آیه امامت: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | آیه 124 [[سوره بقره]] | + | {{خوب}} |
| + | آیه 124 [[سوره بقره]] که بحث امامت [[حضرت ابراهیم]] علیه‌السلام را مطرح نموده است و از آن، نظر [[قرآن]] در مسائل مربوط به مبحث [[امامت]] استخراج می‌شود، به «آیه امامت» شهرت پیدا کرده است. | ||
| − | {{قرآن در قاب|«وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي قالَ لايَنالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ»|سوره=2|آیه=124}} | + | {{قرآن در قاب|«وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي قالَ لايَنالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ»|سوره=2|آیه=124|ترجمه=و [یاد کنید] هنگامی که ابراهیم را پروردگارش به اموری [دشوار و سخت] آزمایش کرد، پس او همه را به طور کامل به انجام رسانید، پروردگارش [به خاطر شایستگی ولیاقت او] فرمود: من تو را برای همه مردم پیشوا و امام قرار دادم. ابراهیم گفت: و از دودمانم [نیز پیشوایانی برگزین]. [پروردگار] فرمود: پیمان من [که امامت و پیشوایی است] به ستمکاران نمی رسد.}} |
| − | و | + | ==اهمیت آیه== |
| + | ارتباط این [[آیه]] شریفه با مباحث زیربنایی اعتقادی مانند «[[عصمت|عصمت امام]]» و «مقام [[امامت]]»، موجب پیدایش مباحث گسترده میان متکلمان مسلمان شده است. [[شیعه]] در کنار [[آیه تطهیر]] و [[آیه ولایت]] و... با استناد به این آیه، عصمت را شرط امامت و پیشوایی جامعه، و امامت را یک مقام و منصب الهی و بالاتر از مقام [[نبوت]] دانسته اند. | ||
| − | + | ==منظور از «کلمات» در روایات== | |
| + | *[[امام صادق]] علیه السلام در پاسخ به سؤال [[مفضل بن عمر]] پیرامون معنی «کلمات» در آیه مورد بحث، با اشاره به آیه 37 [[سوره بقره]]: «{{متن قرآن| فَتَلَقَّىٰ آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ ۚ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ}}» می فرمایند: «همان كلماتى است كه [[آدم]] آن را از پروردگارش دريافت كرد و بر زبان جارى نمود و خداوند توبه اش را پذيرفت. سپس در توضیح چیستی این کلمات می فرمایند: و آن اين كلمات است كه گفت: «{{متن حدیث|أسألك بحقّ محمّد و عليّ و فاطمة و الحسن و الحسين إلّا تبتَ عليّ}}»<ref>الخصال، صدوق، ج1، ص: 305</ref> یعنی «پروردگارا از تو مسألت مينمايم كه بحق محمّد و على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام توبه مرا بپذير». | ||
| − | + | *در [[تفسیر قمی]] آمده است: آزمون [[حضرت ابراهیم]] علیه السلام به واسطه خوابی بود که در آن دید فرزندش [[حضرت اسماعیل]] علیه السلام را ذبح می کند. | |
| − | * | + | *[[شیخ طبرسی]] در [[مجمع البیان]] روایتی از [[ابن عباس]] نقل می کند که «کلمات» را به 40 خصلت [[تفسیر]] نموده است که ابراهیم علیه السلام به همه آن 40 خصلت آراسته شد.<ref>ترجمه تفسير مجمع البيان، ج2، ص: 27</ref> این خصلت ها در آیه 112 [[سوره توبه]]، آیات ابتدایی [[سوره مؤمنون]] و نیز در سوره های [[سوره احزاب|احزاب]] و [[سوره معارج|معارج]] بیان شده است. برخی از این خصلت ها عبارتند از: [[توبه]]، [[عبادت]]، [[حمد]]، [[روزه|روزه داری]]، [[رکوع|ركوع کردن]]، [[سجده|سجده کردن]]، [[امر به معروف و نهی از منكر]]، مراقبت از [[حدود]] الهى، [[ایمان|ايمان]]، [[خشوع]] در [[نماز]]، [[لغو از منظر قرآن|احتراز از لغو و باطل]]، [[زکات|دادن زكات،]] ، [[امانت‌داری|رعايت امانت]]، [[پیمان شکنی|رعايت پيمان]]، محافظت بر نمازها». |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | == | + | ==دلالت‌های آیه== |
| − | <references/> | + | از این آیه شریفه نکاتی استفاده می شود، از جمله: |
| + | |||
| + | '''مقام امامت بالاتر از نبوت:''' | ||
| + | |||
| + | بر اساس این آیه شریفه، [[ابراهیم]] علیه السلام که دارای مقام [[نبوت]] است، پس از عبور پیروزمندانه از آزمون های الهی، به مقام [[امامت]] می رسد: {{متن قرآن|«وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا»}}؛ «هنگامى كه خدا ابراهيم را به امورى امتحان فرمود و او همه را به جاى آورد، خدا به او گفت: من تو را به امامت برگزينم». در روایتی از [[امام رضا]] علیه السلام آمده است: «خداوند ابراهيم خليل عليه السّلام را پس از نبوّت و خلّت در مرحلۀ سوم بدان مخصوص ساخت و فضيلتى است كه او را به آن مشرّف گردانيد و ذكر او را بدان وسيله بلند گردانيد پس خداى عزّ و جلّ فرمود: «من تو را براى مردم امام قرار دادم».<ref>الكافي (ط - الإسلامية)، ج1، ص: 199</ref> | ||
| + | |||
| + | '''امامت منصب الهی است:''' | ||
| + | |||
| + | همچنین از این آیه شریفه اینگونه استفاده می شود که امامت یک مقام و منصب الهی است، نه یک مقام اعتباری از سوی [[بشر]]؛ چرا که خداوند خطاب به ابراهیم علیه السلام می فرماید: {{متن قرآن|إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا}} « من تو را به امامت برگزينم». | ||
| + | |||
| + | '''امامت عهد الهی است:''' | ||
| + | |||
| + | طبق این آیه شریفه پس از اینکه ابراهیم علیه السلام به مقام امامت نائل آمد و آن را برای فرزندان خویش نیز از خداوند طلب نمود، خداوند فرمود: {{متن قرآن|«لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ»}}؛ «عهد من به مردم ستمكار نخواهد رسيد». از این بیان استفاده می شود که امامت عهد الهی است.<ref>فخر رازى، التفسير الكبير، ج 4، ص 45-48؛ ثعالبى، الجواهر الحسان، ج 1، ص 112. </ref> | ||
| + | |||
| + | '''عصمت لازمه‌ی امامت:''' | ||
| + | |||
| + | تمام مفسران [[شيعه]] آیه شریفه را دليل [[عصمت]] امام دانسته‌اند.<ref>امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه، صفحه: ۵۱</ref> چرا که به تصريح اين آيه: {{متن قرآن|«لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ»}}، امامت عهدى است از سوى خداوند كه ستمگران شايستگى آن را ندارند، زيرا غير معصوم به خود و ديگران ستمكار است.<ref>شیعه در برابر معتزله و اشاعره، صفحه: ۲۸۵</ref> امام رضا علیه السلام در بیان آیه می فرمایند: {{متن حدیث|«فابطلت هذه الآية امامة كل ظالم الى يوم القيامة و صارت في الصفوة»}}؛ <ref>الكافي (ط - الإسلامية)، ج1، ص: 199</ref> «اين آيه، امامت هر ظالمى را تا روز قيامت باطل كرده و آن را به پاكان اختصاص داده است». | ||
| + | ==منابع== | ||
| + | <references /> | ||
{{قرآن}} | {{قرآن}} | ||
| سطر ۲۴: | سطر ۴۰: | ||
[[رده:آیات سوره بقره]] | [[رده:آیات سوره بقره]] | ||
[[رده:امامت]] | [[رده:امامت]] | ||
| + | {{سنجش کیفی | ||
| + | |سنجش=شده | ||
| + | |شناسه= خوب | ||
| + | |عنوان بندی مناسب= خوب | ||
| + | |کفایت منابع و پی نوشت ها= متوسط | ||
| + | |رعایت سطح مخاطب عام= خوب | ||
| + | |رعایت ادبیات دانشنامه ای=خوب | ||
| + | |جامعیت=متوسط | ||
| + | |رعایت اختصار=خوب | ||
| + | |سیر منطقی=خوب | ||
| + | }} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۶
آیه 124 سوره بقره که بحث امامت حضرت ابراهیم علیه‌السلام را مطرح نموده است و از آن، نظر قرآن در مسائل مربوط به مبحث امامت استخراج می‌شود، به «آیه امامت» شهرت پیدا کرده است.
اهمیت آیه
ارتباط این آیه شریفه با مباحث زیربنایی اعتقادی مانند «عصمت امام» و «مقام امامت»، موجب پیدایش مباحث گسترده میان متکلمان مسلمان شده است. شیعه در کنار آیه تطهیر و آیه ولایت و... با استناد به این آیه، عصمت را شرط امامت و پیشوایی جامعه، و امامت را یک مقام و منصب الهی و بالاتر از مقام نبوت دانسته اند.
منظور از «کلمات» در روایات
- امام صادق علیه السلام در پاسخ به سؤال مفضل بن عمر پیرامون معنی «کلمات» در آیه مورد بحث، با اشاره به آیه 37 سوره بقره: « فَتَلَقَّىٰ آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ ۚ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ» می فرمایند: «همان كلماتى است كه آدم آن را از پروردگارش دريافت كرد و بر زبان جارى نمود و خداوند توبه اش را پذيرفت. سپس در توضیح چیستی این کلمات می فرمایند: و آن اين كلمات است كه گفت: «أسألك بحقّ محمّد و عليّ و فاطمة و الحسن و الحسين إلّا تبتَ عليّ»[۱] یعنی «پروردگارا از تو مسألت مينمايم كه بحق محمّد و على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام توبه مرا بپذير».
- در تفسیر قمی آمده است: آزمون حضرت ابراهیم علیه السلام به واسطه خوابی بود که در آن دید فرزندش حضرت اسماعیل علیه السلام را ذبح می کند.
- شیخ طبرسی در مجمع البیان روایتی از ابن عباس نقل می کند که «کلمات» را به 40 خصلت تفسیر نموده است که ابراهیم علیه السلام به همه آن 40 خصلت آراسته شد.[۲] این خصلت ها در آیه 112 سوره توبه، آیات ابتدایی سوره مؤمنون و نیز در سوره های احزاب و معارج بیان شده است. برخی از این خصلت ها عبارتند از: توبه، عبادت، حمد، روزه داری، ركوع کردن، سجده کردن، امر به معروف و نهی از منكر، مراقبت از حدود الهى، ايمان، خشوع در نماز، احتراز از لغو و باطل، دادن زكات، ، رعايت امانت، رعايت پيمان، محافظت بر نمازها».
دلالت‌های آیه
از این آیه شریفه نکاتی استفاده می شود، از جمله:
مقام امامت بالاتر از نبوت:
بر اساس این آیه شریفه، ابراهیم علیه السلام که دارای مقام نبوت است، پس از عبور پیروزمندانه از آزمون های الهی، به مقام امامت می رسد: «وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا»؛ «هنگامى كه خدا ابراهيم را به امورى امتحان فرمود و او همه را به جاى آورد، خدا به او گفت: من تو را به امامت برگزينم». در روایتی از امام رضا علیه السلام آمده است: «خداوند ابراهيم خليل عليه السّلام را پس از نبوّت و خلّت در مرحلۀ سوم بدان مخصوص ساخت و فضيلتى است كه او را به آن مشرّف گردانيد و ذكر او را بدان وسيله بلند گردانيد پس خداى عزّ و جلّ فرمود: «من تو را براى مردم امام قرار دادم».[۳]
امامت منصب الهی است:
همچنین از این آیه شریفه اینگونه استفاده می شود که امامت یک مقام و منصب الهی است، نه یک مقام اعتباری از سوی بشر؛ چرا که خداوند خطاب به ابراهیم علیه السلام می فرماید: إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا « من تو را به امامت برگزينم».
امامت عهد الهی است:
طبق این آیه شریفه پس از اینکه ابراهیم علیه السلام به مقام امامت نائل آمد و آن را برای فرزندان خویش نیز از خداوند طلب نمود، خداوند فرمود: «لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ»؛ «عهد من به مردم ستمكار نخواهد رسيد». از این بیان استفاده می شود که امامت عهد الهی است.[۴]
عصمت لازمه‌ی امامت:
تمام مفسران شيعه آیه شریفه را دليل عصمت امام دانسته‌اند.[۵] چرا که به تصريح اين آيه: «لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ»، امامت عهدى است از سوى خداوند كه ستمگران شايستگى آن را ندارند، زيرا غير معصوم به خود و ديگران ستمكار است.[۶] امام رضا علیه السلام در بیان آیه می فرمایند: «فابطلت هذه الآية امامة كل ظالم الى يوم القيامة و صارت في الصفوة»؛ [۷] «اين آيه، امامت هر ظالمى را تا روز قيامت باطل كرده و آن را به پاكان اختصاص داده است».
منابع
- ↑ الخصال، صدوق، ج1، ص: 305
- ↑ ترجمه تفسير مجمع البيان، ج2، ص: 27
- ↑ الكافي (ط - الإسلامية)، ج1، ص: 199
- ↑ فخر رازى، التفسير الكبير، ج 4، ص 45-48؛ ثعالبى، الجواهر الحسان، ج 1، ص 112.
- ↑ امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه، صفحه: ۵۱
- ↑ شیعه در برابر معتزله و اشاعره، صفحه: ۲۸۵
- ↑ الكافي (ط - الإسلامية)، ج1، ص: 199
