سابقه بود.  از [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|آیة الله مرعشی نجفی]] نقل شده است که وقتی جنازه آیت‌الله اصفهانی در صحن مطهر علوی بود، «آیه الله شیخ [[محمد حسین کاشف الغطاء]]» خطاب به جنازه، این جمله جاودانی را انشاء کرد:
+
آیت‌الله اصفهانی افزون بر اشتغالات علمی، از فعالیت سیاسی نیز به دور نبود و در برهه های حساس از تاریخ معاصر نقش مؤثری داشته است.
  
−
:«هنیا لک یا ابا الحسن، عشت سعیدا و مت حمیدا قد انسیت الماضین و اتعبت الباقین کانک قد ولدت مرتین»
+
از ورود سید اصفهانی به حوزه [[نجف]] چیزی نگذشته بود که جنبش تحریم تنباکو به رهبری [[میرزا محمدحسن شیرازی|میرزا حسن شیرازی]] در ۱۳۰۹ ق شروع شد و بی شک حضور او در حوزه [[عراق]] در اوج برخورد روحانیت [[شیعه]] با ناصرالدین شاه برای آقا سید ابوالحسن که در آن وقت مجتهدی بیست و پنج ساله بود، تجربه سیاسی آموزنده ای بوده است. این آگاهی سیاسی، بعدها از رهگذر نزدیکی و محرمیتی که اصفهانی به استادش [[آخوند خراسانی]] - طرفدار جدی [[مشروطیت]] - داشت وسیع تر و عمیق تر شد. آخوند خراسانی به اصول حکومت مشروطه و محدودکردن قدرت استبداد اعتقاد داشت و اصفهانی در این آراء و افکار، پیرو استاد خود بود. بر پایه همین پیشینه، آخوند خراسانی و [[آیت الله عبدالله مازندرانی|شیخ عبدالله مازندرانی]] در ۳ [[جمادی الاول]] ۱۳۲۸، اصفهانی را در اجرای اصل دوم متمم قانون اساسی ۱۳۲۵ ق در شمار یکی از پنج مجتهد طراز اول «مطلع از مقتضیات زمان» برای احراز انطباق مصوبات قانونی مجلس شورای ملی با [[احکام]] فقه شیعه به مجلس معرفی کردند، اما رأی وی در نهایت بر ادامه سکونت در نجف اشرف قرار گرفت و طی تلگرافی به تاریخ ۲ [[ذی القعده]] ۱۳۲۸ به مجلس شورای ملی، از شرکت در این کار عذر خواست.<ref>امین، حسن، «اصفهانی، آقا سید ابوالحسن»، در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص ۲۱۲ـ۲۱۳./محمدحسن رجبی، علمای مجاهد، (تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۲)، ص۵۷ـ۵۸.</ref>
  
−
:گوارا باد بر تو نزول بر معبود خویش . زندگی سعادتمندانه و مرگ و رحلت پسندیده ای داشتی. زندگی تو آن چنان با شکوه و توام با تدبیر بود که بزرگان گذشته رابه بوته فراموشی سپردی و آیندگان را به تعب افکندی. گویا تو دوبار به جهان آمده بودی. یک بار تجربه و درایت کسب نموده و بار دیگر آن را به کار بسته بودی...<ref>عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه</ref>
+
آیت‌الله اصفهانی در نهضت استقلال [[عراق]] به همراه علمای دیگر نیز نقش مؤثری داشت. در [[ذی الحجه]] ۱۳۴۰، نشست بزرگی در خانه سید اصفهانی تشکیل شد که به رد صریح قیمومت انگلیس و از میان برداشتن هر گونه قدرت خارجی برای حکومت عراق تأکید داشت. اقدامات علمای شیعه، مقامات انگلیس و ملک فیصل را سخت خشمگین ساخت و تصمیم به مقاومت جدی در برابر علما گرفتند. یکی از اقدامات آنها تبعید شیخ [[محمد خالصی زاده]] و سید محمد صدر از [[کاظمین]] به [[ایران]] و تبعید [[محمد مهدی خالصی|شیخ مهدی خالصی]] در [[ذی القعده]] ۱۳۴۱ به [[حجاز]] بود.
  
