تفسیر احسن الحدیث (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۷ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۶: سطر ۶:
 
|تصویر=[[پرونده:تفسیر احسن الحدیث.jpg|240px|وسط]]
 
|تصویر=[[پرونده:تفسیر احسن الحدیث.jpg|240px|وسط]]
  
|نویسنده= علي‌ اكبر قرشي‌
+
|نویسنده= سید علی اکبر قرشی
  
 
|موضوع= تفاسیر شیعه
 
|موضوع= تفاسیر شیعه
سطر ۱۲: سطر ۱۲:
 
|زبان= فارسی
 
|زبان= فارسی
  
|تعداد جلد= 12
+
|تعداد جلد= ۱۲
  
 
|عنوان افزوده1=
 
|عنوان افزوده1=
سطر ۲۲: سطر ۲۲:
 
|افزوده2=
 
|افزوده2=
  
|لینک=[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39289/%D8%AA%D9%81%D8%B3%D9%8A%D8%B1-%D8%A7%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB/&from=search&&query=%D8%A7%D8%AD%D8%B3%D9%86&count=20&execute=true متن تفسیر احسن الحدیث در کتابخانه دیجیتال اهل البیت]
+
|لینک=[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39289/%D8%AA%D9%81%D8%B3%D9%8A%D8%B1-%D8%A7%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB/&from=search&&query=%D8%A7%D8%AD%D8%B3%D9%86&count=20&execute=true   تفسیر احسن الحدیث ]
 
}}
 
}}
==مؤلف==
+
'''«تفسیر احسن الحدیث»''' اثر [[سید علی اکبر قرشی|سید على اکبر قرشى]]، مشتمل بر [[تفسیر قرآن|تفسیر]] کامل [[قرآن]] به زبان فارسى است. این کتاب نگارشی ساده و روان و با جهت گیرى هدایتى و تربیتى، متناسب با سطح و فهم توده مردم دارد. [[تفسیر قرآن به قرآن|تفسیر قرآن به قرآن]] و استفاده از [[حدیث|روایات]] در این تفسیر فراوان است.
  
سيد على اكبر قرشى.
+
==انگیزه مفسر==
  
==معرفی کتاب==
+
[[سید علی اکبر قرشی|سید على اکبر قرشى]] در مقدمه کتاب مى گوید: بعد از نوشتن «[[قاموس قرآن (کتاب)|قاموس قرآن]]» و کتابهاى دیگر در فکرم بود که اثرى ماندگار از خود بر جاى گذارم، خداوند لطف فرمود به فکرم رسید، [[تفسیر قرآن|تفسیر]] بنویسم و این تفسیر هم فارسى باشد، نظرم این بود که ما در مملکت تفسیر فارسى کم داریم. آن وقت هنوز تفسیر فارسى کاملى ارائه نشده بود، چند جلد از «[[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]]» آمده بود. منتهى نظرم آن بود که باید حداقل دوازده تفسیر فارسى داشته باشیم. این مسأله باعث شد که من این تفسیر را نوشتم.
  
تفسير كل قرآن به زبان فارسى بوده و كتابى است ساده و روان با جهت گيرى هدايتى و تربيتى، متناسب با سطح و فهم توده ى مردم كه جلوه تفسير قرآن به قرآن و استفاده از روايات را در خود دارد.
+
==روش تفسیر==
  
آغاز نگارش آن هشتم [[ذی القعده]] 1396 ه‍.ق و 1356 شمسى و بعد از 9 سال و چند ماه به سال 1365 ه‍.ش پايان يافت. نسبت به نامگذارى تفسير، مصنف مى فرمايد: ابتدا نامش را «تفسير ممتاز» گذاشتم ولى در ذهنم بود كه اين نام مناسب نمى باشد، جلد اول با همين نام چاپ شد، خيلى فكر كردم كه چه نامى براى آن انتخاب نمايم بعد از مدتى به نظرم آمد كه خداوند به قرآن «احسن الحديث» فرموده است. در [[سوره زمر]] آيه 23 مى فرمايد: {{متن قرآن|«الله انزل احسن الحديث كتابا متشابها»}} به همين جهت اين نام را انتخاب نمودم.
+
این تفسیر همانند بسیارى از تفاسیر، مقدمه اى در بعضى مسائل [[علوم قرآنى]] دارد که در حقیقت جزو مبادى [[تفسیر]] و آشنایى کلى با قرآن مى باشد. مانند: توضیح کلمه «قرآن»، [[سوره]] ها و [[آیه|آیات]] قرآن، مطالب قرآن، سوره ها و آیه هاى [[سوره های مکی و مدنی|مکى و مدنى]]، تقسیم سوره ها به سالهاى قبل از هجرت و بعد از آن، اولین و آخرین سوره، ترکیب و [[ترتیب نزول سوره ها|ترتیب سوره هاى قرآن]]، نزول دفعى و تدریجى قرآن، عاصم و قرائت او، اهتمام [[پیامبر اسلام|پیامبر]] صلى اللّه علیه و آله به خواندن و آموختن قرآن، حکایت قرآن، قرآن و انقلاب اسلامى و توضیح سبک تفسیرى در تفسیر احسن الحدیث.
  
اين تفسير همانند بسيارى از تفاسير، مقدمه اى در بعضى مسائل علوم قرآنى دارد كه در حقيقت جزو مبادى تفسير و آشنايى كلى با [[قرآن]] مى باشد. مانند: توضيح كلمه «قرآن»، سوره ها و آيات قرآن، مطالب قرآن، سوره ها و آيه هاى مكى و مدنى، تقسيم سوره ها به سالهاى قبل از هجرت و بعد از آن، اولين و آخرين سوره، تركيب و ترتيب سوره هاى قرآن ، نزول دفعى و تدريجى قرآن، عاصم و قرائت او، اهتمام پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم به خواندن و آموختن قرآن، حكايت قرآن، قرآن و انقلاب اسلامى و توضيح سبك تفسيرى در تفسير احسن الحديث.
+
روش این تفسیر در ترتیب مباحث آن است که در آغاز آیاتى را که مطالب آن با یکدیگر مرتبط است، برمى گزیند، سپس ترجمه فارسى آن را ارائه مى دهند، آنگاه وارد سه بحث جداگانه خواهد شد. کلمه ها، شرح ها، نکته ها.
  
نويسنده در ذيل عنوان مطالب قرآن مى فرمايد: لذا آيات قرآن، حدود دو هزار و صد آيه در زمينه خداشناسى و استدلال بوجود حق تعالى از راههاى طبيعت و عقل است همچنين در ميان صفات عاليه خداوند از قبيل علم، قدرت، حكمت، حيات رحمت، اراده، تدبير جهان و امثال آن مى باشد.
+
کلمه ها: در این بخش کلمات آیات از افعال و اسماء، ترجمه مى شود در این بخش احیانا وجه تسمیه (مانند وجه تسمیه ابلیس براى شیطان آیه ۲۴ [[سوره بقره]]، ج۱ ص۹۰)، اختلاف معنا (مانند معناى بناء و سفک در آیه ۲۰ و ۳۰ سوره بقره)، مفرد کلمات، نوع کلمه مانند مشتق یا جامد بودن (مانند کلمه ملائکه در آیه ۲۰ سوره بقره)، معناى شرعى (مانند معناى شرعى کلمه سجده در آیه ۲۴ بقره) و وزن آنها بیان مى گردد. نیز گاهى لفظ عربى را در ترجمه مى آورد (مانند: الانهار: النهر: مجرى الماء الفائض).
  
حدود هزار و پانصد آيه در شرح حال پيامبران و مبارزه طرفداران حق با طرفداران باطل و جبهه گيرى اهل توحيد و طاغوت ها در برابر يكديگر و پيكار قولى و عملى اين دو جناح است كه به پيروزى حق و اهل حق ختم مى شود. حدود پانصد آيه در زمينه [[احكام]] و بقيه آيات در زمينه موعظه ها، تشويق به اعمال و صفات نيك، بيدارى انسانها، حالات روحى بشر و مانند آن است بنابراين مى توان مطالب قرآن را در چهار كلمه خلاصه كرد: الله، معاد، دنيا و آخرت.
+
در معانى کلمات و توضیح آنها در مواردى به قبل ارجاع مى دهد (مانند امسکوهنّ). در این بخش مطالب را از کتاب [[قاموس قرآن (کتاب)|قاموس قرآن]] خود، [[مفردات قرآن راغب (کتاب)|مفردات راغب]]، [[مجمع البیان (کتاب)|تفسیر مجمع البیان]]، اقرب الموارد، برهان قاطع (در معناى سلوى)، قاموس ‍ اللغه، صحاح جوهری و براى شاهد آوردن به [[نهج البلاغه]] هم استناد مى نماید. (مانند: یحبطه، در آیه ۲۷۵ بقره و اخدود در آیه۴ [[سوره بروج]]) هر از چندى نیز وزن کلمات را ذکر مى نماید، منتهى وزن فارسى (مانند: اکل بر وزن شتر، کبر بر وزن جگر ج۱، ص۴۹۸ در آیه ۲۹۵-۲۹۶ [[سوره بقره]]).
  
==انگيزه مفسر==
+
ابتداى هر [[سوره]]، کلیاتى راجع به آن از قبیل [[سوره های مکی و مدنی|مکى و مدنى]] بودن، تعداد آیات، چندمین سوره در نزول، قبل یا بعد بودن آن نسبت به سوره دیگر، فضائل سوره، غرض سوره و علت نامگذارى سوره مطرح مى شود. گاهى نیز به اختلاف نظر در آیات سوره ها اشاره اى دارد (مانند ج۱۲، ص۳۶۸ [[سوره ماعون|سوره أرأیت]]). به [[شأن نزول]] سوره ها در این قسمت اشاره مى نماید. در این بخش از روایات تفسیر مجمع البیان، [[تفسیر عیاشی (کتاب)|تفسیر عیاشى]]، [[البرهان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر برهان]]، تفسیر ابن کثیر، [[انوار التنزیل و اسرار التأویل (کتاب)|تفسیر بیضاوى]]، [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]] و [[الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل (کتاب)|تفسیر کشاف]] استفاده کرده اند.
  
ايشان مى فرمايد: بعد از نوشتن قاموس قرآن و كتابهاى ديگر در فكرم بود كه اثرى ماندگار از خود بر جاى گذارم، خداوند لطف فرمود به فكرم رسيد، تفسير بنويسم و اين تفسير هم فارسى باشد، نظرم اين بود كه ما در مملكت تفسير فارسى كم داريم. آن وقت هنوز تفسير فارسى كاملى ارائه نشده بود، چند جلد از تفسير نمونه آمده بود. منتهى نظرم آن بود كه بايد حداقل دوازده تفسير فارسى داشته باشيم. اين مسأله باعث شد كه من اين تفسير را نوشتم.
+
شرح ها: در این فراز، شروع به تفسیر تک تک آیات مى نماید و قبل از آن شأن نزول آیه را (در صورت موجود بودن) بیان مى کند، گاهى توضیح مختصرى راجع به موضوع آیات ذکر مى نماید (مانند بحث [[تغییر قبله|تحویل قبله]])، سپس خلاصه اى از مطالب آیات را در قالب خلاصه آیات بیان و سرانجام به تفسیر تک تک آیات مى پردازد.
  
==روش تفسير==
+
در این میان، گاه لفظ یا معنایى از آیه را با کمک آیات دیگر توضیح مى دهد (مانند شرح «کذلک» با استفاده از آیات دیگر آیه ۱۴۳ [[سوره بقره]] ج۱، ص۲۶۶). در توضیح روایات نیز بعضا نظرى به تفسیرى بودن روایت یا بیان مصداق نمودن آن دارد، ارتباط دسته آیات را در این بخش بیان مى نماید. در نقل اقوال تفسیرى گاه یکى را ترجیح مى دهد. مواردى نیز در پاورقى بخش شرح ها به مطالب [[قاموس قرآن]] خود، ارجاع مى دهد (مانند ج۱، ص۴۷۹ بحث کرسى و بحث [[اصحاب اعراف|اهل اعراف]]، ج۳، ص۴۱۹).
  
روش اين تفسير در ترتيب مباحث آن است كه در آغاز آياتى را كه مطالب آن با يكديگر مرتبط است، برمى گزيند سپس ترجمه فارسى آن را ارائه مى دهند، آنگاه وارد سه بحث جداگانه خواهد شد. كلمه ها، شرح ها، نكته ها.
+
و نیز در این پاورقى ها موارد اقتباس از تفاسیر دیگر را ذکر مى نماید (مانند ج۱، ص۴۷۸ در تفسیر {{متن قرآن|«لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ»}}).  
  
كلمه ها: در اين بخش كلمات آيات از افعال و اسماء، ترجمه مى شود در اين بخش احيانا وجه تسميه (مانند وجه تسميه ابليس براى شيطان آيه 24 [[سوره بقره]] ج1 ص90)، اختلاف معنا (مانند معناى بناء و سفك در آيه 20 و 30 سوره بقره)، مفرد كلمات، نوع كلمه مانند مشتق يا جامد بودن (مانند كلمه ملائكه در آيه 20 سوره بقره)، معناى شرعى (مانند معناى شرعى كلمه سجده در آيه 24 بقره) و وزن آنها بيان مى گردد. نيز گاهى لفظ عربى را در ترجمه مى آورد.(مانند: الانهار: النهر: مجرى الماء الفائض)
+
نکته ها: نویسنده مى فرماید: مطالبى که اگر در بخش شرح ها مى آوردیم باعث طولانى شدن آن مى شد و نیز مطالبى که به عنوان برداشت هاى امروزین از آیات است، در این قسمت آورده ایم. البته بخش نکته ها، همه دسته آیات را دربر نمى گیرد و مواردى را شامل نمى شود (مانند آیه ۲۱۳ [[سوره بقره]]، و ذیل آیات ۱۱۲ تا ۱۱۷ [[سوره انعام]] و...).
  
در معانى كلمات و توضيح آنها در مواردى به قبل ارجاع مى دهد (مانند امسكوهن) در اين بخش مطالب را از قاموس قرآن خود، مفردات راغب، تفسير مجمع البيان، اقرب الموارد، برهان قاطع (در معناى سلوىقاموس ‍ اللغه، صحاح و براى شاهد آوردن به نهج البلاغه هم استناد مى نمايد.(مانند: يحبطه، ج1، ص520، آيه275 بقره و اخدود ج12، ص161، آيه4 [[سوره بروج]]) هر از چندى نيز وزن كلمات را ذكر مى نمايد، منتهى وزن فارسى.(مانند: اكل بر وزن شتر، كبر بر وزن جگر ج1، ص498 در آيه 295-296 [[سوره بقره]])
+
مطالبى در این بخش مطرح شده که بیشتر حالت موضوعى دارد، مانند عالم [[برزخ]] (ذیل آیه ۱۳۰-۱۳۴ سوره بقرهزندگى مکتبى (ذیل آیه ۶۸ [[سوره انعام]] ج۳، ص۲۴۷)، [[تجسم اعمال|تجسم عمل]] (در [[سوره زلزال]])، قصه [[حضرت آدم]] (ج۳، ص۳۹۰).
  
در معناى كلمه گاهى آن را به شكل مركب معنا مى نمايد.(مانند شئتما ج3، ص384 [[سوره اعراف]]، آيه 19) ابتداى هر سوره، كلياتى راجع به آن از قبيل مكى، مدنى بودن، تعداد آيات، چندمين سوره در نزول، قبل يا بعد بودن آن نسبت به سوره ديگر، فضائل سوره، غرض سوره و علت نامگذارى سوره مطرح مى شود. گاهى نيز به اختلاف نظر در آيات سوره ها اشاره اى دارد.(مانند ج12، ص368 سوره أرأيت) به شأن نزول سوره ها در اين قسمت اشاره مى نمايد.
+
==ویژگی‌هاى تفسیر==
  
در اين بخش از روايات تفسير مجمع البيان، تفسير عياشى، تفسير برهان، تفسير ابن كثير، تفسير بيضاوى، تفسير الميزان و تفسير كشاف استفاده كرده اند.
+
ویژگى مهم تفسیر احسن الحدیث، بیان ساده و روان آن است که استفاده آن را براى عموم فارسى زبانان سهل و آسان مى گرداند و قشر جوان دبیرستانى و دانشجو به راحتى مى توانند از آن بهره گیرند. ویژگى دیگر آن، پرهیز از ذکر اقوال و نظرات گوناگون است که سبب فهم سریع و راحت تر مطالب مى گردد و خواننده را دچار حیران و سرگردانى نخواهد کرد.
  
شرح ها: در اين فراز، شروع به تفسير تك تك آيات مى نمايد و قبل از آن شأن نزول آيه را (در صورت موجود بودن) بيان مى كند، گاهى توضيح مختصرى راجع به موضوع آيات ذكر مى نمايد (مانند بحث تحويل قبله)، سپس خلاصه اى از مطالب آيات را در قالب خلاصه آيات بيان و سرانجام به تفسير تك تك آيات مى پردازد.
+
==منابع این تفسیر==
  
در اين ميان، گاه لفظ يا معنايى از آيه را با كمك آيات ديگر توضيح مى دهد (مانند شرح «كذلك» با استفاده از آيات ديگر آيه 143 [[سوره بقره]] ج1، ص266) در توضيح روايات نيز بعضا نظرى به تفسيرى بودن روايت يا بيان مصداق نمودن آن دارد، ارتباط دسته آيات را در اين بخش بيان مى نمايد. در نقل اقوال تفسيرى گاه يكى را ترجيح مى دهد. مواردى نيز در پاورقى بخش شرح ها به مطالب قاموس قرآن خود، ارجاع مى دهد.(مانند ج1، ص479 بحث كرسى و بحث اهل اعراف ج3، ص419)
+
در این اثر، از تفاسیر و منابع [[شیعه|شیعه]] و [[اهل سنت]] استفاده وافرى شده است از جمله:
  
و نيز در اين پاورقى ها موارد اقتباس از تفاسير ديگر را ذكر مى نمايد.(مانند ج1، ص478 در تفسير «لاتأخذه سنة ولانوم») نكته ها: نويسنده مى فرمايد: مطالبى كه اگر در بخش شرح ها مى آورديم باعث طولانى شدن آن مى شد و نيز مطالبى كه به عنوان برداشت هاى امروزين از آيات است، در اين قسمت آورده ايم.
+
[[نهج البلاغه]]، [[تفسیر المیزان]]، [[تفسیر مجمع البیان]]، [[البرهان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر البرهان]]، [[تفسیر عیاشى]]، [[تفسیر صافى]]، [[جوامع الجامع (کتاب)|تفسیر جوامع الجامع]]، [[آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر آلاء الرحمن]]، [[اصول کافی|اصول کافى]]، [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]]، [[بحارالأنوار (کتاب)|بحارالانوار]]، [[وسائل الشیعه]]، [[سفینة البحار]]، [[الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل (کتاب)|تفسیر کشاف]]، [[انوار التنزیل و اسرار التأویل (کتاب)|تفسیر بیضاوى]]، تفسیر نیشابورى، تفسیر المنار و... .
 
 
البته بخش نكته ها، همه دسته آيات را دربر نمى گيرد و مواردى را شامل نمى شود.(مانند آيه 213 [[سوره بقره]]، ج1، ص384، ج2، ص297 ذيل آيات 112 تا 117 [[سوره انعام]] و...)
 
 
 
مطالبى در اين بخش مطرح شده كه بيشتر حالت موضوعى دارد، مانند عالم برزخ (ذيل آيه 130-134 [[سوره بقره]])، زندگى مكتبى (ذيل آيه 68 [[سوره انعام]] ج3، ص247)، تجسم عمل (در [[سوره زلزال]])، قصه آدم (ج3، ص390) در اين بخش مطلب دكتر رشاد مصرى به نقل از مجله مكتب اسلام شماره چهارم سال 14 در جلد3، ص366 آورده شده است.
 
 
 
==ويژگيهاى تفسير==
 
 
 
ويژگى مهم اين تفسير، بيان ساده و روان آن است كه استفاده آن را براى عموم فارسى زبانان سهل و آسان مى گرداند و قشر جوان دبيرستانى و دانشجو به راحتى مى توانند از آن بهره گيرند. ويژگى ديگر آن پرهيز از ذكر اقوال و نظرات گوناگون است كه سبب فهم سريع و راحت تر مطالب مى گردد و خواننده را دچار حيران و سرگردانى نخواهد كرد.
 
 
 
==منابع تفسير==
 
 
 
در اين اثر، از تفاسير و منابع شيعه و اهل سنت استفاده وافرى شده است از جمله:
 
 
 
# نهج البلاغه
 
# تفسير الميزان
 
# تفسير مجمع البيان
 
# تفسير البرهان
 
# تفسير عياشى
 
# تفسير صافى
 
# تفسير جوامع الجامع
 
# تفسير آلاء الرحمن
 
# اصول كافى
 
# بحارالانوار
 
# من لايحضره الفقيه
 
# وسائل الشيعه
 
# سفينة البحار
 
# تفسير كشاف
 
# تفسير بيضاوى
 
# تفسير نيشابورى
 
# تفسير المنار و...
 
  
 
==منابع==
 
==منابع==
* آشنایی با تفسیرهای شیعی، مرکز اطلاع رسانی غدیر.
 
==پیوند==
 
[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39289/%D8%AA%D9%81%D8%B3%D9%8A%D8%B1-%D8%A7%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB/&from=search&&query=%D8%A7%D8%AD%D8%B3%D9%86&count=20&execute=true  متن تفسیر احسن الحدیث در کتابخانه دیجیتال اهل البیت]
 
  
 +
*آشنایی با تفسیرهای شیعی، مرکز اطلاع رسانی غدیر.
 
{{تفسیر قرآن}}
 
{{تفسیر قرآن}}
 
[[رده:تفاسیر اجتماعی]]
 
[[رده:تفاسیر اجتماعی]]
 
[[رده:تفاسیر تربیتی]]
 
[[رده:تفاسیر تربیتی]]
 
[[رده:تفاسیر]]
 
[[رده:تفاسیر]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۷ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۱۹

تفسیر احسن الحدیث.jpg
نویسنده سید علی اکبر قرشی
موضوع تفاسیر شیعه
زبان فارسی
تعداد جلد ۱۲

تفسیر احسن الحدیث

«تفسیر احسن الحدیث» اثر سید على اکبر قرشى، مشتمل بر تفسیر کامل قرآن به زبان فارسى است. این کتاب نگارشی ساده و روان و با جهت گیرى هدایتى و تربیتى، متناسب با سطح و فهم توده مردم دارد. تفسیر قرآن به قرآن و استفاده از روایات در این تفسیر فراوان است.

انگیزه مفسر

سید على اکبر قرشى در مقدمه کتاب مى گوید: بعد از نوشتن «قاموس قرآن» و کتابهاى دیگر در فکرم بود که اثرى ماندگار از خود بر جاى گذارم، خداوند لطف فرمود به فکرم رسید، تفسیر بنویسم و این تفسیر هم فارسى باشد، نظرم این بود که ما در مملکت تفسیر فارسى کم داریم. آن وقت هنوز تفسیر فارسى کاملى ارائه نشده بود، چند جلد از «تفسیر نمونه» آمده بود. منتهى نظرم آن بود که باید حداقل دوازده تفسیر فارسى داشته باشیم. این مسأله باعث شد که من این تفسیر را نوشتم.

روش تفسیر

این تفسیر همانند بسیارى از تفاسیر، مقدمه اى در بعضى مسائل علوم قرآنى دارد که در حقیقت جزو مبادى تفسیر و آشنایى کلى با قرآن مى باشد. مانند: توضیح کلمه «قرآن»، سوره ها و آیات قرآن، مطالب قرآن، سوره ها و آیه هاى مکى و مدنى، تقسیم سوره ها به سالهاى قبل از هجرت و بعد از آن، اولین و آخرین سوره، ترکیب و ترتیب سوره هاى قرآن، نزول دفعى و تدریجى قرآن، عاصم و قرائت او، اهتمام پیامبر صلى اللّه علیه و آله به خواندن و آموختن قرآن، حکایت قرآن، قرآن و انقلاب اسلامى و توضیح سبک تفسیرى در تفسیر احسن الحدیث.

روش این تفسیر در ترتیب مباحث آن است که در آغاز آیاتى را که مطالب آن با یکدیگر مرتبط است، برمى گزیند، سپس ترجمه فارسى آن را ارائه مى دهند، آنگاه وارد سه بحث جداگانه خواهد شد. کلمه ها، شرح ها، نکته ها.

کلمه ها: در این بخش کلمات آیات از افعال و اسماء، ترجمه مى شود در این بخش احیانا وجه تسمیه (مانند وجه تسمیه ابلیس براى شیطان آیه ۲۴ سوره بقره، ج۱ ص۹۰)، اختلاف معنا (مانند معناى بناء و سفک در آیه ۲۰ و ۳۰ سوره بقره)، مفرد کلمات، نوع کلمه مانند مشتق یا جامد بودن (مانند کلمه ملائکه در آیه ۲۰ سوره بقره)، معناى شرعى (مانند معناى شرعى کلمه سجده در آیه ۲۴ بقره) و وزن آنها بیان مى گردد. نیز گاهى لفظ عربى را در ترجمه مى آورد (مانند: الانهار: النهر: مجرى الماء الفائض).

در معانى کلمات و توضیح آنها در مواردى به قبل ارجاع مى دهد (مانند امسکوهنّ). در این بخش مطالب را از کتاب قاموس قرآن خود، مفردات راغب، تفسیر مجمع البیان، اقرب الموارد، برهان قاطع (در معناى سلوى)، قاموس ‍ اللغه، صحاح جوهری و براى شاهد آوردن به نهج البلاغه هم استناد مى نماید. (مانند: یحبطه، در آیه ۲۷۵ بقره و اخدود در آیه۴ سوره بروج) هر از چندى نیز وزن کلمات را ذکر مى نماید، منتهى وزن فارسى (مانند: اکل بر وزن شتر، کبر بر وزن جگر ج۱، ص۴۹۸ در آیه ۲۹۵-۲۹۶ سوره بقره).

ابتداى هر سوره، کلیاتى راجع به آن از قبیل مکى و مدنى بودن، تعداد آیات، چندمین سوره در نزول، قبل یا بعد بودن آن نسبت به سوره دیگر، فضائل سوره، غرض سوره و علت نامگذارى سوره مطرح مى شود. گاهى نیز به اختلاف نظر در آیات سوره ها اشاره اى دارد (مانند ج۱۲، ص۳۶۸ سوره أرأیت). به شأن نزول سوره ها در این قسمت اشاره مى نماید. در این بخش از روایات تفسیر مجمع البیان، تفسیر عیاشى، تفسیر برهان، تفسیر ابن کثیر، تفسیر بیضاوى، تفسیر المیزان و تفسیر کشاف استفاده کرده اند.

شرح ها: در این فراز، شروع به تفسیر تک تک آیات مى نماید و قبل از آن شأن نزول آیه را (در صورت موجود بودن) بیان مى کند، گاهى توضیح مختصرى راجع به موضوع آیات ذکر مى نماید (مانند بحث تحویل قبله)، سپس خلاصه اى از مطالب آیات را در قالب خلاصه آیات بیان و سرانجام به تفسیر تک تک آیات مى پردازد.

در این میان، گاه لفظ یا معنایى از آیه را با کمک آیات دیگر توضیح مى دهد (مانند شرح «کذلک» با استفاده از آیات دیگر آیه ۱۴۳ سوره بقره ج۱، ص۲۶۶). در توضیح روایات نیز بعضا نظرى به تفسیرى بودن روایت یا بیان مصداق نمودن آن دارد، ارتباط دسته آیات را در این بخش بیان مى نماید. در نقل اقوال تفسیرى گاه یکى را ترجیح مى دهد. مواردى نیز در پاورقى بخش شرح ها به مطالب قاموس قرآن خود، ارجاع مى دهد (مانند ج۱، ص۴۷۹ بحث کرسى و بحث اهل اعراف، ج۳، ص۴۱۹).

و نیز در این پاورقى ها موارد اقتباس از تفاسیر دیگر را ذکر مى نماید (مانند ج۱، ص۴۷۸ در تفسیر «لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ»).

نکته ها: نویسنده مى فرماید: مطالبى که اگر در بخش شرح ها مى آوردیم باعث طولانى شدن آن مى شد و نیز مطالبى که به عنوان برداشت هاى امروزین از آیات است، در این قسمت آورده ایم. البته بخش نکته ها، همه دسته آیات را دربر نمى گیرد و مواردى را شامل نمى شود (مانند آیه ۲۱۳ سوره بقره، و ذیل آیات ۱۱۲ تا ۱۱۷ سوره انعام و...).

مطالبى در این بخش مطرح شده که بیشتر حالت موضوعى دارد، مانند عالم برزخ (ذیل آیه ۱۳۰-۱۳۴ سوره بقره)، زندگى مکتبى (ذیل آیه ۶۸ سوره انعام ج۳، ص۲۴۷)، تجسم عمل (در سوره زلزال)، قصه حضرت آدم (ج۳، ص۳۹۰).

ویژگی‌هاى تفسیر

ویژگى مهم تفسیر احسن الحدیث، بیان ساده و روان آن است که استفاده آن را براى عموم فارسى زبانان سهل و آسان مى گرداند و قشر جوان دبیرستانى و دانشجو به راحتى مى توانند از آن بهره گیرند. ویژگى دیگر آن، پرهیز از ذکر اقوال و نظرات گوناگون است که سبب فهم سریع و راحت تر مطالب مى گردد و خواننده را دچار حیران و سرگردانى نخواهد کرد.

منابع این تفسیر

در این اثر، از تفاسیر و منابع شیعه و اهل سنت استفاده وافرى شده است از جمله:

نهج البلاغه، تفسیر المیزان، تفسیر مجمع البیان، تفسیر البرهان، تفسیر عیاشى، تفسیر صافى، تفسیر جوامع الجامع، تفسیر آلاء الرحمن، اصول کافى، من لایحضره الفقیه، بحارالانوار، وسائل الشیعه، سفینة البحار، تفسیر کشاف، تفسیر بیضاوى، تفسیر نیشابورى، تفسیر المنار و... .

منابع

  • آشنایی با تفسیرهای شیعی، مرکز اطلاع رسانی غدیر.
***
تفسیر قرآن
درباره تفسیر قرآن: تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن
اصطلاحات: اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات
شاخه های تفسیر قرآن:

تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی)

روشهای تفسیری قرآن:
تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: