باعث (اسم الله): تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
جز (باعث (اسم الهی) را به باعث (اسم الله) منتقل کرد) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{مدخل دائرة المعارف|[[دائرة المعارف قرآن کریم]]}} | {{مدخل دائرة المعارف|[[دائرة المعارف قرآن کریم]]}} | ||
| − | ''' | + | '''«باعث»''' به معنای برانگیزاننده پیامبران به [[نبوت]] یا برانگیزاننده انسانها پس از [[مرگ]]، از اسماء و صفات [[خداوند]] است. |
| − | + | «باعث» اسم فاعل از مصدر «بَعْث» (برانگیختن) و در لغت به معناى برانگیزنده است.<ref>مفردات، ص۱۳۲؛ لسان‌العرب، ج۱، ص۴۳۸، «بعث».</ref> این کلمه در حقیقت به معناى ایجادکننده انگیزه در موجود و خارج کننده آن از حالت تساوى و مایل ساختن آن به سَمْتى خاص است. | |
| − | + | واژه باعث که بر اساس روایات از اسماى حسناى الهى است،<ref>الکافى، ج۱، ص۱۶۴؛ بحارالانوار، ج۴، ص۲۱۰.</ref> در [[قرآن کریم]] صریحاً نیامده؛ اما مشتقات ماده آن ۶۷ بار در قرآن به کار رفته<ref>المعجم الاحصائى؛، ج۱، ص۳۸۱.</ref> و بیشتر در موارد زنده کردن و زنده شدن پس از [[مرگ]]، اعم از حیات دوباره در روز [[قیامت]] که از آن به حشر و [[معاد]] تعبیر مى‌شود و نیز فرستادن انبیا بکار رفته است. | |
| − | مفسران با توجه به موارد استعمال بعث و مشتقات آن در | + | مفسران با توجه به موارد استعمال بعث و مشتقات آن در قرآن کریم معانى متعددى از آن گرفته‌اند که عبارت است از: |
| − | + | * الهام کردن؛ در ماجراى قتل هابیل خداوند به کلاغى الهام کرد تا زمین را بکاود:<ref>بصائر ذوى التمییز، ج۲، ص۲۱۴؛ روض الجنان، ج۱، ص۲۹۷.</ref> {{متن قرآن|«فَبَعَثَ اللّهُ غُرابـًا یبحَثُ فِى الاَرضِ...»}}. ([[سوره مائده]]، ۳۱) | |
| + | * جعل و قرار دادن؛ در داستان [[طالوت]] خداوند وى را زمامدار و فرمانده سپاه قرار داد:<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۶۱۲؛ روض الجنان، ج۱، ص۲۹۷.</ref> {{متن قرآن|«اِنَّ اللّهَ قَد بَعَثَ لَکم طالوتَ مَلِکـًا...»}}. ([[سوره بقره]]، ۲۴۷) | ||
| + | * بیدارکردن از خواب: {{متن قرآن|«و هُوَ الَّذى یتَوَفـّکم بِالَّیلِ ویعلَمُ ما جَرَحتُم بِالنَّهارِ ثُمَّ یبعَثُکم فیهِ لِیقضى اَجَلٌ مُسَمًّى...»}}؛ اوست که [روح] شما را به شب برمى‌گیرد و آنچه در روز کرده باشید، مى‌داند. سپس شما را در روز برمى‌انگیزد تا مدتى نامبرده سپرى شود». ([[سوره انعام]]، ۶۰)؛ یعنى در روز شما را از خواب بیدار مى‌کند.<ref>بصائر ذوى التمییز، ج۲، ص۲۱۴؛ روض الجنان، ج۱، ص۲۹۷.</ref> برخى این معنا را گسترش داده و آن را شامل بیدارکردن آفریدگان از خواب [[برزخ]] و ورود به عرصه محشر دانسته<ref>شرح الاسماء، ص۳۸۶.</ref> و گفته‌اند: همان‌گونه که حیات دنیوى در مقایسه با حیات برزخى خواب است حیات برزخى نیز در مقایسه با حیات اخروى و حضور در پیشگاه خداوند قادر، خواب است:<ref>شرح الاسماء، ص۱۸۳.</ref> {{متن قرآن|«مَن بَعَثَنا مِن مَرقَدِنا...»}}. ([[سوره یس]]، ۵۲) | ||
| + | * مسلط کردن: {{متن قرآن|«بَعَثنا عَلَیکم عِبادًا لَنا اولى بَأس شَدید...»}}؛ بندگانى از خود را که سخت نیرومندند بر شما برمى‌گماریم [مسلط مى‌کنیم]. ([[سوره اسراء]]، ۵)<ref>بصائر ذوى التمییز، ج۲، ص۲۱۴.</ref> | ||
| + | * فرستادن انبیا و رسل:<ref>موسوعة له الاسماء الحسنى، ج۱، ص۲۶۵.</ref> {{متن قرآن|«فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِیینَ مُبَشِّرینَ و مُنذِرینَ...»}}. ([[سوره بقره]]، ۲۱۳؛ [[سوره نحل]]، ۳۶) | ||
| + | * زنده گردانیدن پس از [[مرگ]]، اعم از این که در دنیا و به معناى [[رجعت]]: {{متن قرآن|«ثُمَّ بَعَثنکم مِن بَعدِ مَوتِکم»}}. ([[سوره بقره]]، ۵۶)<ref>بصائر ذوى التمییز، ج۲، ص۲۱۴؛ مجمع البیان، ج۱، ص۲۴۱؛ روض الجنان، ج۱، ص۲۹۷.</ref> یا زنده کردن در [[قیامت ]] و حشر باشد: {{متن قرآن|«ثُمَّ اِنَّکم یومَ القِیمَةِ تُبعَثون»}}. ([[سوره مومنون]]، ۱۶) | ||
| + | * بیرون آوردن از [[قبر]]: {{متن قرآن|«اَنَّ اللّهَ یبعَثُ مَن فِى القُبور»}}.<ref>بصائر ذوى التمییز، ج۲، ص۲۱۵؛ موسوعة له الاسماء الحسنى، ج۱، ص۲۶۶.</ref> ([[سوره حج]]، ۷؛ [[سوره یس]]، ۵۲) | ||
| − | + | برخى از شارحان اسماى الهى نیز، براى «باعث» معانى گوناگونى ذکر کرده‌اند که مانند معانى گذشته، لازمه معناى اصلى باعث است؛ از جمله: وادارکننده بندگان به کارهاى سترگ و ارزشمند و بازدارنده از وسوسه‌هاى [[شیطان|شیطانى]]<ref>موسوعة له الاسماء الحسنى، ج۱، ص۲۶۶.</ref>، برانگیزاننده انسانها به طاعت و فرمانبردارى،<ref>الاسنى فى شرح الاسماء الحسنى، ج۱، ص۴۷۶.</ref> برانگیزاننده اراده‌ها براى دستیابى به مقام [[توحید]]<ref>موسوعة له الاسماء الحسنى، ج۱، ص۲۶۶.</ref> و آشکارکننده آنچه در عالم غیب است.<ref>موسوعة له الاسماء الحسنى، ج۱، ص۲۶۵.</ref> | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | برخى از شارحان اسماى الهى | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | ابوطالب طالبی دارابی، | + | |
| + | * دائرةالمعارف قرآن کریم، ابوطالب طالبی دارابی، جلد ۵. | ||
[[رده:اسماء و صفات الهی]] | [[رده:اسماء و صفات الهی]] | ||
[[رده:واژگان قرآنی]] | [[رده:واژگان قرآنی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۴ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۴۴
«باعث» به معنای برانگیزاننده پیامبران به نبوت یا برانگیزاننده انسانها پس از مرگ، از اسماء و صفات خداوند است.
«باعث» اسم فاعل از مصدر «بَعْث» (برانگیختن) و در لغت به معناى برانگیزنده است.[۱] این کلمه در حقیقت به معناى ایجادکننده انگیزه در موجود و خارج کننده آن از حالت تساوى و مایل ساختن آن به سَمْتى خاص است.
واژه باعث که بر اساس روایات از اسماى حسناى الهى است،[۲] در قرآن کریم صریحاً نیامده؛ اما مشتقات ماده آن ۶۷ بار در قرآن به کار رفته[۳] و بیشتر در موارد زنده کردن و زنده شدن پس از مرگ، اعم از حیات دوباره در روز قیامت که از آن به حشر و معاد تعبیر مى‌شود و نیز فرستادن انبیا بکار رفته است.
مفسران با توجه به موارد استعمال بعث و مشتقات آن در قرآن کریم معانى متعددى از آن گرفته‌اند که عبارت است از:
- الهام کردن؛ در ماجراى قتل هابیل خداوند به کلاغى الهام کرد تا زمین را بکاود:[۴] «فَبَعَثَ اللّهُ غُرابـًا یبحَثُ فِى الاَرضِ...». (سوره مائده، ۳۱)
- جعل و قرار دادن؛ در داستان طالوت خداوند وى را زمامدار و فرمانده سپاه قرار داد:[۵] «اِنَّ اللّهَ قَد بَعَثَ لَکم طالوتَ مَلِکـًا...». (سوره بقره، ۲۴۷)
- بیدارکردن از خواب: «و هُوَ الَّذى یتَوَفـّکم بِالَّیلِ ویعلَمُ ما جَرَحتُم بِالنَّهارِ ثُمَّ یبعَثُکم فیهِ لِیقضى اَجَلٌ مُسَمًّى...»؛ اوست که [روح] شما را به شب برمى‌گیرد و آنچه در روز کرده باشید، مى‌داند. سپس شما را در روز برمى‌انگیزد تا مدتى نامبرده سپرى شود». (سوره انعام، ۶۰)؛ یعنى در روز شما را از خواب بیدار مى‌کند.[۶] برخى این معنا را گسترش داده و آن را شامل بیدارکردن آفریدگان از خواب برزخ و ورود به عرصه محشر دانسته[۷] و گفته‌اند: همان‌گونه که حیات دنیوى در مقایسه با حیات برزخى خواب است حیات برزخى نیز در مقایسه با حیات اخروى و حضور در پیشگاه خداوند قادر، خواب است:[۸] «مَن بَعَثَنا مِن مَرقَدِنا...». (سوره یس، ۵۲)
- مسلط کردن: «بَعَثنا عَلَیکم عِبادًا لَنا اولى بَأس شَدید...»؛ بندگانى از خود را که سخت نیرومندند بر شما برمى‌گماریم [مسلط مى‌کنیم]. (سوره اسراء، ۵)[۹]
- فرستادن انبیا و رسل:[۱۰] «فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِیینَ مُبَشِّرینَ و مُنذِرینَ...». (سوره بقره، ۲۱۳؛ سوره نحل، ۳۶)
- زنده گردانیدن پس از مرگ، اعم از این که در دنیا و به معناى رجعت: «ثُمَّ بَعَثنکم مِن بَعدِ مَوتِکم». (سوره بقره، ۵۶)[۱۱] یا زنده کردن در قیامت و حشر باشد: «ثُمَّ اِنَّکم یومَ القِیمَةِ تُبعَثون». (سوره مومنون، ۱۶)
- بیرون آوردن از قبر: «اَنَّ اللّهَ یبعَثُ مَن فِى القُبور».[۱۲] (سوره حج، ۷؛ سوره یس، ۵۲)
برخى از شارحان اسماى الهى نیز، براى «باعث» معانى گوناگونى ذکر کرده‌اند که مانند معانى گذشته، لازمه معناى اصلى باعث است؛ از جمله: وادارکننده بندگان به کارهاى سترگ و ارزشمند و بازدارنده از وسوسه‌هاى شیطانى[۱۳]، برانگیزاننده انسانها به طاعت و فرمانبردارى،[۱۴] برانگیزاننده اراده‌ها براى دستیابى به مقام توحید[۱۵] و آشکارکننده آنچه در عالم غیب است.[۱۶]
پانویس
- ↑ مفردات، ص۱۳۲؛ لسان‌العرب، ج۱، ص۴۳۸، «بعث».
- ↑ الکافى، ج۱، ص۱۶۴؛ بحارالانوار، ج۴، ص۲۱۰.
- ↑ المعجم الاحصائى؛، ج۱، ص۳۸۱.
- ↑ بصائر ذوى التمییز، ج۲، ص۲۱۴؛ روض الجنان، ج۱، ص۲۹۷.
- ↑ مجمع البیان، ج۲، ص۶۱۲؛ روض الجنان، ج۱، ص۲۹۷.
- ↑ بصائر ذوى التمییز، ج۲، ص۲۱۴؛ روض الجنان، ج۱، ص۲۹۷.
- ↑ شرح الاسماء، ص۳۸۶.
- ↑ شرح الاسماء، ص۱۸۳.
- ↑ بصائر ذوى التمییز، ج۲، ص۲۱۴.
- ↑ موسوعة له الاسماء الحسنى، ج۱، ص۲۶۵.
- ↑ بصائر ذوى التمییز، ج۲، ص۲۱۴؛ مجمع البیان، ج۱، ص۲۴۱؛ روض الجنان، ج۱، ص۲۹۷.
- ↑ بصائر ذوى التمییز، ج۲، ص۲۱۵؛ موسوعة له الاسماء الحسنى، ج۱، ص۲۶۶.
- ↑ موسوعة له الاسماء الحسنى، ج۱، ص۲۶۶.
- ↑ الاسنى فى شرح الاسماء الحسنى، ج۱، ص۴۷۶.
- ↑ موسوعة له الاسماء الحسنى، ج۱، ص۲۶۶.
- ↑ موسوعة له الاسماء الحسنى، ج۱، ص۲۶۵.
منابع
- دائرةالمعارف قرآن کریم، ابوطالب طالبی دارابی، جلد ۵.