−
==فرزندان==
+
آیت‌الله اصفهانی و [[میرزا محمدحسین نائینی|آیت‌الله نائینی]] و سایر علمای [[شیعه]] از این اقدام برآشفتند و به عنوان اعتراض از عراق خارج شدند و رهسپار [[قم]] گشتند. اما این تصمیمی موقت بود و عاقبت، فرمانروای انگلیسی عراق، به تغییر تبعیدگاه آیت‌الله خالصی از [[حجاز]] به ایران و نیز بازگشت مراجع تقلید شیعه از [[ایران]] به [[عراق]] رضایت داد. در پی آن آیت‌الله اصفهانی و همراهانش پس از حدود ۱۱ ماه اقامت در ایران، در ۱۸ [[رمضان]] ۱۳۴۲ به عراق بازگشتند.
−
سید ابوالحسن اصفهانی دو همسر داشت:
 
  
−
*دختر حاج عبدالرحیم بوشهری. سید از این همسرش فرزندی نداشت.
+
فعالیت سید ابوالحسن اصفهانی پیش از بازگشتش به عراق، صرفاً بر کارهای [[فرهنگ|فرهنگی]] به عنوان جزئی از وظایف دینی خود متمرکز شد. او نسبت به تأسیس مدارس غیردولتی و دایرنمودن انتشارات اسلامی و همچنین تقویت موقعیت [[حوزه علمیه|حوزه علمیه]] نجف، همچنین به توسعه ساخت [[مسجد|مساجد]]، [[حسینیه|حسینیه ها]]، تربیت علما و خطبا و فرستادن آنها به شهرها و روستاها اقدام کرد.<ref name=":۰">مشعوف، اکبر، آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی [http://www.iichs.org/index.asp?id=۸۹۳&doc_cat=۷ موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران]، تاریخ بازیابی: ۸ آذرماه ۱۳۹۲.</ref>
−
*دختر حاج ابوتراب که سید از او صاحب چهار پسر و پنج دختر شد. فرزندان پسر او که همه به سلک روحانیت در آمدند عبارتند از:
 
  
−
#علامه شهید محمدحسن اصفهانی
+
==وفات==
−
#حجت الاسلام والمسلمین سید محمد
+
مرحوم آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی در ۹ [[ذی الحجه]] سال ۱۳۶۵ ق (مطابق با سیزدهم آبان ۱۳۲۵ ه.ش)، وفات نمود و پیکر مطهر او در [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم امیرالمومنین]] (علیه السلام) در جوار استادش [[آخوند خراسانی]] به خاک سپرده شد.
−
#آیت الله سید علی
 
−
#حجت الاسلام سید حسین<ref name=":0" />
 
  
−
==آثار==
+
از [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|آیة الله مرعشی نجفی]] نقل شده است که وقتی جنازه آیت‌الله اصفهانی در صحن مطهر علوی بود، شیخ [[محمد حسین کاشف الغطاء]] خطاب به جنازه، این جمله جاودانی را انشاء کرد: «هنیئا لک یا ابا الحسن، عشت سعیدا و متّ حمیدا قد انسیت الماضین و اتعبت الباقین کانک قد ولدت مرتین»؛ گوارا باد بر تو ای ابوالحسن. زندگی سعادتمندانه و مرگ و رحلت پسندیده ای داشتی. زندگی تو آن چنان با شکوه و توام با تدبیر بود که بزرگان گذشته را به بوته فراموشی سپردی و آیندگان را به تعب افکندی. گویا تو دوبار به جهان آمده بودی.<ref>عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه.</ref>
−
آیت‌الله اصفهانی آثار متعدد و متنوعی به جای گذارده است. ایشان رساله‌ای نگاشتند که نام آن وسیله النجاه می‌باشد و به سبب مرجعیت عامی که داشتند به فارسی و اردو نیز ترجمه شد که ترجمه فارسی آن صراط النجاه و ترجمه اردوئی آن طریق النجاه می‌باشد.<ref> فرهنگ معین، بخش اعلام، ج ۵، ص ۱۵۴.</ref>
 
−
آثار دیگر او عبارتند از: وسیلة النجاة؛ صراط النجاة؛ ذخیرة الصالحین؛ مناسک حج؛ حاشیه بر تبصره علامه حلی؛ حاشیه بر [[عروة الوثقی]]؛ حاشیه بر نجاة العباد [[صاحب جواهر]]؛ حاشیه بر ذخیرة العباد فاضل شربیانی و حاشیه بر مناسک الحج [[شیخ مرتضی انصاری]]<ref name=":0" />
 
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
سطر ۶۱: سطر ۶۳:
  
 
*میبدی، ناصر، وجیزه در زندگانی آیةالله اصفهانی، مشهد، ۱۳۶۸ش.
 
*میبدی، ناصر، وجیزه در زندگانی آیةالله اصفهانی، مشهد، ۱۳۶۸ش.
−
*امین، حسن، «اصفهاني، آقا سيد ابوالحسن»، در دايرة المعارف بزرگ اسلامي، ج9.
+
*امین، حسن، «اصفهانی، آقا سید ابوالحسن»، در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹.
−
*عقيقي بخشايشي، تلخيص از كتاب فقهاي نامدار شيعه، صفحه 382.
+
*عقیقی بخشایشی، تلخیص از کتاب فقهای نامدار شیعه، صفحه ۳۸۲.
−
*مشعوف، اکبر، آيت‌الله سيد ابوالحسن اصفهاني [http://www.iichs.org/index.asp?id=893&doc_cat=7 موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران]، تاریخ بازیابی: 8 آذرماه 1392.
+
*مشعوف، اکبر، آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی، [http://www.iichs.org/index.asp?id=893&doc_cat=7 موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران]، تاریخ بازیابی: ۸ آذرماه ۱۳۹۲.
  
 
==آرشیو عکس و تصویر==
 
==آرشیو عکس و تصویر==
 
<gallery mode="packed" heights="170">
 
<gallery mode="packed" heights="170">
−
پرونده:اصفهانی (1).jpg|از راست: سید ابوالحسن موسوی اصفهانی، [[جهانگیرخان قشقایی]] و عبدالرحیم حائری اصفهانى
+
پرونده:اصفهانی (1).jpg|از راست: سید ابوالحسن موسوی اصفهانی، جهانگیرخان قشقایی و عبدالرحیم حائری اصفهانى
−
پرونده:اصفهانی (2).jpg|alt=آقا سید ابوالحسن اصفهانی و آیت الله نایینی|از راست: جواد جواهری، سید ابوالحسن موسوی اصفهانی و [[میرزا محمدحسین نائینی|محمدحسین غروی نائینی]]
+
پرونده:اصفهانی (2).jpg|alt=آقا سید ابوالحسن اصفهانی و آیت الله نایینی|از راست: جواد جواهری، سید ابوالحسن موسوی اصفهانی و میرزا محمدحسین نائینی
 
پرونده:اصفهانی (3).jpg|درس خارج سید ابوالحسن موسوی اصفهانی
 
پرونده:اصفهانی (3).jpg|درس خارج سید ابوالحسن موسوی اصفهانی
−
پرونده:اصفهانی (5).jpg|نماز جماعت در [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم حضرت امیرالمومنین]] [[امام علی علیه السلام]] به امامت سید ابوالحسن موسوی اصفهانی
+
پرونده:اصفهانی (5).jpg|نماز جماعت در حرم امیرالمومنین علیه السلام به امامت سید ابوالحسن اصفهانی
 
پرونده:اصفهانی (6).jpg|سید ابوالحسن موسوی اصفهانی
 
پرونده:اصفهانی (6).jpg|سید ابوالحسن موسوی اصفهانی
−
پرونده:اصفهانی (7).jpg|سید ابوالحسن موسوی اصفهانی و [[سید عبدالله بهبهانی]]
+
پرونده:اصفهانی (7).jpg|سید ابوالحسن موسوی اصفهانی و سید عبدالله بهبهانی
 
پرونده:اصفهانی (8).jpg|سید ابوالحسن موسوی اصفهانی در منزل شخصی
 
پرونده:اصفهانی (8).jpg|سید ابوالحسن موسوی اصفهانی در منزل شخصی
 
پرونده:اصفهانی (10).jpg|آخرین روزهای حیات سید ابوالحسن موسوی اصفهانی
 
پرونده:اصفهانی (10).jpg|آخرین روزهای حیات سید ابوالحسن موسوی اصفهانی
−
پرونده:اصفهانی (9).jpg|قبر سید ابوالحسن موسوی اصفهانی روبروی ایوان طلای امیرالمومنین امام علی علیه السلام
+
پرونده:اصفهانی (9).jpg|قبر سید ابوالحسن اصفهانی روبروی ایوان طلای حرم امام علی علیه السلام
  
 
</gallery>
 
</gallery>

نسخهٔ ‏۵ ژانویهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۲۵

Confirm3.jpg

آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی (۱۳۶۵-۱۲۸۴ ق)، از مراجع و فقهای مجاهد شیعه و از شاگردان ممتاز آخوند خراسانی بود. آیت‌الله اصفهانی افزون بر اشتغالات علمی، از فعالیت سیاسی نیز به دور نبود و در برهه‌های حساس از تاریخ معاصر نقش مؤثری داشته است.

۲۲۰px
نام کامل سید ابوالحسن موسوی اصفهانی
زادروز ۱۲۸۴ هجری
زادگاه اصفهان
وفات ۱۳۶۵ هجری
مدفن نجف، حرم امام علی علیه‌السلام

Line.png

اساتید

ملا محمد کاشانی، جهانگیرخان قشقایی، میرزا حبیب الله رشتی، آخوند خراسانی،...

شاگردان

سید محسن حکیم، سید محمدهادی میلانی، میرزا حسن بجنوردی و سید محمود شاهرودی،...

آثار

وسیلة النجاة، صراط النجاة، ذخیرة الصالحین، مناسک حج، حاشیه بر عروة الوثقی،...


ولادت و خاندان

سید ابوالحسن موسوی اصفهانی در سال ۱۲۸۴ قمری در روستای مَدیسه از توابع شهرستان لنجان اصفهان زاده شد؛ اجداد او از سادات موسوی بهبهان بوده‌اند که نسب آن‎ها به موسی بن ابراهیم بن امام موسی کاظم (علیه السلام) می‌رسد.[۱]

تحصیلات و استادان

سید ابوالحسن اصفهانی مقدمات علوم را در زادگاهش فراگرفت و در آغاز جوانی به اصفهان رفت و در مدرسه نیماورد تحصیلات خود را ادامه داد. وی پس از گذراندن سطوح فقه و اصول در درس خارج شرکت نمود. از استادان او در اصفهان، آخوند ملا محمد کاشانی از مدرسان علوم عقلی و ریاضی، سید مهدی نحوی، سید محمدباقر درچه ای، سید هاشم چارسوقی، ابوالمعالی کلباسی و جهانگیر خان قشقایی را برشمرده اند.

وی در سال ۱۳۰۸ ه.ق در بیست و چهار سالگی برای ادامه تحصیلات عازم نجف اشرف شد و در مدرسه صدر ساکن شد و از محضر درس استادان بزرگ فقه و اصول در حوزه نجف نظیر میرزا حبیب الله رشتی و آخوند خراسانی بهره برد. از میان همه استادان، اصفهانی بیش از همه یعنی حدود ۱۷ سال از درس آخوند خراسانی استفاده نمود و جزو نزدیکترین شاگردان و اصحاب این استاد به شمار می رفت.[۲]

تدریس و مرجعیت

سید ابوالحسن اصفهانی همزمان با حضور در درس خارج آخوند خراسانی، خود به تدریس رسائل و کفایه اشتغال داشت. وی شمار بسیاری از مجتهدان بزرگ و محققان برجسته فقه و اصول را همچون سید محسن حکیم، سید محمدهادی میلانی، میرزا حسن بجنوردی، سید محمود شاهرودی و سید محمدحسین طباطبایی در دوران تدریس ممتد و مستمر خود در حوزه نجف تربیت کرد.[۳]

پس از وفات آخوند خراسانی، بعضی از مردم خراسان برای تقلید به او مراجعه می‌کردند. میرزا محمدتقی شیرازی (میرزای دوم) نخستین مرجعی بود که احتیاطات خود را به سید اصفهانی ارجاع داد. پس از وفات آیت الله نائینی و حائری یزدی در ۱۳۵۵ ق و آقا ضیاء عراقی در ۱۳۶۱ ق، مرجعیت تقلید شیعیان در بخش عمده جهان تشیع در شخص سید ابوالحسن اصفهانی منحصر شد.

آثار و تألیفات

آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی آثار متعدد و متنوعی به جای گذارده است. ایشان رساله‌ای نگاشتند که نام آن «وسیلة النجاة» می‌باشد و به سبب مرجعیت عامی که داشتند به فارسی و اردو نیز ترجمه شد که ترجمه فارسی آن «صراط النجاة» و ترجمه اردوئی آن «طریق النجاة» می‌باشد.[۴]

آثار دیگر ایشان عبارتند از:

  1. صراط النجاة؛
  2. ذخیرة الصالحین؛
  3. مناسک حج؛
  4. حاشیه بر تبصرة المتعلمین علامه حلی؛
  5. حاشیه بر عروة الوثقی؛
  6. حاشیه بر نجاة العباد صاحب جواهر؛
  7. حاشیه بر ذخیرة العباد فاضل شربیانی
  8. حاشیه بر مناسک الحج شیخ مرتضی انصاری.[۵]

فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی

آیت‌الله اصفهانی افزون بر اشتغالات علمی، از فعالیت سیاسی نیز به دور نبود و در برهه های حساس از تاریخ معاصر نقش مؤثری داشته است.

از ورود سید اصفهانی به حوزه نجف چیزی نگذشته بود که جنبش تحریم تنباکو به رهبری میرزا حسن شیرازی در ۱۳۰۹ ق شروع شد و بی شک حضور او در حوزه عراق در اوج برخورد روحانیت شیعه با ناصرالدین شاه برای آقا سید ابوالحسن که در آن وقت مجتهدی بیست و پنج ساله بود، تجربه سیاسی آموزنده ای بوده است. این آگاهی سیاسی، بعدها از رهگذر نزدیکی و محرمیتی که اصفهانی به استادش آخوند خراسانی - طرفدار جدی مشروطیت - داشت وسیع تر و عمیق تر شد. آخوند خراسانی به اصول حکومت مشروطه و محدودکردن قدرت استبداد اعتقاد داشت و اصفهانی در این آراء و افکار، پیرو استاد خود بود. بر پایه همین پیشینه، آخوند خراسانی و شیخ عبدالله مازندرانی در ۳ جمادی الاول ۱۳۲۸، اصفهانی را در اجرای اصل دوم متمم قانون اساسی ۱۳۲۵ ق در شمار یکی از پنج مجتهد طراز اول «مطلع از مقتضیات زمان» برای احراز انطباق مصوبات قانونی مجلس شورای ملی با احکام فقه شیعه به مجلس معرفی کردند، اما رأی وی در نهایت بر ادامه سکونت در نجف اشرف قرار گرفت و طی تلگرافی به تاریخ ۲ ذی القعده ۱۳۲۸ به مجلس شورای ملی، از شرکت در این کار عذر خواست.[۶]

آیت‌الله اصفهانی در نهضت استقلال عراق به همراه علمای دیگر نیز نقش مؤثری داشت. در ذی الحجه ۱۳۴۰، نشست بزرگی در خانه سید اصفهانی تشکیل شد که به رد صریح قیمومت انگلیس و از میان برداشتن هر گونه قدرت خارجی برای حکومت عراق تأکید داشت. اقدامات علمای شیعه، مقامات انگلیس و ملک فیصل را سخت خشمگین ساخت و تصمیم به مقاومت جدی در برابر علما گرفتند. یکی از اقدامات آنها تبعید شیخ محمد خالصی زاده و سید محمد صدر از کاظمین به ایران و تبعید شیخ مهدی خالصی در ذی القعده ۱۳۴۱ به حجاز بود.

آیت‌الله اصفهانی و آیت‌الله نائینی و سایر علمای شیعه از این اقدام برآشفتند و به عنوان اعتراض از عراق خارج شدند و رهسپار قم گشتند. اما این تصمیمی موقت بود و عاقبت، فرمانروای انگلیسی عراق، به تغییر تبعیدگاه آیت‌الله خالصی از حجاز به ایران و نیز بازگشت مراجع تقلید شیعه از ایران به عراق رضایت داد. در پی آن آیت‌الله اصفهانی و همراهانش پس از حدود ۱۱ ماه اقامت در ایران، در ۱۸ رمضان ۱۳۴۲ به عراق بازگشتند.

فعالیت سید ابوالحسن اصفهانی پیش از بازگشتش به عراق، صرفاً بر کارهای فرهنگی به عنوان جزئی از وظایف دینی خود متمرکز شد. او نسبت به تأسیس مدارس غیردولتی و دایرنمودن انتشارات اسلامی و همچنین تقویت موقعیت حوزه علمیه نجف، همچنین به توسعه ساخت مساجد، حسینیه ها، تربیت علما و خطبا و فرستادن آنها به شهرها و روستاها اقدام کرد.[۵]

وفات

مرحوم آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی در ۹ ذی الحجه سال ۱۳۶۵ ق (مطابق با سیزدهم آبان ۱۳۲۵ ه.ش)، وفات نمود و پیکر مطهر او در حرم امیرالمومنین (علیه السلام) در جوار استادش آخوند خراسانی به خاک سپرده شد.

از آیة الله مرعشی نجفی نقل شده است که وقتی جنازه آیت‌الله اصفهانی در صحن مطهر علوی بود، شیخ محمد حسین کاشف الغطاء خطاب به جنازه، این جمله جاودانی را انشاء کرد: «هنیئا لک یا ابا الحسن، عشت سعیدا و متّ حمیدا قد انسیت الماضین و اتعبت الباقین کانک قد ولدت مرتین»؛ گوارا باد بر تو ای ابوالحسن. زندگی سعادتمندانه و مرگ و رحلت پسندیده ای داشتی. زندگی تو آن چنان با شکوه و توام با تدبیر بود که بزرگان گذشته را به بوته فراموشی سپردی و آیندگان را به تعب افکندی. گویا تو دوبار به جهان آمده بودی.[۷]

پانویس

  1. ↑ میبدی، ناصر، وجیزه در زندگانی آیةالله اصفهانی، مشهد، ۱۳۶۸ش، ص۱۲-۱۳
  2. ↑ امین، حسن، «اصفهانی، آقا سید ابوالحسن»، در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص ۲۱۲ـ۲۱۳.
  3. ↑ امین، حسن، «اصفهانی، آقا سید ابوالحسن»، در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص ۲۱۳.
  4. ↑ فرهنگ معین، بخش اعلام، ج ۵، ص ۱۵۴.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ مشعوف، اکبر، آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، تاریخ بازیابی: ۸ آذرماه ۱۳۹۲.
  6. ↑ امین، حسن، «اصفهانی، آقا سید ابوالحسن»، در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص ۲۱۲ـ۲۱۳./محمدحسن رجبی، علمای مجاهد، (تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۲)، ص۵۷ـ۵۸.
  7. ↑ عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه.

منابع

  • میبدی، ناصر، وجیزه در زندگانی آیةالله اصفهانی، مشهد، ۱۳۶۸ش.
  • امین، حسن، «اصفهانی، آقا سید ابوالحسن»، در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹.
  • عقیقی بخشایشی، تلخیص از کتاب فقهای نامدار شیعه، صفحه ۳۸۲.
  • مشعوف، اکبر، آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، تاریخ بازیابی: ۸ آذرماه ۱۳۹۲.

آرشیو عکس و تصویر

  • از راست: سید ابوالحسن موسوی اصفهانی، جهانگیرخان قشقایی و عبدالرحیم حائری اصفهانى

  • آقا سید ابوالحسن اصفهانی و آیت الله نایینی

    از راست: جواد جواهری، سید ابوالحسن موسوی اصفهانی و میرزا محمدحسین نائینی

  • درس خارج سید ابوالحسن موسوی اصفهانی

  • نماز جماعت در حرم امیرالمومنین علیه السلام به امامت سید ابوالحسن اصفهانی

  • سید ابوالحسن موسوی اصفهانی

  • سید ابوالحسن موسوی اصفهانی و سید عبدالله بهبهانی

  • سید ابوالحسن موسوی اصفهانی در منزل شخصی

  • آخرین روزهای حیات سید ابوالحسن موسوی اصفهانی

  • قبر سید ابوالحسن اصفهانی روبروی ایوان طلای حرم امام علی علیه السلام

برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=سید_ابوالحسن_اصفهانی&oldid=131025»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا