وضو: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز (صفحه‌ای جدید حاوی '---- '''زير صفحات:''' ---- == وضو== وضو، طهارت معنوى است براى حضور در پيشگاه محبوب حقيق...' ایجاد کرد)
 
 
(۱۱ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
----
+
{{خوب}}
 +
'''«وُضو»''' به شستن صورت و دست‌ها و همچنین مسح سر و پاها با [[قصد قربت]] و با آدابی خاص گفته می‌شود. مسلمان برای [[نماز]] خواندن باید وضو بگیرد. همچنین بدون وضو، لمس خط [[قرآن]] و لمس نام مقدس «[[الله]]» جایز نیست.
  
−
'''زير صفحات:'''
+
==تعریف وضو==
  
−
== وضو==
+
«وضو» در لغت به معنی «نظافت و پاکیزگی» است و از این رو، عرب‌ها به شخص نظیف و پاکیزه می‌گویند: «وَضیء»<ref> ریشه لغوی وضو از کلمه «وضا» یا «وضا» گرفته شده است، نه از کلمه «ضوء ضاء» که به معنی «ضوء و ضیاء و روشنی» است.</ref>
  
−
وضو، طهارت معنوى است براى حضور در پيشگاه محبوب حقيقى و مقدمه [[معراج]] آدمى است از خاك به ملكوت. [[امام رضا]] علیه السلام مى فرمايد: آن كه به [[عبادت]] خداى بزرگ مى ايستد، بايد خود را از آلودگى ها پاك كند، از سستى و بى حالى دور باشد و با وضو خود را براى سخن گفتن با خداى توانا، پاك و آماده سازد.<ref> [[وسائل الشيعه]]، ج 1، ص 275.</ref><ref> ناز و نياز، ص 29.</ref>
+
همچنین «وضو» در اصطلاح [[فقه|فقهی]] به معنی شستن صورت و دست‌ها (غسلتان) و مسح سر و پاها (مسحتان) طبق دستوری که شارع مقدس [[اسلام]] فرموده است می‌باشد. بنابر روایتی یکی از علت‌ها و فلسفه‌های وضو، نظافت و پاکیزگی است، بدین جهت به آن، «وضو» گفته‌اند.<ref> مجله مبلغان، اردیبهشت 1380، شماره 16.</ref>
  
−
'''تعریف وضو'''
+
==دستور وضو در قرآن==
 +
کیفیت وضو براى [[نماز]] در آیه 6 [[سوره مائده]] به این صورت بیان شده است:
  
−
وضو در لغت به معنی «نظافت و پاکیزگی» است و از این رو، عرب‌ها به شخص نظیف و پاکیزه می‌گویند: «وضیء»<ref> ریشه لغوی وضو از کلمه «وضا» یا «وضا» گرفته شده است، نه از کلمه «ضوء ضاء» که به معنی «ضوء و ضیاء و روشنی» است.</ref> و وضو در اصطلاح فقهی به معنی شستن صورت و دست‌ها (غسلتان) و مسح سر و پاها (مسحتان) طبق دستوری که شارع مقدس [[اسلام]] فرموده است می‌باشد. بنابر روایتی یکی از علت‌ها و فلسفه‌های وضو، نظافت و پاکیزگی است، بدین جهت به آن، «وضو» گفته‌اند.<ref> مبلغان: اردیبهشت 1380، شماره 16.</ref>
+
{{متن قرآن|«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکمْ وَ أَیدِیکمْ إِلَى الْمَرافِقِ وَامْسَحُوا بِرُؤُسِکمْ وَ أَرْجُلَکمْ إِلَى الْکعْبَینِ ...»}}؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد چون به عزم نماز برخيزيد صورت و دست‌هايتان را تا آرنج بشوييد و سر و پاهاى خودتان را تا برآمدگى روی هر دو پا مسح كنيد... .
  
−
'''وضو در قرآن'''
+
این [[آیه]] در دو جمله به طور اجمال بیان می کند که وضو متشکل از دو شستن و دو مسح است:
 +
*{{متن قرآن|«فَاغْسِلُوا وُجُوهَکمْ وَ أَیدِیکمْ إِلَى الْمَرافِقِ»}}؛ صورت و دست‌ها را تا آرنج بشویید.
 +
*{{متن قرآن|«وَامْسَحُوا بِرُؤُسِکمْ وَ أَرْجُلَکمْ إِلَى الْکعْبَینِ»}}؛ سر و پاها را تا برآمدگی جلوی پا مسح کنید.
  
−
خداوند در [[قرآن]] به هنگام بیان وجوب وضو و کیفیت آن می‌فرماید: «یَا أیهَا الّذین آمنوا إِذا قمتم إلی الصلاة فَاغسِلوا وجوهَکم و أَیدیَکُم إِلی المرافق وامسحوا بروءوسکم و أرجلکم إلی الکعبین...؛ ای کسانی که [[ایمان]] آورده‌اید! هنگامی که به [[نماز]] می‌ایستید، صورت و دست‌ها را تا آرنج بشویید و سر و پاها را تا برآمدگی جلو پا مسح کنید...».<ref> [[سوره مائده]]، آیه 6.</ref>
+
مراد از {{متن قرآن|«إِلَى الْمَرافِقِ»}}، بیان حدّ (محدوده) شستن در وضو است، نه ابتدا و انتهاى شستن دست (جهت شستن)؛ بنابراین، منظور این است که جز کتف، بازو و آرنج، باقى دست باید شسته شود. در واقع، از آنجا كه كلمه‌ى «يَد» در زبان عربى، هم به دست از انگشتان تا مچ، و هم به انگشتان تا آرنج، و هم به انگشتان تا كتف اطلاق مى‌شود، اين آيه مى‌فرمايد: در وضو، دست تا آرنج را بشوييد، نه كمتر و نه بيشتر.
  
