استسقاء: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{مدخل دائرة المعارف|[[دائرة المعارف قرآن کریم]]}} | {{مدخل دائرة المعارف|[[دائرة المعارف قرآن کریم]]}} | ||
| + | '''«اِستسقاء»''' از واژگان [[قرآن|قرآنی]] به معنای درخواست آب (باران) از [[خداوند]] هنگام خشکسالى است. در روایات، برای استسقاء، آدابی از جمله رعایت [[خضوع]]، [[استغفار]] و [[توبه]] ذکر شده است. «[[نماز باران|نماز اِستسقاء]]» یا [[نماز]] باران، یكی از [[نمازهای مستحب|نمازهای مستحبی]] است. | ||
| + | ==واژه‌شناسی== | ||
| + | استسقاء از ریشه «س‌ـ‌ق‌ـ‌ى» و به معناى درخواست سیراب کردن<ref> مقاییس‌اللغه، ج ۳، ص ۸۴ـ۸۵؛ المصباح، ص ۲۸۱، «سقى».</ref> یا درخواست نوشیدنى است.<ref> التحقیق، ج ۵، ص ۱۵۵ـ۱۵۶، «سقى».</ref> و در اصطلاح فقهى و تفسیرى درخواست آب (باران) از خداوند، هنگام خشکسالى است.<ref> الفقه على المذاهب الاربعه، ج ۱، ص ۳۵۸؛ کشاف اصطلاحات الفنون، ج ۱، ص ۱۵۳.</ref> | ||
| − | درخواست | + | در [[استحباب]] استسقاء، اختلافى بین فقیهان نیست؛ تنها [[ابوحنیفه]] این استحباب را منکر شده است.<ref> جواهرالکلام، ج ۱۲، ص ۱۲۷؛ تفسیر المنیر، ج ۱، ص ۱۷۱.</ref> |
| + | ==استسقاء در قرآن== | ||
| + | واژه «استسقاء» فقط دو بار در [[قرآن مجید]] آمده است: آنجا که قرآن استسقاى [[حضرت موسى]] علیه‌السلام و شکافتن ۱۲ چشمه را بر اثر زدن عصا به سنگ، پس از درخواست بنى‌اسرائیل، بیان مى‌کند: {{متن قرآن|«وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِب بِعَصَاک الْحَجَرَ فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَیناً»}}. ([[سوره بقره]]/۲، ۶۰) | ||
| − | + | و نیز می فرماید: {{متن قرآن|«وَأَوْحَینَا إِلَى مُوسَى إِذِ اسْتَسْقَاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِب بِعَصَاک الْحَجَرَ فَانبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَینًا»}} ([[سوره اعراف]]/۷، ۱۶۰) ابومسلم گفته است: معناى استسقا طبق عادت مردم، درخواست باران است، بنابراین انفجار سنگ و جوشش معجزه‌آساى آب بدست [[حضرت موسى]] علیه‌السلام از اجابت دعاى ایشان فراتر است.<ref> التفسیر الکبیر، ج ۳، ص ۹۵.</ref> | |
| − | + | همچنین آیه ۵۲ [[سوره هود]] بیان مى‌کند که [[حضرت هود]] علیه‌السلام قوم خود را براى نزول باران، به استسقا فراخواند: {{متن قرآن|«وَیا قَوْمِ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّکمْ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَیهِ یرْسِلِ السَّمَاء عَلَیکم مِدْرَاراً»}} برخى گفته‌اند: قوم هود به خشکسالى و کمبود آب گرفتار شدند و این آیه به استسقاى ایشان اشاره دارد.<ref> مجمع‌البیان، ج ۵، ص ۲۵۸.</ref> | |
| − | + | همین مطلب در جاى دیگر از [[حضرت نوح]] علیه‌السلام نیز نقل شده است که از مردم خواست تا براى نزول باران رحمت نیایش کنند:<ref> همان، ج ۱۰، ص ۵۴۳.</ref> {{متن قرآن|«فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکمْ إِنَّهُ کانَ غَفَّارًا * یرْسِلِ السَّمَاء عَلَیکم مِّدْرَارًا»}}. ([[سوره نوح]]/۷۱، ۱۰ـ۱۱) | |
| − | + | از آیات پیشین و روایات، استفاده مى‌شود که استسقاء در امت‌هاى پیشین نیز بوده است. برخى مشروعیت استسقا در [[اسلام]] را از آیه ۶۰ [[سوره بقره]] استفاده کرده‌اند.<ref> تفسیر المنیر، ج ۱، ص ۱۷۱.</ref> | |
| − | + | ==آداب استسقاء== | |
| − | + | '''خضوع و خشوع:''' | |
| − | از | + | برخى، از نکوهش خداوند در آیه {{متن قرآن|«فَلَوْلا إِذْ جَاءهُمْ بَأْسُنَا تَضَرَّعُواْ وَلَکن قَسَتْ قُلُوبُهُمْ»}} ([[سوره انعام]] ۶/۴۳) برداشت کرده‌اند که هنگام برگزارى نماز استسقا، امام باید با حال [[خضوع]] و [[خشوع]] به جایگاه [[نماز]] برود.<ref> المحلى، ج ۳، ص ۳۰۹.</ref> |
| − | ''' | + | '''استغفار و توبه:''' |
| − | + | قرآن از زبان [[حضرت نوح]] و [[حضرت هود]] علیهماالسلام، فرو فرستادن باران را بر [[استغفار]] متفرع کرده است. ([[سوره نوح]]/۷۱،۱۰ ـ۱۱؛ [[سوره هود]]/۱۱،۵۲) برخى با استفاده از این آیات، استغفار و [[توبه]] را از آداب استسقاء دانسته‌اند.<ref> همان، ص ۳۱۰.</ref> | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | قرآن از زبان [[حضرت نوح]] و [[حضرت هود]] | ||
| − | |||
| − | |||
| + | از سیره [[پیامبر اکرم]] صلى الله علیه وآله و روایات، آداب فراوان دیگرى استفاده شده که فقیهان به آن [[فتوا]] داده‌اند؛<ref> شرائع الاسلام، ج ۱، ص ۱۰۹.</ref> از قبیل سه روز [[روزه]] گرفتن، وارونه کردن عبا هنگام نماز، به پا داشتن نماز در بیابان، به همراه بردن کهنسالان و خردسالان و جدا‌کردن اطفال از مادران. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
| + | ==منابع== | ||
| − | + | *[[دائرة المعارف قرآن کریم]]، سید هادى موسوى خراسانى، ج۳، ص۸۸-۹۰. | |
| − | سید هادى موسوى خراسانى، | ||
| + | [[رده: واژگان قرآنی]] | ||
[[رده: اصطلاحات فقهی]] | [[رده: اصطلاحات فقهی]] | ||
| − | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۲۵
«اِستسقاء» از واژگان قرآنی به معنای درخواست آب (باران) از خداوند هنگام خشکسالى است. در روایات، برای استسقاء، آدابی از جمله رعایت خضوع، استغفار و توبه ذکر شده است. «نماز اِستسقاء» یا نماز باران، یكی از نمازهای مستحبی است.
واژه‌شناسی
استسقاء از ریشه «س‌ـ‌ق‌ـ‌ى» و به معناى درخواست سیراب کردن[۱] یا درخواست نوشیدنى است.[۲] و در اصطلاح فقهى و تفسیرى درخواست آب (باران) از خداوند، هنگام خشکسالى است.[۳]
در استحباب استسقاء، اختلافى بین فقیهان نیست؛ تنها ابوحنیفه این استحباب را منکر شده است.[۴]
استسقاء در قرآن
واژه «استسقاء» فقط دو بار در قرآن مجید آمده است: آنجا که قرآن استسقاى حضرت موسى علیه‌السلام و شکافتن ۱۲ چشمه را بر اثر زدن عصا به سنگ، پس از درخواست بنى‌اسرائیل، بیان مى‌کند: «وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِب بِعَصَاک الْحَجَرَ فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَیناً». (سوره بقره/۲، ۶۰)
و نیز می فرماید: «وَأَوْحَینَا إِلَى مُوسَى إِذِ اسْتَسْقَاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِب بِعَصَاک الْحَجَرَ فَانبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَینًا» (سوره اعراف/۷، ۱۶۰) ابومسلم گفته است: معناى استسقا طبق عادت مردم، درخواست باران است، بنابراین انفجار سنگ و جوشش معجزه‌آساى آب بدست حضرت موسى علیه‌السلام از اجابت دعاى ایشان فراتر است.[۵]
همچنین آیه ۵۲ سوره هود بیان مى‌کند که حضرت هود علیه‌السلام قوم خود را براى نزول باران، به استسقا فراخواند: «وَیا قَوْمِ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّکمْ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَیهِ یرْسِلِ السَّمَاء عَلَیکم مِدْرَاراً» برخى گفته‌اند: قوم هود به خشکسالى و کمبود آب گرفتار شدند و این آیه به استسقاى ایشان اشاره دارد.[۶]
همین مطلب در جاى دیگر از حضرت نوح علیه‌السلام نیز نقل شده است که از مردم خواست تا براى نزول باران رحمت نیایش کنند:[۷] «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکمْ إِنَّهُ کانَ غَفَّارًا * یرْسِلِ السَّمَاء عَلَیکم مِّدْرَارًا». (سوره نوح/۷۱، ۱۰ـ۱۱)
از آیات پیشین و روایات، استفاده مى‌شود که استسقاء در امت‌هاى پیشین نیز بوده است. برخى مشروعیت استسقا در اسلام را از آیه ۶۰ سوره بقره استفاده کرده‌اند.[۸]
آداب استسقاء
خضوع و خشوع:
برخى، از نکوهش خداوند در آیه «فَلَوْلا إِذْ جَاءهُمْ بَأْسُنَا تَضَرَّعُواْ وَلَکن قَسَتْ قُلُوبُهُمْ» (سوره انعام ۶/۴۳) برداشت کرده‌اند که هنگام برگزارى نماز استسقا، امام باید با حال خضوع و خشوع به جایگاه نماز برود.[۹]
استغفار و توبه:
قرآن از زبان حضرت نوح و حضرت هود علیهماالسلام، فرو فرستادن باران را بر استغفار متفرع کرده است. (سوره نوح/۷۱،۱۰ ـ۱۱؛ سوره هود/۱۱،۵۲) برخى با استفاده از این آیات، استغفار و توبه را از آداب استسقاء دانسته‌اند.[۱۰]
از سیره پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله و روایات، آداب فراوان دیگرى استفاده شده که فقیهان به آن فتوا داده‌اند؛[۱۱] از قبیل سه روز روزه گرفتن، وارونه کردن عبا هنگام نماز، به پا داشتن نماز در بیابان، به همراه بردن کهنسالان و خردسالان و جدا‌کردن اطفال از مادران.
پانویس
- ↑ مقاییس‌اللغه، ج ۳، ص ۸۴ـ۸۵؛ المصباح، ص ۲۸۱، «سقى».
- ↑ التحقیق، ج ۵، ص ۱۵۵ـ۱۵۶، «سقى».
- ↑ الفقه على المذاهب الاربعه، ج ۱، ص ۳۵۸؛ کشاف اصطلاحات الفنون، ج ۱، ص ۱۵۳.
- ↑ جواهرالکلام، ج ۱۲، ص ۱۲۷؛ تفسیر المنیر، ج ۱، ص ۱۷۱.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۳، ص ۹۵.
- ↑ مجمع‌البیان، ج ۵، ص ۲۵۸.
- ↑ همان، ج ۱۰، ص ۵۴۳.
- ↑ تفسیر المنیر، ج ۱، ص ۱۷۱.
- ↑ المحلى، ج ۳، ص ۳۰۹.
- ↑ همان، ص ۳۱۰.
- ↑ شرائع الاسلام، ج ۱، ص ۱۰۹.
منابع
- دائرة المعارف قرآن کریم، سید هادى موسوى خراسانى، ج۳، ص۸۸-۹۰.
