تمهید القواعد (شهید ثانی) (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | {{مشخصات کتاب | |
| − | + | |عنوان= | |
| − | + | |تصویر= [[پرونده:تمهيد القواعد.jpg|240px|وسط]] | |
| − | + | |نویسنده= شهید ثانی | |
| − | + | |موضوع= اصول فقه شیعه | |
| − | وى در | + | |زبان= عربی |
| + | |||
| + | |تعداد جلد= ۱ | ||
| + | |||
| + | |عنوان افزوده1= تحقيق | ||
| + | |||
| + | |افزوده1= مكتب الاعلام الاسلامی | ||
| + | |||
| + | |عنوان افزوده2= | ||
| + | |||
| + | |افزوده2= | ||
| + | |||
| + | |لینک= [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/78931/ تمهيد القواعد] | ||
| + | |||
| + | }} | ||
| + | کتاب '''«تمهید القواعد الأصولیة و العربیة لتفریع قواعد الأحکام الشرعیة»''' از تألیفات [[شهید ثانی]] (م، ۹۶۶ ق)، در موضوع قواعد [[اصول فقه]] و زبان عربی و [[احکام شرعی|احکام فقهى]] مترتب بر آنها است. نویسنده علاوه بر استناد به [[آیه|آیات]] و [[احادیث]]، به آراء اصولى [[شیعه]] و [[اهل تسنن]] نیز اشاره کرده است. | ||
| + | |||
| + | == مؤلف == | ||
| + | زین الدین بن على بن احمد عاملى، معروف به [[شهید ثانی]] (م، ۹۶۶ ق) در جبل عامل [[لبنان]] به دنیا آمد. وى در نه سالگى [[قرآن|قرآن مجید]] را ختم کرد. سپس قسمتى از [[ادبیات عرب]] و [[فقه]] را نزد پدر دانشمندش، نورالدین على آموخت. شهید ثانی همچنین نزد شیخ عبدالعالى میسى، سید بدرالدین حسن اعرجى (مؤلف کتاب [[المحجة البیضاء|محجة البیضاء]]) و [[شهید اول|شمس الدین محمد بن مکى]] استفاده نمود. | ||
| + | |||
| + | شهید ثانی مسافرت‌هایى به شهرهاى [[مصر]]، [[عراق]]، [[حجاز]]، [[بیت المقدس]]، روم و جاهاى دیگر کرد و در آخر هم به زادگاهش بازگشت و در آنجا به تدریس و تصنیف و تألیف مشغول شد. وی در سال ۹۶۶ قمری بدست مأمور سلطان سلیمان عثمانى به [[شهادت در راه خدا|شهادت]] رسید. | ||
| + | |||
| + | از جمله تألیفات ارزشمند او عبارتند از: [[الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة|شرح لمعه]]، [[مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام|مسالک الافهام]]، [[تمهید القواعد شهید ثانی (کتاب)|تمهید القواعد الاصولیه]]، [[مسکن الفؤاد (کتاب)|مسکّن الفؤاد]]، [[البدایة فی علم الدرایة (کتاب)|البدایة فی علم الدرایة]]. | ||
| + | |||
| + | ==محتوای کتاب== | ||
| + | |||
| + | [[شهید ثانى]]، در مقدمه، مى‌فرماید: از آنجا که دو علم [[اصول فقه]] و عربى، از مهم‌ترین مقدمات علم [[فقه]] بوده و [[فقیه]] براى استنباط [[احکام شرعی|احکام]] بدانها نیاز دارد، ما کتاب را در دو بخش تنظیم کرده‌ایم. از این رو، کتاب «تمهید القواعد» مشتمل بر دو بخش است؛ بخش اول، حاوى هفت مقصد و بخش دوم داراى چهار مقصد است و هر یک از دو بخش، شامل صد قاعده مى‌باشد. | ||
| + | |||
| + | مؤلف در این کتاب ابتدا به بررسى یکصد قاعده اصولى و دیدگاه‌هاى گوناگون و مبانى مختلفى که میان علماى [[اهل تسنن]] و [[تشیع]] در رابطه با آن وجود دارد و [[احکام شرعی|احکام فقهى]] که بر آنها مترتب مى‌شود، پرداخته است. عناوین مقاصد هفت‌گانه بخش اول، از این قرار است: فی الحکم؛ فی الکتاب و السنّة؛ فی الإجماع؛ فی القیاس؛ فی أدلّة اختلف فیها، فی التعادل و التراجیح؛ فی الاجتهاد و التقلید. | ||
| + | |||
| + | وى در بخش دوم کتاب به بررسى یکصد قاعده زبان عربى و معانى گوناگون لغات و دیدگاه‌هاى گوناگون و مبانى مختلفى که میان علماى علم [[صرف]] و [[نحو]] و [[علم لغت|لغت]] در رابطه با آن وجود دارد و احکام فقهى که مترتب بر آنها مى‌شود، پرداخته است. عناوین مقاصد چهارگانه بخش دوم، چنین است: فی الأسماء؛ فی الافعال؛ فی الحروف؛ فی التوابع و باقى التراکیب و ما یتعلق بها من المعانى. | ||
| + | |||
| + | شهید ثانى در این کتاب میان دو فن تأثیر قواعد اصولى بر احکام فقهى و تأثیر قواعد عربى بر احکام فقهى جمع نموده و حقیقتاً این کتاب گران‌بهاترین اثرى است که در این رابطه نگاشته شده است. با مقایسه این کتاب و آثار دیگرى که در این باره نگاشته شده به راحتى درمى‌یابیم که شهید بر بسیارى از نقاط ضعف آن آثار آگاه بوده و در این کتاب با مهارتى کامل از آن اشتباهات پرهیز کرده است. مانند خروج از بحث و طرح مباحث جانبى که ربطى به موضوع ندارد و یا طولانى ساختن بى‌جهت مباحث و یا بیان فروعى که مترتب بر قواعد نیستند. | ||
| + | |||
| + | وى در این کتاب با رعایت اختصار به ذکر فروعى پرداخته که بر قواعد مترتب مى‌شوند و گاهى نیز به ذکر دلیل پرداخته، همان گونه که در کتاب [[شرح لمعه]] عمل نموده و خواننده را براى استنباط [[احکام شرعی]] مهیا ساخته است. او در این کتاب به روایاتى که از طریق [[عامه]] وارد شده و در روایات [[شیعه|خاصه]] نیز مضمون آن تأیید شده، اکتفا کرده است. | ||
| + | |||
| + | مؤلف، در این کتاب که بر پایه فقه [[امامیه|امامى]] تألیف شده و ظاهراً نخستین اثرى است که بدین سبک در زمینه فقه شیعه تدوین گردیده است، علاوه بر استناد به [[آیه|آیات]] و [[احادیث]] بسیار، در موارد متعدد، آراى فقها و ادیبان اهل سنّت را آورده است و ازاین‌رو مى‌توان این کتاب را اثرى تطبیقى درباره اصول فقه نیز دانست. | ||
==ارزش کتاب== | ==ارزش کتاب== | ||
| − | + | کتاب «تمهید القواعد» گنجینه‌اى ارزشمند است از قواعد اصولى و قواعد عربى و [[فقه]] و مسائل نادرى که دیگر علما متعرض آن نشده‌اند. علاوه بر آن به یک سرى وقایع و حوادث تاریخى نیز اشاره دارد. | |
| − | + | این کتاب بسیار مورد توجه علما و فقهاى [[شیعه]] قرار گرفته و با توجه به این که از معدود کتاب هایى است که توسط علماى شیعه در این باره به رشته تحریر درآمده، تاکنون بسیارى از علما، مانند سید میرزا عسکرى، على بن محمد بن حسن بن زین‌الدین (از نوادگان مؤلف)، [[میرزا عبدالله افندی|میرزا عبداللّه افندى]] (مؤلف [[ریاض العلماء (کتاب)|ریاض العلماء]]) و [[میرزا محمدطاهر تنکابنی|میرزا محمد تنکابنى]] بر آن شرح و حاشیه نگاشته‌اند. | |
==نسخه‌هاى خطى== | ==نسخه‌هاى خطى== | ||
| − | # | + | #[[نسخه خطی|نسخه خطى]] در کتابخانه [[آستان قدس رضوی|آستان قدس رضوى]] در [[مشهد]] مقدس که تاریخ نگارش آن سال ۹۶۸ هجرى قمرى و به خط سید محمد بن على موسوى (نوه شهید ثانى)، معروف به [[صاحب مدارک|صاحب مدارک]] است. |
| − | # نسخه‌اى | + | #نسخه‌اى دیگر در کتابخانه آستان قدس رضوى که تاریخ نگارش آن سال ۹۸۷ هجرى قمرى و به خط حسین بن عیسى حورى است. |
| − | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | + | * [[نرم افزار جامع فقه اهلبیت (علیهم السلام) ۲|نرم افزار جامع فقه اهل البیت ۲]]، بخش کتابشناسی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. | |
| − | + | [[رده: منابع اصول فقه]][[رده:آثار شهید ثانی]] | |
| − | + | {{منابع اصول فقه}} | |
| − | [[رده:منابع | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۱۳
 | |
| نویسنده | شهید ثانی |
| موضوع | اصول فقه شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| تحقيق | مكتب الاعلام الاسلامی |
|
| |
کتاب «تمهید القواعد الأصولیة و العربیة لتفریع قواعد الأحکام الشرعیة» از تألیفات شهید ثانی (م، ۹۶۶ ق)، در موضوع قواعد اصول فقه و زبان عربی و احکام فقهى مترتب بر آنها است. نویسنده علاوه بر استناد به آیات و احادیث، به آراء اصولى شیعه و اهل تسنن نیز اشاره کرده است.
مؤلف
زین الدین بن على بن احمد عاملى، معروف به شهید ثانی (م، ۹۶۶ ق) در جبل عامل لبنان به دنیا آمد. وى در نه سالگى قرآن مجید را ختم کرد. سپس قسمتى از ادبیات عرب و فقه را نزد پدر دانشمندش، نورالدین على آموخت. شهید ثانی همچنین نزد شیخ عبدالعالى میسى، سید بدرالدین حسن اعرجى (مؤلف کتاب محجة البیضاء) و شمس الدین محمد بن مکى استفاده نمود.
شهید ثانی مسافرت‌هایى به شهرهاى مصر، عراق، حجاز، بیت المقدس، روم و جاهاى دیگر کرد و در آخر هم به زادگاهش بازگشت و در آنجا به تدریس و تصنیف و تألیف مشغول شد. وی در سال ۹۶۶ قمری بدست مأمور سلطان سلیمان عثمانى به شهادت رسید.
از جمله تألیفات ارزشمند او عبارتند از: شرح لمعه، مسالک الافهام، تمهید القواعد الاصولیه، مسکّن الفؤاد، البدایة فی علم الدرایة.
محتوای کتاب
شهید ثانى، در مقدمه، مى‌فرماید: از آنجا که دو علم اصول فقه و عربى، از مهم‌ترین مقدمات علم فقه بوده و فقیه براى استنباط احکام بدانها نیاز دارد، ما کتاب را در دو بخش تنظیم کرده‌ایم. از این رو، کتاب «تمهید القواعد» مشتمل بر دو بخش است؛ بخش اول، حاوى هفت مقصد و بخش دوم داراى چهار مقصد است و هر یک از دو بخش، شامل صد قاعده مى‌باشد.
مؤلف در این کتاب ابتدا به بررسى یکصد قاعده اصولى و دیدگاه‌هاى گوناگون و مبانى مختلفى که میان علماى اهل تسنن و تشیع در رابطه با آن وجود دارد و احکام فقهى که بر آنها مترتب مى‌شود، پرداخته است. عناوین مقاصد هفت‌گانه بخش اول، از این قرار است: فی الحکم؛ فی الکتاب و السنّة؛ فی الإجماع؛ فی القیاس؛ فی أدلّة اختلف فیها، فی التعادل و التراجیح؛ فی الاجتهاد و التقلید.
وى در بخش دوم کتاب به بررسى یکصد قاعده زبان عربى و معانى گوناگون لغات و دیدگاه‌هاى گوناگون و مبانى مختلفى که میان علماى علم صرف و نحو و لغت در رابطه با آن وجود دارد و احکام فقهى که مترتب بر آنها مى‌شود، پرداخته است. عناوین مقاصد چهارگانه بخش دوم، چنین است: فی الأسماء؛ فی الافعال؛ فی الحروف؛ فی التوابع و باقى التراکیب و ما یتعلق بها من المعانى.
شهید ثانى در این کتاب میان دو فن تأثیر قواعد اصولى بر احکام فقهى و تأثیر قواعد عربى بر احکام فقهى جمع نموده و حقیقتاً این کتاب گران‌بهاترین اثرى است که در این رابطه نگاشته شده است. با مقایسه این کتاب و آثار دیگرى که در این باره نگاشته شده به راحتى درمى‌یابیم که شهید بر بسیارى از نقاط ضعف آن آثار آگاه بوده و در این کتاب با مهارتى کامل از آن اشتباهات پرهیز کرده است. مانند خروج از بحث و طرح مباحث جانبى که ربطى به موضوع ندارد و یا طولانى ساختن بى‌جهت مباحث و یا بیان فروعى که مترتب بر قواعد نیستند.
وى در این کتاب با رعایت اختصار به ذکر فروعى پرداخته که بر قواعد مترتب مى‌شوند و گاهى نیز به ذکر دلیل پرداخته، همان گونه که در کتاب شرح لمعه عمل نموده و خواننده را براى استنباط احکام شرعی مهیا ساخته است. او در این کتاب به روایاتى که از طریق عامه وارد شده و در روایات خاصه نیز مضمون آن تأیید شده، اکتفا کرده است.
مؤلف، در این کتاب که بر پایه فقه امامى تألیف شده و ظاهراً نخستین اثرى است که بدین سبک در زمینه فقه شیعه تدوین گردیده است، علاوه بر استناد به آیات و احادیث بسیار، در موارد متعدد، آراى فقها و ادیبان اهل سنّت را آورده است و ازاین‌رو مى‌توان این کتاب را اثرى تطبیقى درباره اصول فقه نیز دانست.
ارزش کتاب
کتاب «تمهید القواعد» گنجینه‌اى ارزشمند است از قواعد اصولى و قواعد عربى و فقه و مسائل نادرى که دیگر علما متعرض آن نشده‌اند. علاوه بر آن به یک سرى وقایع و حوادث تاریخى نیز اشاره دارد.
این کتاب بسیار مورد توجه علما و فقهاى شیعه قرار گرفته و با توجه به این که از معدود کتاب هایى است که توسط علماى شیعه در این باره به رشته تحریر درآمده، تاکنون بسیارى از علما، مانند سید میرزا عسکرى، على بن محمد بن حسن بن زین‌الدین (از نوادگان مؤلف)، میرزا عبداللّه افندى (مؤلف ریاض العلماء) و میرزا محمد تنکابنى بر آن شرح و حاشیه نگاشته‌اند.
نسخه‌هاى خطى
- نسخه خطى در کتابخانه آستان قدس رضوى در مشهد مقدس که تاریخ نگارش آن سال ۹۶۸ هجرى قمرى و به خط سید محمد بن على موسوى (نوه شهید ثانى)، معروف به صاحب مدارک است.
- نسخه‌اى دیگر در کتابخانه آستان قدس رضوى که تاریخ نگارش آن سال ۹۸۷ هجرى قمرى و به خط حسین بن عیسى حورى است.
منابع
- نرم افزار جامع فقه اهل البیت ۲، بخش کتابشناسی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