−
این آیه یکی از [[آیات الاحکام]] است که از آن‌ها احکام شرعی عملی که افعال مکلفان را در امور مربوط به زندگی دنیا و دینی‌شان تنظیم می‌کند، استنباط می‌شود. این گونه آیات، دلالت و تعابیر آشکار و روشنی دارد؛ زیرا مخاطب این آیات، مردمان باایمانی هستند که مایلند رفتار خویش را طبق آیات قرآنی انجام دهند. از این رو این آیات، از آیات مربوط به [[توحید]] و معارف عقلی، به ویژه مسائل مربوط به مبدأ و [[معاد]] که دیدگان اندیشمندان متبحر را به خود جلب می‌کند، متفاوت است.  
+
مذاهب [[اهل سنت]] می گویند: واجب، شستن دست تا آرنج است و هر جور که شسته شود اشکالی ندارد، گرچه بهتر است ([[مستحب]] است) از سر انگشتان به سوی آرنج شسته شود.<ref>مغنیه، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص36</ref>
  
−
انسان اگر در این آیات و نظایر آن‌ها که مبین وظایف مسلمانان است، مانند آیاتی که وجوب اقامه [[نماز]] در اوقات پنج‌گانه را بیان می‌کند، تأمّل کند، درمی‌یابد این گونه آیات که همه مومنان را مورد خطاب قرار می‌دهد تا وظایف آنان را به هنگام اقامه نماز ترسیم کند، از تعابیر محکم و دلالت روشنی برخوردار است.
+
اما [[شیعه]] می گوید: تعیین این که شستن را باید از سر انگشتان آغاز کرد یا آرنج، به عهده [[سنت]] است<ref>فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم السلام، موسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، ج1، ص212</ref> و بر اساس روایاتی از معصومین، آغاز آن را از آرنج مى‌داند.<ref>رک: فاضل مقداد، التنقيح الرائع لمختصر الشرائع، ج1، ص7</ref>
  
−
این گونه خطاب‌ها باید از هر گونه پیچیدگی و ابهام، تقدیم و تأخیر و تقدیر کلمه یا جمله‌ای عاری باشد تا عموم مسلمانان در هر سطحی که هستند، اعم از عالمی که به دقایق قواعد عربی آشناست و غیرعالم، از مضمون آن آگاه شوند. بنابراین هر کس آیه مزبور را به گونه‌ای دیگر تفسیر کند، از جایگاه آن بی‌خبر است؛ همچنان که اگر کسی تلاش کند آن را در پرتو فتاوای فقهی فقها تفسیر کند، از راه درستی وارد نشده است.
+
همچنین شیعه واجب می داند که دست راست زودتر از دست چپ شسته شود، ولی اهل سنت شروع از دست چپ را هم بلااشکال می داند، گرچه  شروع از دست راست را بهتر می داند.<ref>مغنیه، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص36</ref>
  
−
[[جبرئیل]] امین این آیه را بر قلب رسول اکرم صلی الله علیه و آله نازل کرد و او آن را برای مومنان تلاوت نمود و مومنان به روشنی و بدون هیچ گونه تردید و ابهام و غموضی، وظیفه خود را در مقابل آن دریافتند. تنها در دوره پیدایش اجتهادات و تضارب آرا غموض و پیچیدگی در آن ایجاد شد.
+
در مورد مسح سر نیز بین شیعه و اهل سنت و همچنین مذاهب مختلف اهل سنت ([[حنفی]]، [[شافعی]]، [[مالکی]] و [[حنبلی]]) اختلافاتی وجود دارد.<ref>رک: [http://fa.wikishia.net/view/%D9%88%D8%B6%D9%88#.D8.AA.D9.81.D8.A7.D9.88.D8.AA_.D9.88.D8.B6.D9.88.DB.8C_.D8.B4.DB.8C.D8.B9.DB.8C.D8.A7.D9.86_.D9.88_.D8.A7.D9.87.D9.84_.D8.B3.D9.86.D8.AA ویکی شیعه، مقاله وضو، تفاوت وضوی شیعیان و اهل سنت]</ref>
 +
اختلاف عمده دیگر، در مورد مسح پا است که شیعه معتقد است باید پا را مسح نمود، ولی اهل سنت معتقدند باید پا را شست. شیعه قائل است «أرجلَكم» عطف بر «رُءوسِكُم» است؛ بنابراین، پاها نیز چون سر باید مسح شود؛ چنان‌كه بسیارى «أرجلكم» را به جَرْ خوانده‌اند؛ حتى اگر قرائت به نصب هم باشد، باز وجوب مسح را مى‌توان از آن استفاده كرد؛ زیرا از آنجا كه «بِرُءُوسِكُم» مفعولٌ به «امسَحوا» است، در محل نصب قرار دارد.<ref>مغنیه، محمد جواد، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص37؛ تفسیر المیزان، ج‌ 5‌، ص‌ 221-222.</ref> اما اهل سنت كلمه «أَرجلكُم» را بر «وُجوهَكُم» عطف دانسته و ‌لزوم شستن پا در وضو را استفاده‌ كرده‌اند.<ref> تفسیر المیزان، ج‌ 5‌، ص‌ 223.</ref>
  
