انوار العرفان فى تفسير القرآن (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | {{مشخصات کتاب | |
| − | + | |عنوان= | |
| − | + | |تصویر=[[پرونده:انوار العرفان فى تفسير القرآن.jpg|240px|وسط]] | |
| − | = | + | |نویسنده= ابوالفضل داورپناه |
| − | + | |موضوع= تفاسیر شیعه | |
| − | + | |زبان= فارسی | |
| − | + | |تعداد جلد= ۱۶ | |
| − | + | |عنوان افزوده1= | |
| − | + | |افزوده1= | |
| − | + | |عنوان افزوده2= | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | |افزوده2= | |
| − | در | + | |لینک= [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/40042/انوار-العرفان-في-تفسير-القرآن انوار العرفان فى تفسير القرآن] |
| + | }} | ||
| + | کتاب '''«انوار العرفان فى تفسیر القرآن»''' اثر ابوالفضل داورپناه (م، ۱۳۸۴ ش)، از [[تفسیر|تفاسیر اجتهادی]] [[قرآن کریم]] به شیوه [[تفسیر ترتیبی|ترتیبى]] و به زبان فارسى مى‌باشد. مؤلف این تفسیر در ترجمه و شرح آیات از نظم و نثر استفاده نموده و با وجود سادگى، داراى مطالب علمى، آموزشى و ارشادى نیز مى‌باشد. تفسیر «انوار العرفان» شامل ۱۶ جلد تا پایان [[سوره انفال]] است. | ||
| − | + | ==روش تفسیر== | |
| − | + | مفسر در ابتداى کتاب مباحثى در [[علوم قرآن]] شامل آشنا شدن با قرآن و مقدمات استفاده از آن، موانع [[فهم قرآن|فهم معانى قرآن]]، آداب قارى قرآن و امور باطنى که باید رعایت نماید، فضیلت قرآن و ثواب [[تلاوت قرآن|تلاوت]] آن، نامهاى قرآن، شماره [[سوره|سوره‌ها]] و [[آیه|آیات]] و کلمات و حروف قرآن، [[تأویل]] و [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، توضیح برخى اصطلاحات مربوط به تفسیر (مانند: [[آیات محکم و متشابه|محکم و متشابه]]، [[مجمل و مبین|مجمل و مبین]]، [[ناسخ و منسوخ]]، [[مطلق و مقید|مطلق و مقید]]، [[عام و خاص|خاص و عام]] و ظاهر و باطن)، سوره‌ها و آیات [[سوره های مکی و مدنی|مکی یا مدنی]]، اولین و آخرین سوره‌اى که نازل گردیده و بحثى راجع به [[استعاذه]]، مطرح نموده است. | |
| − | + | روش کلى مرحوم داورپناه در تفسیر به این ترتیب است که در ابتداى هر [[سوره]]، اطلاعاتى در زمینه تعداد حروف سوره، تعداد کلمات آن، تعداد [[آیات]]، تعداد رکوع، [[ترتیب نزول سوره ها|ترتیب نزول سوره]]، ترتیب تنظیم سوره در فهرست ترتیبى سوره‌ها و [[سوره های مکی و مدنی|مکى یا مدنى]] بودن آن ارائه مى‌دهند. | |
| − | + | پس از آن آیاتى از سوره را که قصد ترجمه و شرح آنها را دارد آورده، به ترجمه و شرح منظوم توأم با نثر یک به یک آنها مى‌پردازد. مرحله ترجمه و شرح از یکدیگر تفکیک شدنى نیست. ایشان در مورد [[ترجمه قرآن]] معتقد است عبارات قرآن ترجمه‌بردار نیست و حتى از لحاظ اسلوب با زبان عربى امروز و هیچ روز دیگر هم شباهت ندارد، لذا ترجمه آیات قرآن براى فهمیدن آن کافى نیست و چون سعى مى‌شود که چیزى در ترجمه بر اصل آن اضافه نگردد، اشکال ترجمه و نارسایى آن زیادتر مى‌شود؛ بنابراین ترجمه کلام الهى و گنجاندن آن در قالب کلام بشرى، آن هم در قالب زبان فارسى که نسبت به زبان عربى بسیار محدود است، مانند گنجاندن آب اقیانوس در کاسه است. | |
| − | + | مؤلف سپس به بیان [[شأن نزول]] آیات از منابع مختلفی مانند [[کشف الاسرار و عدة الابرار (کتاب)|کشف الاسرار]]، [[تفسیر طبری (کتاب)|تفسیر طبرى]]، [[مجمع البیان]]، [[التبیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر تبیان]]، [[نمونه بینات در شأن نزول آیات (کتاب)|نمونه بینات]]، [[البرهان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر برهان]] و...، مى‌پردازد. | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | بحثى از نظر لغت و معنى، عنوان دیگر این تفسیر است که بعد از شأن نزول بیان مى‌شود. مفسر کلمات آیه یا فرازهاى آن را یک به یک مورد بررسى قرار داده، معانى آن را غالبا بدون ذکر منبع مطرح مى‌نماید، سپس موارد مشابه کلمه را در آیات دیگر بیان نموده معانى آن را گاه تا ۶ معنا یا بیشتر بازگو مى‌کند. با پایان یافتن این بخش مراجعه کننده تفسیر به معناى یک کلمه در تمام قرآن واقف خواهد شد. | |
| − | مفسر با | + | سپس نوبت به بخش «توضیحات» مى‌رسد، که در واقع اصلى‌ترین بخش این تفسیر است. مفسر در این بخش، آیه یا فرازى از آن را مورد بحث قرار داده با نقل اقوال مفسرین به تفسیر آن مى‌پردازد. در این عنوان گاهى مطالب را با سؤال و جواب پى‌گیرى مى‌نماید. |
| − | + | عنوان «روایات» فصل بعدى این تفسیر است که به ذکر روایات مربوط به آن آیات مى‌پردازد و فقط در موارد اندکى منابع آن را ذکر نموده است. مفسر عنوان مستقلى را براى بیان فضائل و [[ثواب]] سوره ها و قرائت آنها اختصاص نداده است، اما معمولا در بخش روایات با ذکر روایات از [[پیامبر اسلام|پیامبر]] و [[اهل بیت]] علیهم السّلام متذکر آن مى‌شود. | |
| − | + | «تجزیه و ترکیب» عنوان بعدى مفسر مى‌باشد که در آن به تجزیه و ترکیب فرازهاى مختلف آیات مى‌پردازد و تقریبا تمام حروف و اسامى و افعال آیات را بررسى مى‌کند، و جایگاه جملات را نیز به خوبى بیان مى‌نماید. | |
| − | + | مفسر محترم سعى دارد در تمامى مقاطع بطور وسیع بحث نماید بدین جهت همواره به نقل اقوال در هر زمینه مى‌پردازد. گاهى نیز، توضیح مبسوط ایشان به مسائل مرتبط با موضوع بحث هم کشیده مى‌شود. | |
| − | + | در بخش توضیحات، ایشان سؤالهایى که در فرازهاى آیه مطرح است بیان نموده و تا حد امکان پاسخ آن را مطرح مى‌کند، و در مقاطعى که مربوط به انبیاء و عملکرد آنهاست شبهه‌هاى رایج را از دیدگاههاى متفاوت بیان می نماید. ایشان گاهى براى توضیح آیات، به ذکر داستان واقعه تمسک مى‌جوید و از آن بهره مى‌برد. | |
| − | + | ورود ایشان به مباحث [[فقه|فقهى]] در بخش توضیحات، گاهى بیش از حد تفسیر بوده و به موارد اختلاف نظر و دیدگاههاى فقهى مذاهب پنجگانه اشاره مى‌نماید. | |
| − | + | مفسر محترم سعى دارد در آیاتى که اشاره به مسائل [[توحید]] دارد، جنبه‌هاى مختلف را مطرح نماید و مخاطب خود را با مسائل اعتقادى بیشتر آشنا کند. همچنین بحث [[ولایت]] [[امیرالمؤمنین|امیرالمومنین]] علیه السّلام و [[ائمه اطهار]] علیهم السّلام در آیات مرتبط مورد توجه بوده است. | |
| − | + | در میان مباحث ترجمه و شرح، گاهى مصنف نکته‌هایى را به عنوان نکات استفاده شده از آیات مطرح مى‌نماید که معمولا نکات کلى و اساسى است. | |
| − | + | پرداختن و استفاده نمودن از [[اسرائیلیات|اسرائیلیات]]، در برخى تفاسیر مشهود است، امّا مفسر سعى نموده است به این وادى قدم نگذارد و اضافه بر داستان قرآن و بیان مناسبت با آن از روایات، از اسرائیلیات استفاده نکند و در این راه نیز موفق بوده و ردپایى از اینگونه موارد در تفسیر ایشان به چشم نمى‌خورد. | |
| − | + | ==منابع تفسیر== | |
| − | + | مفسر با اینکه با تعبیر «برخى مفسرین»، اقوال زیادى را نقل مى‌کند و همچنین در عنوان «روایات»، [[حدیث|احادیث]] فراوانى را بازگو مى‌نماید، امّا در هیچ یک از مقدمات ابتداى تفسیر و یا لابلاى مجلدات آن، منابع خود را یکجا مطرح نمى‌کند. منتهى از نقلها و تصریح‌هاى گوناگون و پراکنده ایشان قسمت عمده از منابع را مى‌توان به شرح ذیل بیان کرد: | |
| − | + | از تفاسیر: [[مجمع البیان (کتاب)|مجمع البیان]]، [[التبیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|التبیان]]، [[البرهان فی تفسیر القرآن (کتاب)|البرهان]]، [[تفسیر عیاشی (کتاب)|تفسیر عیاشى]]، [[تفسیر قمی (کتاب)|تفسیر قمى]]، [[تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام (کتاب)|تفسیر منسوب به امام حسن عسکرى (ع)]]، [[تفسیر نمونه]]، [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]]، [[روض الجنان و روح الجنان (کتاب)|روض الجنان]]، [[التفسیر الکبیر (کتاب)|تفسیر کبیر]]، [[تفسیر طبری (کتاب)|جامع البیان]]، [[التفسیر الکاشف (کتاب)|تفسیر الکاشف]]، جامع الاحکام قرطبى، [[تفسیر صافی (کتاب)|تفسیر صافى]]، احکام القرآن قاضى ابوبکر، حقایق سلمى، تفسیر ابن مردویه، تفسیر ثعلبى و... . | |
| − | + | ||
| − | [ | + | از منابع روایى: [[التوحید (کتاب)|توحید صدوق]]، [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لا یحضره الفقیه]]، مناقب، [[الاختصاص (کتاب)|اختصاص مفید]]، [[وسائل الشیعه (کتاب)|وسائل الشیعه]]، لآلى الاخبار، [[الکافی (کتاب)|الکافى]]، [[معانى الأخبار (کتاب)|معانى الاخبار]]، [[صحیح بخاری (کتاب)|صحیح بخارى]]، [[صحیح مسلم (کتاب)|صحیح مسلم]]، [[مسند احمد بن حنبل (کتاب)|مسند احمد]]، [[سنن ترمذی (کتاب)|سنن ترمذى]] و... . |
| + | |||
| + | از منابع دیگر نیز می توان به این موارد اشاره کرد: [[شواهد التنزیل لقواعد التفضیل (کتاب)|شواهد التنزیل]] حسکانى، بحر الحقایق، تأویلات نجمیه، منهاج النجاة فى تفسیر الصلاة، [[انیس الأعلام فی نصرة الاسلام (کتاب)|انیس الاعلام فی نصره الاسلام]]، [[المفردات فی غریب القرآن (کتاب)|مفردات راغب]]، قاموس اللغه، رساله عروة الوثقى [[شیخ بهایی|شیخ بهایى]] و... . | ||
| + | |||
| + | ==منابع== | ||
| + | |||
| + | * [[نرم افزار جامع تفاسیر نور|نرم افزار جامع التفاسیر]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. | ||
{{تفسیر قرآن}} | {{تفسیر قرآن}} | ||
| − | [[رده: تفاسیر]] | + | [[رده: تفاسیر]][[رده: تفاسیر اجتهادی]][[رده: تفسیرهای شیعه]] |
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۰۴
 | |
| نویسنده | ابوالفضل داورپناه |
| موضوع | تفاسیر شیعه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱۶ |
|
| |
کتاب «انوار العرفان فى تفسیر القرآن» اثر ابوالفضل داورپناه (م، ۱۳۸۴ ش)، از تفاسیر اجتهادی قرآن کریم به شیوه ترتیبى و به زبان فارسى مى‌باشد. مؤلف این تفسیر در ترجمه و شرح آیات از نظم و نثر استفاده نموده و با وجود سادگى، داراى مطالب علمى، آموزشى و ارشادى نیز مى‌باشد. تفسیر «انوار العرفان» شامل ۱۶ جلد تا پایان سوره انفال است.
روش تفسیر
مفسر در ابتداى کتاب مباحثى در علوم قرآن شامل آشنا شدن با قرآن و مقدمات استفاده از آن، موانع فهم معانى قرآن، آداب قارى قرآن و امور باطنى که باید رعایت نماید، فضیلت قرآن و ثواب تلاوت آن، نامهاى قرآن، شماره سوره‌ها و آیات و کلمات و حروف قرآن، تأویل و تفسیر، توضیح برخى اصطلاحات مربوط به تفسیر (مانند: محکم و متشابه، مجمل و مبین، ناسخ و منسوخ، مطلق و مقید، خاص و عام و ظاهر و باطن)، سوره‌ها و آیات مکی یا مدنی، اولین و آخرین سوره‌اى که نازل گردیده و بحثى راجع به استعاذه، مطرح نموده است.
روش کلى مرحوم داورپناه در تفسیر به این ترتیب است که در ابتداى هر سوره، اطلاعاتى در زمینه تعداد حروف سوره، تعداد کلمات آن، تعداد آیات، تعداد رکوع، ترتیب نزول سوره، ترتیب تنظیم سوره در فهرست ترتیبى سوره‌ها و مکى یا مدنى بودن آن ارائه مى‌دهند.
پس از آن آیاتى از سوره را که قصد ترجمه و شرح آنها را دارد آورده، به ترجمه و شرح منظوم توأم با نثر یک به یک آنها مى‌پردازد. مرحله ترجمه و شرح از یکدیگر تفکیک شدنى نیست. ایشان در مورد ترجمه قرآن معتقد است عبارات قرآن ترجمه‌بردار نیست و حتى از لحاظ اسلوب با زبان عربى امروز و هیچ روز دیگر هم شباهت ندارد، لذا ترجمه آیات قرآن براى فهمیدن آن کافى نیست و چون سعى مى‌شود که چیزى در ترجمه بر اصل آن اضافه نگردد، اشکال ترجمه و نارسایى آن زیادتر مى‌شود؛ بنابراین ترجمه کلام الهى و گنجاندن آن در قالب کلام بشرى، آن هم در قالب زبان فارسى که نسبت به زبان عربى بسیار محدود است، مانند گنجاندن آب اقیانوس در کاسه است.
مؤلف سپس به بیان شأن نزول آیات از منابع مختلفی مانند کشف الاسرار، تفسیر طبرى، مجمع البیان، تفسیر تبیان، نمونه بینات، تفسیر برهان و...، مى‌پردازد.
بحثى از نظر لغت و معنى، عنوان دیگر این تفسیر است که بعد از شأن نزول بیان مى‌شود. مفسر کلمات آیه یا فرازهاى آن را یک به یک مورد بررسى قرار داده، معانى آن را غالبا بدون ذکر منبع مطرح مى‌نماید، سپس موارد مشابه کلمه را در آیات دیگر بیان نموده معانى آن را گاه تا ۶ معنا یا بیشتر بازگو مى‌کند. با پایان یافتن این بخش مراجعه کننده تفسیر به معناى یک کلمه در تمام قرآن واقف خواهد شد.
سپس نوبت به بخش «توضیحات» مى‌رسد، که در واقع اصلى‌ترین بخش این تفسیر است. مفسر در این بخش، آیه یا فرازى از آن را مورد بحث قرار داده با نقل اقوال مفسرین به تفسیر آن مى‌پردازد. در این عنوان گاهى مطالب را با سؤال و جواب پى‌گیرى مى‌نماید.
عنوان «روایات» فصل بعدى این تفسیر است که به ذکر روایات مربوط به آن آیات مى‌پردازد و فقط در موارد اندکى منابع آن را ذکر نموده است. مفسر عنوان مستقلى را براى بیان فضائل و ثواب سوره ها و قرائت آنها اختصاص نداده است، اما معمولا در بخش روایات با ذکر روایات از پیامبر و اهل بیت علیهم السّلام متذکر آن مى‌شود.
«تجزیه و ترکیب» عنوان بعدى مفسر مى‌باشد که در آن به تجزیه و ترکیب فرازهاى مختلف آیات مى‌پردازد و تقریبا تمام حروف و اسامى و افعال آیات را بررسى مى‌کند، و جایگاه جملات را نیز به خوبى بیان مى‌نماید. مفسر محترم سعى دارد در تمامى مقاطع بطور وسیع بحث نماید بدین جهت همواره به نقل اقوال در هر زمینه مى‌پردازد. گاهى نیز، توضیح مبسوط ایشان به مسائل مرتبط با موضوع بحث هم کشیده مى‌شود.
در بخش توضیحات، ایشان سؤالهایى که در فرازهاى آیه مطرح است بیان نموده و تا حد امکان پاسخ آن را مطرح مى‌کند، و در مقاطعى که مربوط به انبیاء و عملکرد آنهاست شبهه‌هاى رایج را از دیدگاههاى متفاوت بیان می نماید. ایشان گاهى براى توضیح آیات، به ذکر داستان واقعه تمسک مى‌جوید و از آن بهره مى‌برد.
ورود ایشان به مباحث فقهى در بخش توضیحات، گاهى بیش از حد تفسیر بوده و به موارد اختلاف نظر و دیدگاههاى فقهى مذاهب پنجگانه اشاره مى‌نماید.
مفسر محترم سعى دارد در آیاتى که اشاره به مسائل توحید دارد، جنبه‌هاى مختلف را مطرح نماید و مخاطب خود را با مسائل اعتقادى بیشتر آشنا کند. همچنین بحث ولایت امیرالمومنین علیه السّلام و ائمه اطهار علیهم السّلام در آیات مرتبط مورد توجه بوده است.
در میان مباحث ترجمه و شرح، گاهى مصنف نکته‌هایى را به عنوان نکات استفاده شده از آیات مطرح مى‌نماید که معمولا نکات کلى و اساسى است.
پرداختن و استفاده نمودن از اسرائیلیات، در برخى تفاسیر مشهود است، امّا مفسر سعى نموده است به این وادى قدم نگذارد و اضافه بر داستان قرآن و بیان مناسبت با آن از روایات، از اسرائیلیات استفاده نکند و در این راه نیز موفق بوده و ردپایى از اینگونه موارد در تفسیر ایشان به چشم نمى‌خورد.
منابع تفسیر
مفسر با اینکه با تعبیر «برخى مفسرین»، اقوال زیادى را نقل مى‌کند و همچنین در عنوان «روایات»، احادیث فراوانى را بازگو مى‌نماید، امّا در هیچ یک از مقدمات ابتداى تفسیر و یا لابلاى مجلدات آن، منابع خود را یکجا مطرح نمى‌کند. منتهى از نقلها و تصریح‌هاى گوناگون و پراکنده ایشان قسمت عمده از منابع را مى‌توان به شرح ذیل بیان کرد:
از تفاسیر: مجمع البیان، التبیان، البرهان، تفسیر عیاشى، تفسیر قمى، تفسیر منسوب به امام حسن عسکرى (ع)، تفسیر نمونه، تفسیر المیزان، روض الجنان، تفسیر کبیر، جامع البیان، تفسیر الکاشف، جامع الاحکام قرطبى، تفسیر صافى، احکام القرآن قاضى ابوبکر، حقایق سلمى، تفسیر ابن مردویه، تفسیر ثعلبى و... .
از منابع روایى: توحید صدوق، من لا یحضره الفقیه، مناقب، اختصاص مفید، وسائل الشیعه، لآلى الاخبار، الکافى، معانى الاخبار، صحیح بخارى، صحیح مسلم، مسند احمد، سنن ترمذى و... .
از منابع دیگر نیز می توان به این موارد اشاره کرد: شواهد التنزیل حسکانى، بحر الحقایق، تأویلات نجمیه، منهاج النجاة فى تفسیر الصلاة، انیس الاعلام فی نصره الاسلام، مفردات راغب، قاموس اللغه، رساله عروة الوثقى شیخ بهایى و... .
منابع
- نرم افزار جامع التفاسیر، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|
