سید محمدهاشم چهارسوقی
آیت الله سید محمدهاشم خوانساری چهارسوقی (۱۲۳۵ - ۱۳۱۸ ق)، عالم ربانی، فقیه اصولی، محدث رجالی در قرن ۱۴ قمری و از شاگردان شیخ مرتضی انصاری بود. ایشان آثار متعددی در فقه و اصول و حدیث و رجال تألیف نمود. سید محمدباقر خوانسارى مؤلف «روضات الجنات»، برادر بزرگتر اوست.
| |
| نام کامل | سید محمدهاشم موسوی خوانساری |
| زادروز | ۱۲۳۵ قمری |
| زادگاه | خوانسار |
| وفات | ۱۳۱۸ قمری |
| مدفن | نجف، وادی السلام |
|
| |
| اساتید |
شیخ مرتضی انصاری، سید صدرالدین عاملی، محمدابراهیم کرباسی،... |
| شاگردان |
سیدمحمدکاظم طباطبائی یزدی، شیخ الشریعه اصفهانی، شیخ محمدهادی تهرانی، سید ابوتراب خوانساری،... |
| آثار |
احکام الایمان، مبانی الاصول، اصول آل الرسول، حاشیه بر معالم الدین، شرح زبدة الاصول، میزان الانساب،... |
محتویات
ولادت و خاندان
سید محمدهاشم فرزند آیت‌الله میرزا زین العابدین خوانساری، در ۱۲۳۵ هجری قمری در خوانسار به دنیا آمد. پدر عالمش استاد و هدایتگر فکری و عملی سید محمدهاشم بود.
این دانشمند اهل معرفت از خاندان معروف روضاتی و دارای هفت برادر بود که جملگی اهل علم و اجتهاد و از بزرگان خطه اصفهان و همگی جزء فحول علوم و معارف اسلامی بودند. از جمله این برادران می توان به میرزا محمدباقر خوانساری صاحب کتاب معروف روضات الجنات اشاره نمود.
خاندان خوانساری یکی از خاندان‌های شیعی در ایران است که نسب آنها به امام کاظم (علیه السلام) می‌رسد.
تحصیل و استادان
سید محمدهاشم خوانساری پس از مدتى از زادگاه خویش، براى کسب تحصیل به اصفهان آمد. بعد از پدر که استاد اعظم او و مرشد و هدایتگرش بود، می توان به اساتید دیگر این مرد بزرگ اشاره کرد و از برادرش سید محمدباقر خوانساری نام برد و نیز از سید صدرالدین عاملی اصفهانی و شیخ محمدابراهیم کرباسی که دامان پرمهر و فکر فروزنده و خرمن اندیشه های ناب و تابناک خویش را محلی برای پرورش علمی و عملی این شخصیت برجسته و بزرگوار قرار دادند.
آیت الله خوانساری چهارسوقی در سال ۱۲۷۴ هجری قمری به نجف اشرف هجرت نمود و چند سالی را در این خطه عالم پرور نزد شیخ مرتضی انصاری به تحصیل و تهذیب گذراند.
در نجف، میرزای بزرگ سید محمدحسن شیرازی هم بحث و رفیق علمی او بود و سالهای حضور در نجف موقعیتی شد برای هرچه پر بار تر شدن درخت معرفت او از خوان پر کرامت علوم و معارف اسلامی. حافظه مثال زدنی و فوق العاده در کنار استعداد عجیب و قابل توجه و علاوه بر این تسلط بر ابواب فقهی مختلف و تبحر در علوم و معارف گوناگون از آیت الله خوانساری چهارسوقی عالمی ذوفنون و متخصصی هوشمند ساخت که بتواند با ذهنی منتظم و فهمی متشکل از مجموعه علوم اسلامی، اندیشه ای کامل و خردی جامع فراهم آورده و به عالمی ذوابعاد تبدیل شود.
تدریس و شاگردان
آیت الله خوانساری چهارسوقی در بازگشت به ایران به اصفهان رفت و رحل اقامت افکند و کرسی تدریس و تحقیق و تعامل با مردم و درمانگری دردهای معنوی و ایمانی و اعتقادی برپا کرد.
از جمله شاگردان ایشان نیز می‌توان به بزرگانی نظیر سیدمحمدکاظم طباطبائی یزدی صاحب عروةالوثقی، شیخ الشریعه اصفهانی، شیخ محمدهادی تهرانی، سید ابوتراب خوانساری و دیگر اعاظم و اجله حکمت و معرفت اشاره نمود.
آثار و تألیفات
آیت الله خوانساری آثاری در فقه، حدیث، اصول، کلام، رجال و فلسفه دارد، از جمله:
- رسالة الذّبیحیه؛ نخستین اثر فقهی او دربارۀ حکم ذبایح اهل کتاب است که آن را به توصیۀ استادش، صدرالدین عاملی تألیف کرد.
- احکام الایمان؛ رساله عملیه او به فارسی است که احکام عبادات تا آخر روزه را در بردارد. وی این رساله را به درخواست ناصرالدین شاه قاجار نوشت.
- حاشیه بر ریاض المسائل
- شرح الدرة النجفیة اثر سید محمدمهدی بحرالعلوم.
- الاستصحاب
- حاشیه بر معالم الدین اثر حسن بن زین الدین عاملی
- شرح زبدة الاصول اثر شیخ بهائی.
- مبانی الاصول؛ به نظر او بسیاری از مباحث اصول در منابع اصولی، طولانی و بی‌فایده بود، از این رو در صدد برآمد اثری فشرده و جامع دربارۀ اصول اجتهادی و اصول عملی بنگارد.
- اصول آل الرسول؛ در آن مجموعه‌ای از احادیث امامان شیعه را دربارۀ قواعد فقهی و اصول فقه گرد آورده و به ترتیب مباحث اصولی تنظیم کرده است. شیخ انصاری اتمام این کتاب را به وی توصیه کرده بود.
- رساله‌ای دربارۀ اعتبار کتاب «فقه الرضا» منسوب به امام رضا(علیه السلام) است. میرزا هاشم در این رساله صحت انتساب را به امام رضا(علیه السلام) نپذیرفته است.
- حلّ العسیر فی حلّ العصیر
- اربعون حدیثاً، دیگر اثر حدیثی خوانساری است که آن را تألیف و شرح کرده است.
- شرح مشیخة الفقیه
- اجازاتی برای برخی علما از جمله میرزا ابوالهدی کلباسی
- دو اثر رجالی الفوائد الرجالیة و الفلاحة که دومی خلاصۀ دو کتاب نفائس الفنون و ازهار الجنان است.
- اثر رجالی دیگر خوانساری دربارۀ اعتبار و وثاقت ابوبصیر مرادی است.
- میزان الانساب، خوانساری در ۱۲۹۹ ق. آن را در شرح حال امامزاده‌های معتبر در اصفهان نگاشت.
- حاشیه بر الاسفار الاربعة اثر صدرالدین شیرازی که با نام تنبیه الحکماء الابرار شناخته می‌شود.
وفات
مرحوم آیت الله سید محمدهاشم چهارسوقی سرانجام در مسیر سفر به بیت الله الحرام، که قصد داشت ابتدا به زیارت عتبات عالیات برود، در نجف اشرف بیمار گشت و در سال ۱۳۱۸ قمری، جان به جان آفرین تسلیم نمود و پیکر مطهرش در وادی السلام به خاک سپرده شد.
منابع
- "سید محمدهاشم خوانساری چهارسوقی"، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج۲، ص۲۲۵.
آرشیو عکس و تصویر
معدن الفوائد و مخزن الفرائد یا مبانى الاصول - یکی از آثار سید محمدهاشم موسوی خوانسارى