−
بنابراین کسی که این آیه مبارک را با دقت بخواند، با قلب و زبان خود اعتراف می‌کند: بار خدایا منزهی تو! چه فصیح و بلیغ است کلام تو. آن‌ چه قبل از [[نماز]] بر هر فرد مسلمانی واجب و لازم است، آشکار و بیان کردی، چرا که در آغاز فرمودی: «یَا أیها الذین آمنوا إذا قمتم إلی الصّلاة؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید هنگامی که به نماز می‌ایستید».  
+
از [[امام باقر]] علیه السلام پرسیدند: از کجا دانستید و گفتید که مسح فقط بعض سر است (بر خلاف اهل سنت که مسح همه سر را لازم می دانند)؟ فرمود: [[رسول خدا]] صلى الله علیه وآله فرمود و کتاب از جانب خدا به او نازل شده (و او مفسر کتاب است) زیرا خدا فرموده : {{متن قرآن|"فاغسلوا وجوهَکم"}} و می فهمیم که همه صورت باید شسته شود. بعد خدا فرمود: {{متن قرآن|"و ایدیَکم الی المرافق"}}، و دست ها تا آرنج را به وَجه (صورت) عطف کرد. پس متوجه می شویم باید دست ها تا مرفق ها شسته شود. بعد بین شستن و مسح جدایی انداخت و فرمود: {{متن قرآن|"و امسحوا برؤسکم"}}. از این که فرمود "برؤسکم"، می فهمیم که مسح باید به بعض سر باشد؛ زیرا باء آمده و به معنای بعض است. بعد پاها را تا "کعبین"، به سر در مسح عطف کرد، همچنان که دست ها را به وجه عطف کرده بود؛ می فهمیم که مسح پاها تا "کعبین" کافی است. رسول خدا آیه را این گونه [[تفسیر]] کرد، ولی مردم تفسیر او را ضایع کردند.<ref> تفسیرالبرهان، بحرانی، ج2، ص257. </ref>
  
−
آن گاه در تبیین کیفیت وظیفه ما هنگام [[نماز]]، این دو امر را بیان فرمودی: قرآن واقعیت این فریضه را در طی دو جمله بیان می‌کند که وضو از دو شستن تشکیل شده است: «فَاغسلوا وجوهکم و اَیدیکم إلی المرافق؛ صورت و دست‌ها را تا آرنج بشویید» همچنان که از دو مسح تشکیل شده است: «فامسحوا بروءوسکم و أرجلکم إلی الکعبین؛ سر و پاها را تا برآمدگی جلوی پا مسح کنید».
+
==کیفیت وضو گرفتن==
 +
شیوه وضو گرفتن در مذهب [[شیعه]] به این شکل است:
 +
*'''شستن صورت:''' از بالا به پایین از جائى كه موى سر روييده تا آخر چانه و از پهنا فاصله بين شست و انگشت ميانه كه بر صورت قرار گيرد.
 +
*'''شستن دست راست:''' از آرنج تا نوك انگشتان (از بالا به پایین).
 +
*'''شستن دست چپ:''' از آرنج تا نوك انگشتان (از بالا به پایین).
 +
*'''مسح سر:''' قسمت جلوى آن كه بالاى پيشانى است.
 +
*'''مسح پاى راست:''' روى پا از نوك انگشت تا برآمدگى.
 +
*'''مسح پاى چپ:''' روى پا از نوك انگشت تا برآمدگى.<ref>فلاح زاده، آموزش احکام، ص31</ref>
  
−
«أفغیراللّه أبتغی حکماً و هو الذی أنزل إلیکم الکتاب مفصّلاً؛<ref> فصلنامه فقه اهل بیت فارسی، شماره 38، جعفر سبحانی.</ref> با این حال؛ آیا غیر از خدا را به داوری طلبم؟ در حالی که کتاب آسمانی را که همه چیز در آن آمده، به سوی شما فرستاده است».<ref> فصلنامه فقه اهل بیت فارسی، شماره 38، جعفر سبحانی.</ref>
+
==وضو در روایات==
 +
* [[پیامبر اکرم]] صلی الله علیه وآله: «الدّعاء مفتاح الرّحمة والوضوء مفتاح الصّلاة والصّلاة مفتاح الجنّة؛ [[دعا]] كليد رحمت و وضو كليد [[نماز]] است و نماز كليد [[بهشت]]».<ref> نهج الفصاحة، ص 485.</ref>
  
−
'''وضو در روایات'''
+
*[[امام رضا]] عليه السلام درباره‌ى فلسفه‌ى وضو مى‌فرمايد: «يكون العبد طاهراً اذا قام بين يدى الجبّار، مطيعاً له فيما أمره، نقيّاً من الادناس و النّجاسة، ذهاب الكسل و طرد النّعاس و تزكية الفؤاد للقيام»؛ وضو زمينه پاكى هنگام ايستادن در برابر خداست، نشانه‌ى بندگى و اطاعت است، عامل دورى از آلودگى‌ها و نجاست است، مايه‌ى دورى از كسالت و خواب آلودگى است و آماده‌سازى و رشد روحى براى نماز است.<ref>وسائل الشیعه، ج 1، ص 367.</ref>
  
−
* 1- «الوضوء شطر الإيمان والسّواك شطر الوضوء؛ وضو نصف [[ايمان]] است و مسواك كردن نصف وضو است».<ref> نهج الفصاحة، ص 798.</ref>
+
* امام رضا علیه السلام مى فرمايد: آن كه به [[عبادت]] خداى بزرگ مى ايستد، بايد خود را از آلودگى ها پاك كند، از سستى و بى حالى دور باشد و با وضو خود را براى سخن گفتن با خداى توانا، پاك و آماده سازد.<ref> وسائل الشيعه، ج 1، ص 275.</ref>
  
−
* 2- «الوضوء قبل الطّعام ينفي الفقر و بعده ينفي اللّمم و يصحّح البصر؛ وضو پيش از غذا فقر را ببرد و بعد از غذا وسواس را زايل كند و چشم را نيرو دهد».<ref> نهج الفصاحة، ص 797.</ref>
+
* پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله: «الوضوء قبل الطّعام ينفي الفقر و بعده ينفي اللّمم و يصحّح البصر؛ وضو پيش از غذا فقر را ببرد و بعد از غذا وسواس را زايل كند و چشم را نيرو دهد».<ref> نهج الفصاحة، ص 797.</ref>
  
−
* 3- «الدّعاء مفتاح الرّحمة والوضوء مفتاح الصّلاة والصّلاة مفتاح الجنّة؛ [[دعا]] كليد رحمت و [[وضو]] كليد [[نماز]] است و نماز كليد [[بهشت]]».<ref> [[نهج الفصاحة]]، ص 485.</ref>
+
* به رسول خدا صلی الله علیه وآله عرض شد: دوست دارم روزی ام زیاد شود، فرمودند: دُم عَلَی الطَّهارَةِ یُوَسَّعُ عَلَیکَ فِی الرِّزقِ؛ پیوسته با طهارت و وضو باش روزی ات زیاد می شود.<ref>کنز العمال، ج16، ص128</ref>
  
−
'''نشستن رو به قبله'''
+
*در روایتی آمده است: [[زراره]] و [[عبدالله بن بکیر شیبانی|ابن بکیر]] خدمت [[امام باقر]] علیه السلام رسیدند و پرسیدند: وضوی [[رسول خدا]] صلى الله علیه وآله چگونه بود؟ آن حضرت ظرف آبی طلب کرد و دست راستش را در آب فرو برد. کفی آب برداشت و بر صورت ریخت و آن را شست. بعد کف دست چپش را پر از آب کرد و بر دست راستش ریخت. آن را از آرنج تا نوک انگشتان از بالا به پایین شست، به طوری که هنگام شستن دستش به سوی مرفق باز نمی گشت. بعد با کف راستش بر دست چپش آب ریخت و آن را مانند دست راستش شست. سپس سر و دو قدمش را با خیسی وضو مسح کرد، بدون اینکه از آب دیگری استفاده کند... .<ref> تفسیرالبرهان، بحرانی، ج2، ص257. </ref>
  
−
سزاوار آن است که در حالت وضو، روی به قبله‌نشینی اگر چه اکثر علمای ما ذکر این سنت نکرده‌اند و طریق استحباب این فعل حسن را نپیموده‌اند، نهایتش بعضی از علما از مستحباب وضو شمرده‌اند، و مستند ایشان حدیثی است که روایت شده است از اصحاب عصمت که «بهترین و خوش‌ترین نشستن‌ها آنست که قبله در مقابل باشد». پس اگر وضوی تو از ظرف سرگشاده باشد که ممکن باشد که به دست از آن آب برداری باید آن ظرف را بر جانب دست راست خود بگذاری.
+
==آداب وضو==
 +
*مسواک کردن قبل از وضو.
 +
*بهتر است در موقع وضو روی انسان به سمت [[قبله]] باشد.
 +
*در حین نظر کردن به آب گفته شود: «الحمدُللّه الذی جعل الماءَ طَهورا، ولَم یَجْعَلْهُ نجساً؛ ستایش خداوندی راست که آب را پاک و پاک کننده ساخت و آن را نجس و ناپاک قرار نداد».
 +
*[[امام باقر علیه السلام|امام محمدباقر]] علیه السلام فرمود: «هرگاه از برای وضوساختن دست در آب درآری بگو: «بسم اللّه و باللّه، اللهمَّ اجْعَلْنی من التَّوابینَ وَاجعلنی مِنَ المُتطِّهِرینَ؛ به نام خدا و به یاری خدا، خداوندا! مرا از توبه‌کنندگان و از پاکیزه‌گان قرار ده».
 +
* قبل از وضو سه مرتبه به سه کف آب مضمضه کند، یعنی آب در دهان بگرداند، و پس از آن به سه کف دیگر سه مرتبه استنشاق کند یعنی آب به دماغ بکشد.
 +
*در حالت شستن روی نیز بسم اللّه بگوید. پس چون آب را بر روی خود ریخت سزاوار آنست که دست را بر آن بکشد تا آب به همه جای آن جاری گردد.
 +
*چشم‌های خود را در حالت وضو باز کند. [[پیامبر اکرم]] صلی الله علیه وآله فرمود: «چشم‌های خود را در حالت وضو باز گذارید تا آن که نبینید آتش [[دوزخ]] را»؛ کنایه از آن که گشاده داشتن چشم‌ها در وقت وضو سبب ندیدن آتش دوزخ است.<ref> مجله گنجینه، آبان 1382، شماره 32، ص66</ref>
  
−
اگر از نهری یا حوضی مثلاً وضو سازی پس باید که بنشینی به حیثیتی که آن حوض یا نهر بر جانب راست تو باشد، و اگر چنان چه رو به قبله نشستن و حوض بر جانب راست گذاشتن با هم معارضه کنند، ظاهر آن است که ترجیح روی به قبله نشستن راست. و بگوی در حین نظر کردن به آب: «الحمدُللّه الذی جعل الماءَ طَهورا، ولَم یَجْعَلْهُ نجسا؛ ستایش خداوندی راست که آب را پاک و پاک کننده ساخت و آن را نجس و ناپاک قرار نداد».
+
==پانویس==
−
 
 
−
'''آغاز وضو'''
 
−
 
 
−
امام محمدباقر علیه السلام فرموده‌اند که: «هرگاه از برای وضوساختن دست در آب درآری بگوی: «بسم اللّه و باللّه، اللهمَّ اجْعَلْنی من التَّوابینَ، وَاجعلنی مِنَ المُتطِّهِرینَ؛ به نام خدا و به یاری خدا، خداوندا! مرا از توبه‌کنندگان و از پاکیزه‌گان قرار ده». پس سه مرتبه به سه کف آب مضمضه کن، یعنی آب در دهان بگردان، پس به سه کف دیگر سه مرتبه استنشاق کن یعنی آب به دماغ درکش.
 
−
 
 
−
پس بعد از آن باید که یک کف آب به دست راست برگیری و نیت کنی که وضوی واجب می‌سازم از برای رضای خدا و مقارن دار آخر جزءِ نیت را به ابتدای شستن اعلای وجه یعنی از جانب بالای رو که عبارت از رستنگاه موی پیش سر است به نوعی که آخر جزء نیت و اول جزء شستن روی به هم مقارن باشند، و باید که تا فارغ شدن از افعال [[وضو]] در حکم نیت باشی، به این معنی که نیت امری که منافی وضو باشد مثل ترک وضو یا احداث حدثی یا امری که منافی قربت باشد مثل قصد ریا یا قصد تنظیف (پاکی) یا تبرید (خنکی) و آنچه مثل آن باشد در اثنای وضو به عمل نیاوری. و در حالت شستن روی نیز بسم اللّه بگوی. پس چون آب را بر روی خود ریختن سزاوار آنست که دست را بر آن برانی تا آب به همه جای آن جاری گردد.
 
−
 
 
−
بباید دانست که بیان طول و عرض رو که در وضو، شستن آن واجب است بنابر آن چه در جمیع کتب فقیهی مذکور است و در میان علما مشهور، از رستنگاه موی پیش سر است تا آخر زَنَخ (چانه) در طول، و آن چه انگشت میهن و میانین آن را فراگیرد در عرض. و گشاده‌دار چشم‌های خود را در حالت وضو که ثواب بسیار و فضل بی‌شمار دارد. حضرت پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم فرموده‌اند: «گشاده دارد چشم‌های خود را در حالت وضو تا آن که نبینید آتش دوزخ را» کنایه از آن که گشاده داشتن چشم‌ها در وقت وضو سبب ندیدن آتش دوزخ است.
 
−
 
 
−
پس هرگاه که فارغ شدی از شستن روی، بردار کف آبی به دست چپ خود چنان که [[امام باقر]] علیه السلام در حالت بیان وضوی پیغمبر به عمل آورده‌اند، و بشوی دست راست خود را از مِرفق تا سر انگشتان، و بِران دست را بر همه جانب آن تا آب به همه جا جاری شود، چنان که در شستن روی گذشت، نهایتش در این جا واجب است تخلیل کردن موی که بر دست‌ها باشد، خواه بشره نمایان باشد و خواه نباشد. و ابتدا به شستن پشت دست کن. و زن را سنت است که ابتدا به شستن شکم دست کند. پس از آن برگیر کف آب دیگر به دست راست خود، و بشوی دست چپ را به طریق دست راست، و همان عمل که به دست راست کرده بودی یعنی دست خود را بر همه جانب آن بران تا آب به همه جا جاری شود. و باید که شستن هر یک از رو و دست‌ها یک مرتبه واقع شود و زیاده از یک مرتبه شسته نشود. و خلاصه آن که می‌باید که رو و دست‌ها را زیاده بر یک نشویند که اگر دو نوبت بشویند آن نوبت دوم آب [[وضو]] نخواهد بود، پس مسح سر و پا به آب تازه خواهد شد و وضو باطل خواهد بود.
 
−
 
 
−
پس از آن مسح کن بشره مقدم سر خود را که بالای پیشانی است، اگر موی آنجا نباشد، یا به جای آن بر موی اگر موی آنجا باشد، به حیثیتی که خارج نشود به کشیدن آن مو از حد سر. و این مجزی است از مسح بشره به مقدار عرض سه انگشت چسبیده به تَریِ دست راست خود. و به بقیه همان تری پشت پای راست را از سر انگشتان تا کعب پای که عبارت از مفصل میان ساق و قدم است، و بدون آن مسح مجزی نیست. پس آن مسح کن پشت پای چپ را به تری دست چپ. و باید که مسح سر و قدمین به باطن کف واقع شود نه به پشت آن مگر به سبب ضرورتی که در آن حالت، مسح به پشت کف جایز است.
 
−
 
 
−
راوی مذکور گفت که: پرسیدم از حضرت [[امام رضا]] علیه السلام از مسح بر قدمین که به چه کیفیت است؟ پس آن حضرت در مقام بیان آن درآمده کف دست مبارک خود را بر انگشتان گذاشتند و بعد از آن مسح کردند تا کعبین. راوی گوید: بعد از آن که حضرت کیفیت مسح را به این طریق بیان نمودند، گفتم: اگر چنانچه شخصی به دو انگشت به این طریق مسح کند تا کعبین؟ پس آن حضرت فرمودند: که نه، مگر آن که به تمام کف خود تمام پشت پای را مسح کند.<ref> گنجینه: آبان 1382، شماره 32.</ref>
 
−
 
 
−
==پانویس ==
 
 
<references />
 
<references />
 +
{{فقه/احکام}}
 +
[[رده:واژگان قرآنی]]
 +
[[رده:نماز]]
 +
[[رده:وضو]]
 +
[[رده:طهارت]]
 +
[[رده:مقاله های مهم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۳ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۱۷

Confirm3.jpg

«وُضو» به شستن صورت و دست‌ها و همچنین مسح سر و پاها با قصد قربت و با آدابی خاص گفته می‌شود. مسلمان برای نماز خواندن باید وضو بگیرد. همچنین بدون وضو، لمس خط قرآن و لمس نام مقدس «الله» جایز نیست.

تعریف وضو

«وضو» در لغت به معنی «نظافت و پاکیزگی» است و از این رو، عرب‌ها به شخص نظیف و پاکیزه می‌گویند: «وَضیء»[۱]

همچنین «وضو» در اصطلاح فقهی به معنی شستن صورت و دست‌ها (غسلتان) و مسح سر و پاها (مسحتان) طبق دستوری که شارع مقدس اسلام فرموده است می‌باشد. بنابر روایتی یکی از علت‌ها و فلسفه‌های وضو، نظافت و پاکیزگی است، بدین جهت به آن، «وضو» گفته‌اند.[۲]

دستور وضو در قرآن

کیفیت وضو براى نماز در آیه 6 سوره مائده به این صورت بیان شده است:

«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکمْ وَ أَیدِیکمْ إِلَى الْمَرافِقِ وَامْسَحُوا بِرُؤُسِکمْ وَ أَرْجُلَکمْ إِلَى الْکعْبَینِ ...»؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد چون به عزم نماز برخيزيد صورت و دست‌هايتان را تا آرنج بشوييد و سر و پاهاى خودتان را تا برآمدگى روی هر دو پا مسح كنيد... .

این آیه در دو جمله به طور اجمال بیان می کند که وضو متشکل از دو شستن و دو مسح است:

  • «فَاغْسِلُوا وُجُوهَکمْ وَ أَیدِیکمْ إِلَى الْمَرافِقِ»؛ صورت و دست‌ها را تا آرنج بشویید.
  • «وَامْسَحُوا بِرُؤُسِکمْ وَ أَرْجُلَکمْ إِلَى الْکعْبَینِ»؛ سر و پاها را تا برآمدگی جلوی پا مسح کنید.

مراد از «إِلَى الْمَرافِقِ»، بیان حدّ (محدوده) شستن در وضو است، نه ابتدا و انتهاى شستن دست (جهت شستن)؛ بنابراین، منظور این است که جز کتف، بازو و آرنج، باقى دست باید شسته شود. در واقع، از آنجا كه كلمه‌ى «يَد» در زبان عربى، هم به دست از انگشتان تا مچ، و هم به انگشتان تا آرنج، و هم به انگشتان تا كتف اطلاق مى‌شود، اين آيه مى‌فرمايد: در وضو، دست تا آرنج را بشوييد، نه كمتر و نه بيشتر.

مذاهب اهل سنت می گویند: واجب، شستن دست تا آرنج است و هر جور که شسته شود اشکالی ندارد، گرچه بهتر است (مستحب است) از سر انگشتان به سوی آرنج شسته شود.[۳]

اما شیعه می گوید: تعیین این که شستن را باید از سر انگشتان آغاز کرد یا آرنج، به عهده سنت است[۴] و بر اساس روایاتی از معصومین، آغاز آن را از آرنج مى‌داند.[۵]

همچنین شیعه واجب می داند که دست راست زودتر از دست چپ شسته شود، ولی اهل سنت شروع از دست چپ را هم بلااشکال می داند، گرچه شروع از دست راست را بهتر می داند.[۶]

در مورد مسح سر نیز بین شیعه و اهل سنت و همچنین مذاهب مختلف اهل سنت (حنفی، شافعی، مالکی و حنبلی) اختلافاتی وجود دارد.[۷] اختلاف عمده دیگر، در مورد مسح پا است که شیعه معتقد است باید پا را مسح نمود، ولی اهل سنت معتقدند باید پا را شست. شیعه قائل است «أرجلَكم» عطف بر «رُءوسِكُم» است؛ بنابراین، پاها نیز چون سر باید مسح شود؛ چنان‌كه بسیارى «أرجلكم» را به جَرْ خوانده‌اند؛ حتى اگر قرائت به نصب هم باشد، باز وجوب مسح را مى‌توان از آن استفاده كرد؛ زیرا از آنجا كه «بِرُءُوسِكُم» مفعولٌ به «امسَحوا» است، در محل نصب قرار دارد.[۸] اما اهل سنت كلمه «أَرجلكُم» را بر «وُجوهَكُم» عطف دانسته و ‌لزوم شستن پا در وضو را استفاده‌ كرده‌اند.[۹]

از امام باقر علیه السلام پرسیدند: از کجا دانستید و گفتید که مسح فقط بعض سر است (بر خلاف اهل سنت که مسح همه سر را لازم می دانند)؟ فرمود: رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمود و کتاب از جانب خدا به او نازل شده (و او مفسر کتاب است) زیرا خدا فرموده : "فاغسلوا وجوهَکم" و می فهمیم که همه صورت باید شسته شود. بعد خدا فرمود: "و ایدیَکم الی المرافق"، و دست ها تا آرنج را به وَجه (صورت) عطف کرد. پس متوجه می شویم باید دست ها تا مرفق ها شسته شود. بعد بین شستن و مسح جدایی انداخت و فرمود: "و امسحوا برؤسکم". از این که فرمود "برؤسکم"، می فهمیم که مسح باید به بعض سر باشد؛ زیرا باء آمده و به معنای بعض است. بعد پاها را تا "کعبین"، به سر در مسح عطف کرد، همچنان که دست ها را به وجه عطف کرده بود؛ می فهمیم که مسح پاها تا "کعبین" کافی است. رسول خدا آیه را این گونه تفسیر کرد، ولی مردم تفسیر او را ضایع کردند.[۱۰]

کیفیت وضو گرفتن

شیوه وضو گرفتن در مذهب شیعه به این شکل است:

  • شستن صورت: از بالا به پایین از جائى كه موى سر روييده تا آخر چانه و از پهنا فاصله بين شست و انگشت ميانه كه بر صورت قرار گيرد.
  • شستن دست راست: از آرنج تا نوك انگشتان (از بالا به پایین).
  • شستن دست چپ: از آرنج تا نوك انگشتان (از بالا به پایین).
  • مسح سر: قسمت جلوى آن كه بالاى پيشانى است.
  • مسح پاى راست: روى پا از نوك انگشت تا برآمدگى.
  • مسح پاى چپ: روى پا از نوك انگشت تا برآمدگى.[۱۱]

وضو در روایات

  • پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله: «الدّعاء مفتاح الرّحمة والوضوء مفتاح الصّلاة والصّلاة مفتاح الجنّة؛ دعا كليد رحمت و وضو كليد نماز است و نماز كليد بهشت».[۱۲]
  • امام رضا عليه السلام درباره‌ى فلسفه‌ى وضو مى‌فرمايد: «يكون العبد طاهراً اذا قام بين يدى الجبّار، مطيعاً له فيما أمره، نقيّاً من الادناس و النّجاسة، ذهاب الكسل و طرد النّعاس و تزكية الفؤاد للقيام»؛ وضو زمينه پاكى هنگام ايستادن در برابر خداست، نشانه‌ى بندگى و اطاعت است، عامل دورى از آلودگى‌ها و نجاست است، مايه‌ى دورى از كسالت و خواب آلودگى است و آماده‌سازى و رشد روحى براى نماز است.[۱۳]
  • امام رضا علیه السلام مى فرمايد: آن كه به عبادت خداى بزرگ مى ايستد، بايد خود را از آلودگى ها پاك كند، از سستى و بى حالى دور باشد و با وضو خود را براى سخن گفتن با خداى توانا، پاك و آماده سازد.[۱۴]
  • پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله: «الوضوء قبل الطّعام ينفي الفقر و بعده ينفي اللّمم و يصحّح البصر؛ وضو پيش از غذا فقر را ببرد و بعد از غذا وسواس را زايل كند و چشم را نيرو دهد».[۱۵]
  • به رسول خدا صلی الله علیه وآله عرض شد: دوست دارم روزی ام زیاد شود، فرمودند: دُم عَلَی الطَّهارَةِ یُوَسَّعُ عَلَیکَ فِی الرِّزقِ؛ پیوسته با طهارت و وضو باش روزی ات زیاد می شود.[۱۶]
  • در روایتی آمده است: زراره و ابن بکیر خدمت امام باقر علیه السلام رسیدند و پرسیدند: وضوی رسول خدا صلى الله علیه وآله چگونه بود؟ آن حضرت ظرف آبی طلب کرد و دست راستش را در آب فرو برد. کفی آب برداشت و بر صورت ریخت و آن را شست. بعد کف دست چپش را پر از آب کرد و بر دست راستش ریخت. آن را از آرنج تا نوک انگشتان از بالا به پایین شست، به طوری که هنگام شستن دستش به سوی مرفق باز نمی گشت. بعد با کف راستش بر دست چپش آب ریخت و آن را مانند دست راستش شست. سپس سر و دو قدمش را با خیسی وضو مسح کرد، بدون اینکه از آب دیگری استفاده کند... .[۱۷]

آداب وضو

  • مسواک کردن قبل از وضو.
  • بهتر است در موقع وضو روی انسان به سمت قبله باشد.
  • در حین نظر کردن به آب گفته شود: «الحمدُللّه الذی جعل الماءَ طَهورا، ولَم یَجْعَلْهُ نجساً؛ ستایش خداوندی راست که آب را پاک و پاک کننده ساخت و آن را نجس و ناپاک قرار نداد».
  • امام محمدباقر علیه السلام فرمود: «هرگاه از برای وضوساختن دست در آب درآری بگو: «بسم اللّه و باللّه، اللهمَّ اجْعَلْنی من التَّوابینَ وَاجعلنی مِنَ المُتطِّهِرینَ؛ به نام خدا و به یاری خدا، خداوندا! مرا از توبه‌کنندگان و از پاکیزه‌گان قرار ده».
  • قبل از وضو سه مرتبه به سه کف آب مضمضه کند، یعنی آب در دهان بگرداند، و پس از آن به سه کف دیگر سه مرتبه استنشاق کند یعنی آب به دماغ بکشد.
  • در حالت شستن روی نیز بسم اللّه بگوید. پس چون آب را بر روی خود ریخت سزاوار آنست که دست را بر آن بکشد تا آب به همه جای آن جاری گردد.
  • چشم‌های خود را در حالت وضو باز کند. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: «چشم‌های خود را در حالت وضو باز گذارید تا آن که نبینید آتش دوزخ را»؛ کنایه از آن که گشاده داشتن چشم‌ها در وقت وضو سبب ندیدن آتش دوزخ است.[۱۸]

پانویس

  1. ↑ ریشه لغوی وضو از کلمه «وضا» یا «وضا» گرفته شده است، نه از کلمه «ضوء ضاء» که به معنی «ضوء و ضیاء و روشنی» است.
  2. ↑ مجله مبلغان، اردیبهشت 1380، شماره 16.
  3. ↑ مغنیه، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص36
  4. ↑ فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم السلام، موسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، ج1، ص212
  5. ↑ رک: فاضل مقداد، التنقيح الرائع لمختصر الشرائع، ج1، ص7
  6. ↑ مغنیه، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص36
  7. ↑ رک: ویکی شیعه، مقاله وضو، تفاوت وضوی شیعیان و اهل سنت
  8. ↑ مغنیه، محمد جواد، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص37؛ تفسیر المیزان، ج‌ 5‌، ص‌ 221-222.
  9. ↑ تفسیر المیزان، ج‌ 5‌، ص‌ 223.
  10. ↑ تفسیرالبرهان، بحرانی، ج2، ص257.
  11. ↑ فلاح زاده، آموزش احکام، ص31
  12. ↑ نهج الفصاحة، ص 485.
  13. ↑ وسائل الشیعه، ج 1، ص 367.
  14. ↑ وسائل الشيعه، ج 1، ص 275.
  15. ↑ نهج الفصاحة، ص 797.
  16. ↑ کنز العمال، ج16، ص128
  17. ↑ تفسیرالبرهان، بحرانی، ج2، ص257.
  18. ↑ مجله گنجینه، آبان 1382، شماره 32، ص66
فقه/احکام
عبادات: تقلید، طهارت، نماز، روزه، خمس، زکات، حج

اموال: خرید و فروش، شرکت، صلح، اجاره، مزارعه، مساقات، وکالت، قرض، حواله، رهن، ضامن شدن، کفالت، امانت، عاریه، ارث، غصب

آداب و رفتار: ازدواج، طلاق، خوردن و آشامیدن، نذر و عهد، قسم، امر به معروف و نهی از منکر، صید ، ذبح، وصیت، مال پیدا شده، وقف، دفاع، مسائل مستحدثه

رده ها: احکام | احکام عبادی | احکام اقتصادی | احکام خانواده | احکام روابط اجتماعی |اصطلاحات احکام|مراجع تقلید
برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=وضو&oldid=152929»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا